Encyklopedia Solidarności styczeń - 1981 -

Kalendarium styczeń 1981

• Ukazuje się 1. numer pisma „CIA – Centrum Informacji Akademickiej przy NZS UW”. W skład redakcji wchodzą: Paweł Bujalski, Mariola Chlebicz, Andrzej Horubała, Krzysztof Juszczak, Piotr Sławiński, Jolanta Szwajkowska.

1

• Ukazuje się 1. numer „Solidarności Podhala”, pisma wydawanego przez Sekcję Informacji Komitetu Koordynacyjnego „Solidarność” w Nowym Targu. Redaktorem naczelnym jest Jan Paluch.

2

• W Rzeszowie, w gmachu byłej Wojewódzkiej Rady Związków Zawodowych, rozpoczyna się strajk okupacyjny przedstawicieli rolników z Janem Kułajem na czele. Bezpośrednią przyczyną protestu jest niesprawiedliwy podział majątku po byłej WRZZ.

• Z inicjatywy górnośląskiego MKZ i Uniwersytetu Śląskiego powstaje Wszechnica Górnośląska. Przewodniczącym Rady Programowej zostaje prof. Ireneusz Opacki.

4

• Ks. Stanisław Małkowski, Maciej Rayzacher, Mariusz Krajewski i Kazimierz Trojan - przedstawiciele społecznych ruchów obrony życia nienarodzonych Gudium vitae i Troska i Życie, wystosowują Apel o […] podjęcie zdecydowanych działań w kierunku zmiany klimatu społecznego (powszechnej, milczącej aprobaty dla bezprawia sztucznych poronień), w kierunku otoczenia opieką i obroną każdego poczętego dziecka oraz w celu zastąpienia ustawy legalizującej spędzenie płodu – ustawą chroniącą życie człowieka od chwili poczęcia. […]

5

• Do strajku w Ustrzykach Dolnych dołączają delegacje NSZZ „Solidarności Wiejskiej” z innych regionów kraju.

6

• Strajkujący w Ustrzykach Dolnych przyjmują nazwę: Ogólnopolski Komitet Strajkowy „Solidarności Wiejskiej”. Przewodniczącym zostaje Jan Kułaj. Tego samego dnia rozpoczynają się rozmowy z komisją rządową, ale zostają przerwano, ponieważ komisja nie posiada uprawnień do podpisania porozumienia. 12 I 1981 do budynku wkroczyła milicja, usuwając strajkujących.

