Region Toruński NSZZ „Solidarność”
Region Toruński NSZZ „Solidarność”. Do pierwszych strajków o charakterze ekonomiczno-socjalnym w woj. toruńskim doszło w przedsiębiorstwach transportowych: 18 VIII 1980 w Wojewódzkim Przedsiębiorstwie Komunikacji Miejskiej w Toruniu, 20 VIII w Przedsiębiorstwie Transportowo-Sprzętowym Budownictwa Transbud w Toruniu, 21 VIII w Toruńskim Przedsiębiorstwie Budownictwa Przemysłowego. Po rozmowach z dyrekcją pracę podjęto w nich tego samego lub nast. dnia. Strajki o charakterze solidarnościowym rozpoczęły zakłady kooperujące ze Stocznią Gdańską: od 21 VIII Toruńskie Zakłady Urządzeń Okrętowych Towimor, na czele KS stanął Edward Strzyżewski, od 26 VIII Pomorskie Zakłady Urządzeń Okrętowych Warma w Grudziądzu, na czele KS stanął Janusz Bucholc. Nast. dołączyły zakłady spoza branży: od 27 VIII Grudziądzkie Zakłady Przemysłu Gumowego Stomil, od 28 VIII Grudziądzkie Przedsiębiorstwo Budowlane, Fabryka Maszyn Rolniczych Agromet-Unia w Grudziądzu, Pomorskie Zakłady Aparatury Elektrycznej Ema-Apator w Toruniu, Fabryka Urządzeń Szpitalnych w Chełmnie (strajk 1-dniowy), od 30 VIII Pomorska Odlewnia i Emaliernia w Grudziądzu; in. przysyłały delegacje do KS w Towimorze. W strajkach uczestniczyło co najmniej 9,5 tys. osób. Ponadto w 26 przedsiębiorstwach skierowano petycje do dyrekcji i władz. 30 VIII w Towimorze powstał MKS z przew. E. Strzyżewskim. 1 IX w obecności przedstawicieli 6 zakładów wchodzących w jego skład (Apatora, Towimoru, Warmy, Agromet-Unii, POiE, Fabryki Akcesoriów Meblowych z Chełmna) podpisano porozumienie z delegacją partyjno-administracyjną woj. toruńskiego. MKS przekształcił się w MKZ.
10 IX 1980 w Towimorze na zebraniu 21 delegacji komitetów założycielskich z woj. wybrano prezydium MKZ w Toruniu z przew. E. Strzyżewskim. 12 IX przedstawiciele grudziądzkich zakładów powołali własny MKZ z przew. Jerzym Przybylskim. Pocz. bardziej skłaniali się do podporządkowania MKZ w Gdańsku, niż w Toruniu. Do 19 XII ukształtowało się 10 MKZ, poza dwoma wymienionymi w: Brodnicy, Chełmnie, Chełmży, Golubiu-Dobrzyniu, Kowalewie Pomorskim, Łasinie, Nowym Mieście Lubawskim, Wąbrzeźnie.
18–25 IX 1980 w cukrowni w Chełmży przeprowadzono ważny strajk dla branży cukrowniczej. Strajkujący otrzymali ponad 30 deklaracji poparcia z całego kraju. 3 X w ogólnopolskim strajku ostrzegawczym wzięły udział załogi 34 zakładów woj. toruńskiego. Strajkowało ponad 20,5 tys. osób, a w co najmniej 17 kolejnych zakładach ogłoszono strajki solidarnościowe. 10 I 1981 pracy nie podjęło ok. 46 tys. zatrudnionych.
21 III 1981 w czasie kryzysu bydgoskiego w Toruniu powołano MKS. Ze względów bezpieczeństwa na czas pogotowia strajkowego siedzibę przeniesiono na teren Apatora. 27 III w 4-godzinnym strajku ostrzegawczym wzięło udział 235 zakładów i instytucji w woj.