• Powołany zostaje Ośrodek Prac Społeczno-Zawodowych Ośrodek Prac Społeczno-Zawodowych Ośrodek Prac Społeczno-Zawodowych, utworzony na mocy uchwały KKP z 8 I 1981. Pomysł jego utworzenia narodził się w VIII 1980, pierwsze spotkania organizowano od IX 1980 w gdańskim klubie Ster. Kierownikiem OPS-Z został Andrzej Wielowieyski. Do Rady Programowo-Konsultacyjnej wybrano gł. ekspertów wspomagających strajk oraz ekonomistów, socjologów i innych specjalistów, którzy zaangażowali się w prace tworzącego się Związku. W skład Rady weszli: Janusz Beksiak, Stanisław Broniewski, Ryszard Bugaj, Wiesław Chrzanowski, Bohdan Cywiński, Paweł Czartoryski, Bronisław Geremek, Cezary Józefiak, Tadeusz Kowalik, Waldemar Kuczyński, Jerzy Kurczewski, Jacek Kuroń, Stefan Kurowski, Antoni Macierewicz, Jan Malanowski, Tadeusz Mazowiecki, Jan Olszewski, Andrzej Rosner, Andrzej Stelmachowski, Władysław Siła-Nowicki, Jerzy Stembrowicz, Jan Strzelecki, Andrzej Tymowski oraz A. Wielowieyski; 25 II 1981 KKP powołała dodatkowo Aurelię Polańską i Jerzego Zaleskiego. Rada ukonstytuowała się 7 II 1981, na przewodniczącego wybrała B. Geremka, na wiceprzewodniczącego W. Chrzanowskiego i A. Tymowskiego. W ramach OPS-Z utworzono kilkanaście zespołów: płac i zatrudnienia; warunków pracy; cen, rynku i zaopatrzenia ludności; ogólnych warunków bytu; kosztów utrzymania i świadczeń społecznych; spraw kultury i obyczaju; spraw związkowych; historii ruchu zawodowego; spraw ogólnogospodarczych; reformy gospodarczej; gospodarki finansowej Związku; prawa pracy i zagadnień ustawodawczych. OPS-Z pełnił rolę organu doradczego i konsultacyjnego KKP. Do jego zadań należało: prowadzenie badań, dokonywanie analiz i opracowywanie prognoz na potrzeby Związku, opracowywanie dla władz Związku opinii i propozycji dot. stanowiska Związku w zakresie spraw gospodarczych i społecznych, przygotowywanie materiałów do szkolenia związkowego i działalności oświatowej. OPS-Z prowadził prace studyjne i programowe, opracował szereg dokumentów związkowych, m.in. tezy programowe „Kierunki działania Związku w obecnej sytuacji kraju” (II-III 1981), przygotował merytorycznie I KZD (porządek dzienny, program, statut). Członkowie OPS-Z uczestniczyli we wszystkich posiedzeniach KKP i KK oraz w większości posiedzeń Prezydiów KKP i KK. Brali udział w negocjacjach z rządem, kongresach i seminariach związkowych. OPS-Z był rozpracowywany przez Wydz. III Dep. III MSW w ramach SO krypt. Grot założonej w III 1981, rozpracowanie zakończono 10 IV 1984. przy KKP NSZZ „Solidarność” w celu kontynuacji pracy zapoczątkowanej przez zespół ekspertów strajku gdańskiego. Kierownikiem Ośrodka zostaje Andrzej Wielowieyski, jego zastępcą Ryszard Bugaj, funkcję przewodniczącego Rady Programowo-Konsultacyjnej OPSZ (26 osób o kompetencjach doradczych reprezentujących różne dyscypliny) obejmuje Bronisław Geremek, jego zastępcy to Wiesław Chrzanowski i Andrzej Tymowski. OPSZ ma pełnić funkcję doradczą (opracowywanie dla władz „Solidarności” opinii i propozycji co do stanowiska Związku w sprawach gospodarczych i społecznych), programowo-szkoleniową (przygotowywanie materiałów do szkolenia związkowego i działalności oświatowej), badawczą i dokumentacyjną (archiwistyczną, naukową, dydaktyczną i informacyjną). Zespół płac i zatrudnienia prowadzą Janina Walukowa i Andrzej Topiński; zespół warunków pracy – Piotr Krasucki; zespół kosztów utrzymania i świadczeń społecznych – Helena Góralska oraz Irena Wójcicka, problemy zaopatrzenia rynku, reglamentacji, cen – Krzysztof Hagemajer i Irena Topińska. Zastępca kierownika Ośrodka Ryszard Bugaj odpowiada za sprawy reformy gospodarczej oraz za problematykę ogólnospołeczną, zespół prawa pracy prowadzi Jerzy Ciemniewski, zespół spraw kultury i obyczaju – Jan Strzelecki, zespół spraw związkowych – Jacek Kurczewski, zespół historii ruchu zawodowego – Joanna Kurczewska i Zdzisław Szpakowski.

• Ukazuje się 1. numer „Wiadomości Dnia”, dziennika informacyjnego NSZZ „Solidarność” Regionu Mazowsze. Redakcję tworzą: redaktor naczelny Jerzy Prus, następnie Piotr Piętak; redaktorzy prowadzący: Urszula Doroszewska, Tomasz Borkowski, Marcin Gugulski, Robert Luśnia, Łukasz Małachowski, Piotr Strzałkowski; redaktorzy techniczni: Piotr Mojski, Brunon Nowicki; redaktorzy: Jerzy Modlinger, Paweł Niezgodzki, Katarzyna Gintowt, Marek Car, Andrzej Florczak i Henryka Drogowska. Do 13 XII 1981 ukażą się 253 numery, ostatni – 11 XII 1981.

7-8

• W Gdańsku obraduje KKP; uznaje, że na mocy porozumienia w Jastrzębiu-Zdroju wszystkie soboty w 1981 roku są dniami wolnymi od pracy; wyraża także solidarność z rolnikami indywidualnymi strajkującymi w Rzeszowie i Ustrzykach Dolnych oraz powierza Tadeuszowi Mazowieckiemu funkcję redaktora naczelnego tworzonego „Tygodnika Solidarność”.

8

• Przewodniczący MKR Jastrzębie Jarosław Sienkiewicz składa rezygnację. Zarząd MKR zarzuca mu: podejmowanie decyzji bez konsultacji z Zarządem, uległą politykę wobec władz, wprowadzanie do MKR agitatorów partyjnych i działaczy PAX-u, kontakty z SB.

• KKP wezwała społeczeństwo do powstrzymania się od pracy w najbliższą sobotę 10 stycznia.

9

• Samorządny Związek Producentów Rolnych kierowany przez Gabriela Janowskiego przekształca się w NSZZ RI „Solidarność”.