W III 1981 utworzono Toruński KOWzP. 25 V 1981 w Toruniu „S” wspólnie z NZS Uniwersytetu Mikołaja Kopernika oraz Toruńskim KOWzP zorganizowały Marsz Wolności w geście solidarności z więźniami politycznymi; zakończył się on manifestacją na Starym Rynku.
4–5 VII 1981 odbyła się I tura I WZD Regionu Toruńskiego. Powstał 77-osobowy ZR i 19-osobowe prezydium. Przew. ZR został Antoni Stawikowski, wiceprzew.: Zbigniew Iwanów, Wiesław Jankowski, J. Przybylski. MKZ przekształciły się w podregiony, siedzibą ZR został Toruń. W XI 1981 toruńska „S” liczyła ok. 148 tys. członków w 160 KZ. W I KZD region reprezentowało 15 delegatów, spośród nich w KK znalazło się 2 reprezentantów: A. Stawikowski oraz Mieczysław Kukuła. 11–12 XII 1981 odbyła się II Komisja Krajowa NSZZ „Solidarność”, II Komisja Krajowa NSZZ „Solidarność”, II, tzw. II Krajówka, powstała w III 1982 w Trójmieście z inicjatywy: Tadeusza Harasimowicza (od XII 1981 na emeryturze, wcześniej gł. księgowy w Gdańskich Zakładach Rybnych, doradca tamtejszej KZ „S”), Józefa Koska (dźwigowy w Zarządzie Portu Gdynia), Pawła Slezyngiera (mistrz na Wydz. K-2 Stoczni im. Komuny Paryskiej w Gdyni, przewodniczący „S” na największym wydziale stoczni), Jana Gawina (w III 1982 w SKP, od X 1982 pracownik Okręgowego Przedsiębiorstwa Wodno-Kanalizacyjnego w Gdyni), Pawła Zińczuka (ze Stoczni Gdańskiej im. Lenina, od IX 1980 łącznik Wydz. P-1 z Komitetem Założycielskim „S” w SG, nast. członek KZ), Janusza Satory (w 1980 w WZZ, w VIII 1980 członek KS w Elmorze; nast. wiceprzewodniczący KZ; 15 XII 1981 organizator 1-dniowego strajku w zakładzie, nast. w ukryciu), Ryszarda Jankowskiego (ze Stoczni Nauta w Gdyni), Jana Kisielewskiego, we współpracy z Tadeuszem Kulczyńskim (z Gdańskiej Stoczni Remontowej) i przedstawicielami Stoczni Północnej im. Bohaterów Westerplatte: Andrzejem Adamczykiem, Romanem Wyżlicem, Janem Wójcikiem. W komórce poligraficznej II Krajówki byli: Andrzej Andrzejewski, Justyn Baranowski, Witold Szaniawski; Tadeusz Szozda (łącznik z II KK). Członkowie II Krajówki m.in. kolportowali pisma podziemne („Tygodnik Mazowsze”, „Solidarność Narodu”). 28 VIII 1982 wystosowano „Apel do społeczeństwa” nawołujący do udziału w manifestacjach. Nazwa organizacji (miała posłużyć do sygnowania dokumentów) była kwestią sporną: II KK NSZZ „S” zaproponował T. Harasimowicz, by nadać większą rangę programowi, nad którym pracowali przedstawiciele największych zakładów Trójmiasta. Dokument: „Program budowy ugody narodowej” został ostatecznie zredagowany w VII 1982 przez P. Slezyngiera we współpracy z T. Harasimowiczem i P. Zińczukiem (podczas spotkania w jego mieszkaniu); był to przeredagowany tekst tez Prymasowskiej Rady Społecznej (opublikowanych 5 IV 1982). Wydany 4 VIII 1982 program podpisano: „Delegaci i Pracownicy. II KK NSZZ «S» (działająca na czas zawieszenia Związku)”. Zastrzeżenie to dołączono, by podkreślić, że II Krajówka nie dąży do przejęcia władzy w „S”. Żądano m.in.: odwołania stanu wojennego, likwidacji ograniczeń praw i swobód obywatelskich, uwolnienia internowanych, uniewinnienia aresztowanych, przywrócenia do pracy zwolnionych za działalność związkową, zaniechania represji wobec pracowników nauki. Spotkania II Krajówki odbywały się: w mieszkaniach T. Harasimowicza w Sopocie, P. Zińczuka w Gdańsku, w mieszkaniu przy ul. Leczkowa, na przystankach SKM Gdańsk Politechnika i Gdynia-Redłowo, w parkach. W V 1982 na Łysej Górze w Sopocie członkowie II Krajówki spotkali się z poszukiwanym listem gończym Bogdanem Lisem, który interesował się nastrojami w zakładach pracy; postanowiono utrzymywać kontakt, II Krajówka zobowiązała się przekazać mu przez łącznika opracowany program organizacji. II Krajówka została rozbita na przełomie XII 1982/I 1983; 9 XII 1982 zatrzymano, nast. aresztowano P. Slezyngiera, 19 I 1983 – J. Koska, 24 I 1983 – T. Harasimowicza, 27 I 1983 – J. Gawina, 7 II 1983 – P. Zińczuka, 30 V 1983 – R. Jankowskiego, na pocz. VII 1983 – J. Satora. J. Kisielewski od I 1983 ukrywał się, późn. został zatrzymany. 27 VII 1983 ppłk Stefan Rutkowski, Naczelnik Wydz. Śledczego WUSW w Gdańsku, wniósł wniosek o umorzenie śledztwa na mocy amnestii. 16 XI 1983 Sąd Rejonowy w Gdańsku umorzył śledztwo. tura I WZD.
W ramach MKZ/ZR Toruń funkcjonowały m.in.: od 21 II 1981 Ośrodek Prac Społeczno-Zawodowych Ośrodek Prac Społeczno-Zawodowych Ośrodek Prac Społeczno-Zawodowych, utworzony na mocy uchwały KKP z 8 I 1981. Pomysł jego utworzenia narodził się w VIII 1980, pierwsze spotkania organizowano od IX 1980 w gdańskim klubie Ster. Kierownikiem OPS-Z został Andrzej Wielowieyski. Do Rady Programowo-Konsultacyjnej wybrano gł. ekspertów wspomagających strajk oraz ekonomistów, socjologów i innych specjalistów, którzy zaangażowali się w prace tworzącego się Związku. W skład Rady weszli: Janusz Beksiak, Stanisław Broniewski, Ryszard Bugaj, Wiesław Chrzanowski, Bohdan Cywiński, Paweł Czartoryski, Bronisław Geremek, Cezary Józefiak, Tadeusz Kowalik, Waldemar Kuczyński, Jerzy Kurczewski, Jacek Kuroń, Stefan Kurowski, Antoni Macierewicz, Jan Malanowski, Tadeusz Mazowiecki, Jan Olszewski, Andrzej Rosner, Andrzej Stelmachowski, Władysław Siła-Nowicki, Jerzy Stembrowicz, Jan Strzelecki, Andrzej Tymowski oraz A. Wielowieyski; 25 II 1981 KKP powołała dodatkowo Aurelię Polańską i Jerzego Zaleskiego. Rada ukonstytuowała się 7 II 1981, na przewodniczącego wybrała B. Geremka, na wiceprzewodniczącego W. Chrzanowskiego i A. Tymowskiego. W ramach OPS-Z utworzono kilkanaście zespołów: płac i zatrudnienia; warunków pracy; cen, rynku i zaopatrzenia ludności; ogólnych warunków bytu; kosztów utrzymania i świadczeń społecznych; spraw kultury i obyczaju; spraw związkowych; historii ruchu zawodowego; spraw ogólnogospodarczych; reformy gospodarczej; gospodarki finansowej Związku; prawa pracy i zagadnień ustawodawczych. OPS-Z pełnił rolę organu doradczego i konsultacyjnego KKP. Do jego zadań należało: prowadzenie badań, dokonywanie analiz i