10

• Ukazuje się 1. numer pisma „Wolne Związki – Serwis Informacyjny”, sygnowanego przez Międzyzakładowy Komitet Założycielski NSZZ „Solidarność” w Bydgoszczy. Redakcję tworzą: Andrzej Cierzniakowski, Halina Lewandowska, Joanna Schetyna, Marek Napierała, Jan Perejczuk, Ewa Drozdowicz, Zenon Gliński, Jerzy Mierzejewski, Bronisław Pastuszewski, Maciej Wenderlich, Stanisław Zwoliński, Teresa Szymańska, Wanda Tittenbrun, Kazimierz Rosiński. Do 13 XII 1981 ukaże się 91 numerów.

11

• Ogólnopolski Komitet Strajkowy „Solidarności Wiejskiej” przenosi się z Ustrzyk Dolnych do strajkujących od 2 I rolników w gmachu byłej Wojewódzkiej Rady Związków Zawodowych w Rzeszowie; w Ustrzykach zostaje grupa strajkujacych.

12

• Pacyfikacja strajkujących w Ustrzykach Dolnych przez oddziały ZOMO, MO i SB. Część rolników przenosi się do siedziby miejscowej „Solidarności”, część udaje się do Rzeszowa, przyłączając się do tamtejszego strajku, który przez następne 5 tygodni stanie się ogólnopolskim centrum strajkowym polskiej wsi.

13

• I sekretarz KC PZPR Stanisław Kania, premier Józef Pińkowski i minister obrony narodowej gen. Wojciech Jaruzelski spotykają się w Warszawie z naczelnym dowódcą Zjednoczonych Sił Zbrojnych Państw Stron Układu Warszawskiego marsz. Wiktorem Kulikowem i szefem sztabu gen. Anatolijem Gribkowem. W czasie spotkania z kierownictwem MON marsz. W. Kulikow przekazuje opinię przywódców sowieckich, którzy uważają, że problemy Polski powinny być rozwiązane przez polskie władze. Na koniec wznosi toast za gen. W. Jaruzelskiego i apeluje do polskich generałów o lojalność wobec swego dowódcy.

15

• Delegacja „Solidarności” przebywająca z wizytą we Włoszech zostaje przyjęta przez Ojca Świętego Jana Pawła II.

19

• Przedstawiciele KKP „Solidarności” spotykają się z premierem Józefem Pińkowskim. Podkreślają, że wobec antyzwiązkowej propagandy w połączeniu z niemożnością przedstawienia społeczeństwu własnego stanowiska w sprawie wolnych sobót i realizacji Porozumień Sierpniowych pierwszoplanową sprawą staje się dostęp „Solidarności” do środków masowego przekazu.

• Ukazuje się 1. numer „Solidarności” – Biuletynu Informacyjnego Międzyzakładowego Komitetu Założycielskiego Stalowa Wola, który od nr 14 staje się Biuletynem Zarządu Regionu Ziemia Sandomierska w Stalowej Woli, a od nr 30 ukazuje się jako Tygodnik NSZZ „Solidarność”. Redakcję tworzą m.in.: A. Garbaczowa, K. Rostek, M. Rudziński, Wacław Szczoczarz, Elżbieta Brzezińska, Adam Krakowiak, Mirosław Majewski, Robert Wiciński, Marian Karaś. Do 13 XII 1981 ukażą się 34 numery.

20

• KKP wzywa członków „Solidarności” do niepodejmowania pracy w soboty uznane przez rząd za dni robocze i do poparcia akcji protestacyjnych rolników indywidualnych aż do strajku włącznie.

• Z Oświadczenia KKP:

[…] Jednostronne, arbitralne, nie poprzedzone konsultacją z ruchem związkowym, decyzje Rządu uczyniły ze sprawy wolnych sobót główną płaszczyznę konfliktu. Rząd nie przedstawił naszemu Związkowi do 19 stycznia br. szczegółowego uzasadnienia swoich decyzji, co uniemożliwiło Związkowi podjęcie jakichkolwiek dyskusji nad ewentualnym odroczeniem pełnej realizacji zawartego w Porozumieniu Jastrzębskim ustalenia o wszystkich wolnych i płatnych sobotach. W tej sytuacji Związek podtrzymał stanowisko, że od 1 stycznia br. wszystkie soboty są wolne, a znaczna większość załóg powstrzymała się w dniu 10 stycznia br. od pracy. […]

21

• Rozpoczyna się strajk studentów w Łodzi. Jednym z głównych postulatów jest rejestracja Niezależnego Zrzeszenia Studentów.

21-31

• Negocjacje delegacji „Solidarności” z przedstawicielami rządu w sprawie wolnych sobót. 31 I, po trwających nieprzerwanie 12 godzin rozmowach, przedstawiciele rządu i „Solidarności” dochodzą do porozumienia – trzy soboty w miesiącu wolne, czwarta robocza – w pełnym wymiarze czasu pracy. Ustalono, że radio i telewizja będą w porozumieniu z rzecznikiem KKP przekazywać treść jej uchwał i oświadczeń. Nie ma natomiast postępu w sprawie rejestracji „Solidarności Wiejskiej”.