opracowywanie prognoz na potrzeby Związku, opracowywanie dla władz Związku opinii i propozycji dot. stanowiska Związku w zakresie spraw gospodarczych i społecznych, przygotowywanie materiałów do szkolenia związkowego i działalności oświatowej. OPS-Z prowadził prace studyjne i programowe, opracował szereg dokumentów związkowych, m.in. tezy programowe „Kierunki działania Związku w obecnej sytuacji kraju” (II-III 1981), przygotował merytorycznie I KZD (porządek dzienny, program, statut). Członkowie OPS-Z uczestniczyli we wszystkich posiedzeniach KKP i KK oraz w większości posiedzeń Prezydiów KKP i KK. Brali udział w negocjacjach z rządem, kongresach i seminariach związkowych. OPS-Z był rozpracowywany przez Wydz. III Dep. III MSW w ramach SO krypt. Grot założonej w III 1981, rozpracowanie zakończono 10 IV 1984. z kierownik Aleksandrą Kuczyńską; od II Biuro Interwencyjne z kierownik Ewą Łozińską-Małkiewicz; od III Wszechnica Związkowa; od 16 IV Biblioteka Wydawnictw Niezależnych i Związkowych z kierownik Krystyną Kutą. 28 XI 1981 powstał Klub Rzeczypospolitej Samorządnej Wolność-Sprawiedliwość-Niepodległość. Pocz. siedziba MKZ/ZR Toruń mieściła się przy ul. Bydgoskiej 8, od VIII 1981 przy ul. Adama Mickiewicza 81.
Organem toruńskiej „S” było „Wolne Słowo” Wolne Słowo (Toruń) „Wolne Słowo”, pismo „S” w Toruniu redagowane przez Wiesława Cichonia (redaktor nacz.) i Zdzisława Dumowskiego. z redaktorem nacz. Wiesławem Cichoniem. Ukazywało się w 2 wersjach: od XI 1980 publicystyczno-informacyjna, a od III 1981 informacyjna z dopiskiem: „Serwis Informacyjny”. Najpopularniejszymi pismami zakładowymi były m.in.: „Elana”, „Motor Odnowy”, „Nić Odnowy”. Wiosną 1981 działalność rozpoczęła Spółdzielnia Wydawnicza Toruńska Oficyna Oficyna Oficyna, wydawnictwo podziemne działające 1983-1988 w Szczecinie, założone z inicjatywy Sławomira Lenera. Oficynę utworzył zespół wydający pismo „Obraz” (zmiana nazwy wynikała z rozszerzenia zakresu działania grupy oraz dążenia do zdezorientowania SB). W skład redakcji wchodzili: S. Lener (odpowiadający za stronę graficzną), Edward Wiśniewski oraz Piotr Mync. Niezależna, założona przez: Józefa Domiana, Wiesława Janowskiego, Stanisława Śmigla.
W 2. poł. 1981 „S” zorganizowała 3 masowe akcje protestacyjne. 31 VIII w Grudziądzu odbył się Marsz Protestacyjny, przyczyną był niewyjaśniony napad (15 VIII) na wiceprzew. podregionu grudziądzkiego „S” Jerzego Kuczyńskiego. 22 X w Grudziądzu odbył się Marsz Głodowy, w którym uczestniczyło 9 tys. osób. 28 XI w Toruniu przeprowadzono Marsz Protestacyjny przeciwko łamaniu prawa przez MO i SB, w którym uczestniczyło 29 tys. osób. Przyczyną było pobicie (w nocy 17/18 XI) w Toruniu 2 członków „S” przez „nieznanych sprawców”.
13 XII 1981 kilkuosobowa grupa pracowników zorganizowała jednodniowy protest na UMK. 14 XII doszło do ok. 1-godzinnej akcji strajkowej w Warmie i POiE oraz 4-godzinnej w Towimorze. Pracownicy tego ostatniego zakładu ponownie zaprotestowali 18 XII.
XII 1981 – X 1982 w woj. toruńskim internowano łącznie 211 osób. 29 kobiet umieszczono w Ośrodkach Odosobnienia: Bydgoszcz-Fordon, Gołdap, Darłówek; 182 mężczyzn umieszczono w Ośrodkach: Potulice; Strzebielinek, Kwidzyn, Iława, Jaworze. Dodatkowo internowano 6 osób z przeszłością kryminalną oraz b. wojewodę toruńskiego Jana Przytarskiego (Głębokie). Do 22 VII 1982 zwolniono wszystkie kobiety, 10 XII zwolniono ostatnich 9 internowanych, a 3 z pośród nich (W. Cichoń, Jerzy Grzeszkiewicz, Ryszard Musielak) odsiedziało pełen okres, od 13 XII 1981. W trakcie internowania, albo wkrótce po zwolnieniu 30 osób zdecydowało się na emigrację.
2 II 1982 powstał Rejonowy Komitet Pomocy Osobom Pozbawionym Wolności (Diecezjalny Ośrodek Charytatywno-Społeczny) przy kościele Wniebowzięcia NMP w Toruniu, kierownikiem została Gertruda Przybylska, ze strony kościelnej ks. Józef Nowakowski. Msze w intencji Ojczyzny, które stały się tradycyjnym miejscem spotkań sympatyków związku organizowano: od XII 1982 każdego 16. dnia mies. w kościele Matki Boskiej Zwycięskiej w Toruniu; od 31 VIII 1984 w każdy ostatni dzień mies. w kościele św. Ducha (oo. jezuici) w Toruniu; w Grudziądzu w kościele św. Maksymiliana Kolbego oraz w Chełmnie w kościele Wniebowzięcia NMP. Od 19 XI 1984 co mies. w kościele parafialnym w Górsku, w pobliżu miejsca uprowadzenia ks. Jerzego Popiełuszki, odprawiano msze w intencji kapłana, które szybko zyskały popularność pośród mieszkańców regionu. Od 27 II 1985 co mies. w kościele św. Józefa (oo. redemptoryści) w Toruniu organizowano msze „świata pracy”, w trakcie których gospodarzem był wybrany toruński zakład.
W pierwszych dniach stanu wojennego zatrzymano niemal całość kierownictwa Regionu, co przyczyniło się do powstania w II 1982 Tymczasowego Prezydium ZR z przew. Kazimierzem Nogą. W większych zakładach (m.in.: Toruńskich Zakładach Włókien Chemicznych Chemitex-Elana, Przedsiębiorstwie Geofizyki Morskiej i Lądowej Geofizyka, Towimorze, Apatorze; Fabryce Maszyn Budowlanych Bumar; POiE, Warmie, Stomilu) powstały TKZ. 13–17 III 1982 z inicjatywy Tymczasowego Prezydium ZR odbyła się pierwsza regionalna akcja protestacyjna: wyłączano w domach światła w czasie emisji Dziennika Telewizyjnego.
1 i 3 V 1982 w Toruniu doszło do największych zamieszek w okresie stanu wojennego w regionie. 1 V kilka tys. osób wzięło udział w manifestacyjnym spacerze po Bulwarze Filadelfijskim nad Wisłą, a część z nich przeszła pod pomnik Mikołaja Kopernika na Rynku Staromiejskim. 3 V mieszkańcy uczestniczyli w wieczornych mszach. W obu przypadkach oddziały ZOMO rozpędziły zgromadzonych. Zatrzymano 288 osób; do kolegium ds. wykroczeń skierowano 221 wniosków; pośród nich m.in. 102 osoby skazano na grzywny (do 5 tys. zł.), natomiast wobec 79 osób orzeczono areszt (do 3 mies.).
27 IV–19 V 1982 nastąpiła największa fala aresztowań. Zatrzymano 12 osób, gł. pracowników Elany. 22 VI zapadł wyrok w procesie „grupy elanowskiej”. K. Noga, Ryszard Pawełczyk, Marek Koper, Mieczysław Partyka zostali skazani na 1,5–3,5 lat pozbawienia wolności; kolejnych 4 skazano na 1–1,5 roku w zawieszeniu; 2 osoby uniewinniono, a sprawy 2 osób wyłączono do odrębnego rozpatrzenia. Łącznie do 31 XII 1982 na mocy dekretu o stanie wojennym w woj. toruńskim wszczęto 38 postępowań przygotowawczych przeciwko 94 osobom; sądy rozpatrzyły 19 spraw, skazując 49 osób; dot. one przede wszystkim kolportażu ulotek.
W zw. z aresztowaniami, które rozbiły Tymczasowe Prezydium ZR, w poł. 1982 kierowanie Regionem przejęły osoby zaangażowane w druk i kolportaż. Powstała struktura zastępcza zwana „ścisłym prezydium” z przew. Janem Hanaszem. 18 V 1983 dokonano kolejnej reorganizacji. Tymczasowe Prezydium ZR przekształcono w Międzyzakładowy Komitet Porozumiewawczy jako organ uchwałodawczy z przew. Bogusławem Perczakiem. Powołano RKW jako organ wykonawczy, w skład której weszli działacze „ścisłego prezydium”. Układ ten nie sprzyjał koordynacji działań i pod koniec 1983 rozwiązano MKP. Na czele RKW stanął J. Hasasz, od 1984 R. Musielak, od 1985 Krzysztof Żabiński, w 1987 Krzysztof Dekowski (do rozwiązania RKW w XII 1987). R. Musielak, nast. K. Żabiński byli reprezentantami regionu w TKK. Poza Toruniem ponadzakładowe struktury podziemnej „S” powstały w Grudziądzu. V/VI 1982 zorganizowano Tymczasowe Prezydium Zarządu Podregionu, przekształcone w X 1982 w Tymczasową Miejską Komisję Porozumiewawczą z przew. J. Bucholcem.
Organem regionalnych struktur podziemnych „S” było pismo „Toruński Informator «Solidarności»” wydawany I 1982–1989 oraz „Kontra. Pismo NSZZ «Solidarność» Regionu Toruńskiego”. W Grudziądzu wydawano podziemny „Biuletyn Informacyjny podregionu Grudziądz Iskra”. Popularnymi pismami zakładowymi były: „Elana”, „Geofon”, „Pogłos” oraz pisma: „Obecność”, „Inicjatywy”/„Przegląd Pomorski”. Największą podziemną oficyną było Wydawnictwo Kwadrat założone przez S. Śmigla, funkcjonujące 1983–1989. Opublikowane w nim pozycje stanowiły 70% toruńskiego podziemnego rynku wydawniczego. W 1987 w toruńskiej dzielnicy Wrzosy ruszyła podziemna drukarnia pracująca w technice offsetowej. Przygotowywane tam publikacje sygnowano jako Wydawnictwo Wolne Słowo, nazwa była marką toruńskiej RKW.
Zorganizowano podziemne Radio „S” oraz jedyną w kraju TV „S”. Pierwsze transmisje radiowe odbyły się XI 1982 – VIII 1983. Nadajnik podczepiano do balonów i wypuszczano nad miastem. Wyemitowano 4 audycje, najdłuższa trwała 21 min. VI – XI 1984 ekipa S. Śmigla nadawała z mieszkań umieszczonych w wysokich budynkach (3 emisje). Audycje transmitowano na częstotliwości tv, nakładając dźwięki audycji na dźwięk oryginalny. Dwukrotnie w IX 1985 na wizji tv nadano sygnały tekstowe o antyreżimowej treści, nawołujące m.in. do bojkotu wyborów do Sejmu PRL. Zaangażowani w przedsięwzięcie byli: J. Hanasz, Zygmunt Turło, Leszek Zaleski, Piotr Łukaszewski.
Od wiosny 1983 do jesieni 1985 działały grupy ulotkowe zorganizowane przez W. Cichonia; 20–25 osób, podzielonych na 5 zespołów. Apelowano m.in. o bojkot wyborów do rad narodowych w 1984 i do Sejmu PRL w 1985.
II – III 1984 specjalna grupa operacyjno-śledcza do zwalczania podziemia politycznego porwała w Toruniu 4 osoby zw. z „S”: Piotra Hryniewicza, Zofię Jastrzębską, Antoniego Mężydłę, Gerarda Zakrzewskiego. Porwanych nie udało się nakłonić do współpracy ani też zdobyć informacji o drukarniach i działaniach liderów związku. Niemniej skutecznie zastraszono środowisko toruńskiej „S”.
W I 1985 opublikowano program RKW Budować Gotowość. Stanowił ważny głos w dyskusji dot. przyszłej działalności podziemnego związku. Najważniejszym był postulat budowy niezależnego społeczeństwa obywatelskiego. Po 13 XII 1981 nadal funkcjonowała Wszechnica Związkowa, a od XI 1985 działalność zainaugurował Chrześcijański Uniwersytet Robotniczy im. kard. Stefana Wyszyńskiego. 1 II 1986 uruchomiono Regionalny Fundusz Pomocy dla Więźniów Politycznych i ich Rodzin. Od 1988 spotkania ze znanymi opozycjonistami odbywały się w ramach Klubu Myśli Politycznej.
Amnestia z VII 1986 objęła 6 więźniów politycznych z woj. toruńskiego: Bogusława Andruchowicza, Grzegorza Kota, J. Hanasza, P. Łukaszewskiego, L. Zaleskiego, Jana Koziołka.
2 VI 1987 do Sądu Wojewódzkiego w Toruniu wpłynęły wspólnie wnioski o rejestrację 3 KZ powstałych w Geofizyce, Elanie i Toruńskiej Przędzalni Czesankowej Merinotex. Inicjatywa zapoczątkowała ujawnianie podziemnej „S” w woj. i odbudowę związku.
30 XII 1987, po rozwiązaniu RKW powstała w Toruniu jawnie działająca RKK w składzie: przew. A. Stawikowski (reprezentował Region Toruński w KKW), Stanisław Czuszel, Andrzej Kędzierski, Władysław Krypel, R. Musielak, G. Przybylska, Krystyna Sienkiewicz, S. Śmigiel, Henryk Wojnowski. Pomimo wezwań RKW wiosną i latem 1988 w woj. toruńskim z powodu problemów organizacyjnych odradzającej się „S” nie doszło do strajków. Przeprowadzono tylko akcję ulotkową i zbiórkę pieniędzy dla represjonowanych.
18 IV 1989 w Toruniu powstał KO na czele z A. Stawikowskim. W KO przy Przew. „S” L. Wałęsie przedstawicielami Regionu Toruńskiego zostali: A. Stawikowski, członek komisji reform politycznych oraz Andrzej Tyc – członek komisji stowarzyszeń i organizacji. W wyborach VI 1989 z listy KO posłami zostali K. Żabiński, Jan Wyrowiński i Wiktor Kulerski; senatorami Alicja Grześkowiak i Antoni Dembiński.
20 XI i 13 XII 1989 w Toruniu odbył się II WZD, w którym udział wzięło 287 delegatów. Powstał 32-osobowy ZR z przew. R. Musielakiem. W II KZD region reprezentowało 8 delegatów. W XI 1989 toruńska „S” liczyła 31 tys. członków w 276 KZ. Utworzono 7 podregionów: Brodnica, Chełmno, Golub-Dobrzyń, Grudziądz, Nowe Miasto Lubawskie, Toruń, Wąbrzeźno. Odrodzony Region funkcjonował do VIII 2006, wówczas doszło do rozszerzenia obszaru działania o teren b. Regionu Kujawsko-Dobrzyńskiego (z siedzibą we Włocławku) oraz przyłączenia „S” Inowrocław. Nastąpiła zmiana nazwy na Region Toruńsko-Włocławski.
1980–1981 SB w Toruniu rozpracowywała struktury związku w ramach SO krypt. Skorpion („S” w Toruniu) oraz krypt. Kameleon („S” w Grudziądzu). Przew. ZR „S” A Stawikowskiego rozpracowywano m.in. w ramach SOR krypt. Sputnik. Po 13 XII 1981 rozpracowywanie podziemnej „S” prowadzono w ramach SOS krypt. Elita, Bumerang i Walkiria. 1983–1989 rozpracowania skupiono w SOR krypt. Hydra.