24-25

• Z inicjatywy redakcji „Wolnego Związkowca” (Dąbrowa Górnicza), „Niezależności” i „NTO” (Mazowsze) na terenie Huty Katowice odbywa się I Ogólnopolski Zjazd Prasy Związkowej. Obecni na Zjeździe przedstawiciele 24 pism regionalnych powołują Agencję Prasową „Solidarność” – AS, działającą przy MKZ Mazowsze.

26

• Komitet Strajkowy w Jeleniej Górze żąda przekazania na cele społeczne ośrodków wypoczynkowych należących do KC PZPR i MSW.

• W zakładach woj. bielskiego odbył się 1-godzinny strajk ostrzegawczy.

27

• MKZ NSZZ „Solidarność” w Białymstoku podaje do wiadomości fakt pobicia, oblania benzyną i podpalenia Zbigniewa Simoniuka, członka „Solidarności”, zatrzymanego przez funkcjonariuszy MO. W kwietniu Z. Simoniuk zaginął na kilka dni, prawdopodobnie został uprowadzony. Odnaleziono go skrajnie wyczerpanego, ze śladami pobicia i poparzeniami. W obu przypadkach poszlaki wskazywały na funkcjonariuszy MO.

27 I - 6 II

• Strajk powszechny na Podbeskidziu, proklamowany wbrew stanowisku KKP przez MKZ w Bielsku Białej. MKS, z Patrycjuszem Kosmowskim na czele, reprezentuje ponad 200 tys. strajkujących z kilkuset zakładów Bielska-Białej i woj. bielskiego. Stronie rządowej w rozmowach przewodniczy najpierw wicepremier Czesław Kotela, a potem minister administracji Józef Kępa. Powodem protestu jest brak reakcji władz na postulaty wynikające z zarzucanym przedstawicielom władz lokalnych aktom malwersacji. Rankiem 6 II Komisja Krajowa NSZZ „Solidarność”, II Komisja Krajowa NSZZ „Solidarność”, II, tzw. II Krajówka, powstała w III 1982 w Trójmieście z inicjatywy: Tadeusza Harasimowicza (od XII 1981 na emeryturze, wcześniej gł. księgowy w Gdańskich Zakładach Rybnych, doradca tamtejszej KZ „S”), Józefa Koska (dźwigowy w Zarządzie Portu Gdynia), Pawła Slezyngiera (mistrz na Wydz. K-2 Stoczni im. Komuny Paryskiej w Gdyni, przewodniczący „S” na największym wydziale stoczni), Jana Gawina (w III 1982 w SKP, od X 1982 pracownik Okręgowego Przedsiębiorstwa Wodno-Kanalizacyjnego w Gdyni), Pawła Zińczuka (ze Stoczni Gdańskiej im. Lenina, od IX 1980 łącznik Wydz. P-1 z Komitetem Założycielskim „S” w SG, nast. członek KZ), Janusza Satory (w 1980 w WZZ, w VIII 1980 członek KS w Elmorze; nast. wiceprzewodniczący KZ; 15 XII 1981 organizator 1-dniowego strajku w zakładzie, nast. w ukryciu), Ryszarda Jankowskiego (ze Stoczni Nauta w Gdyni), Jana Kisielewskiego, we współpracy z Tadeuszem Kulczyńskim (z Gdańskiej Stoczni Remontowej) i przedstawicielami Stoczni Północnej im. Bohaterów Westerplatte: Andrzejem Adamczykiem, Romanem Wyżlicem, Janem Wójcikiem. W komórce poligraficznej II Krajówki byli: Andrzej Andrzejewski, Justyn Baranowski, Witold Szaniawski; Tadeusz Szozda (łącznik z II KK). Członkowie II Krajówki m.in. kolportowali pisma podziemne („Tygodnik Mazowsze”, „Solidarność Narodu”). 28 VIII 1982 wystosowano „Apel do społeczeństwa” nawołujący do udziału w manifestacjach. Nazwa organizacji (miała posłużyć do sygnowania dokumentów) była kwestią sporną: II KK NSZZ „S” zaproponował T. Harasimowicz, by nadać większą rangę programowi, nad którym pracowali przedstawiciele największych zakładów Trójmiasta. Dokument: „Program budowy ugody narodowej” został ostatecznie zredagowany w VII 1982 przez P. Slezyngiera we współpracy z T. Harasimowiczem i P. Zińczukiem (podczas spotkania w jego mieszkaniu); był to przeredagowany tekst tez Prymasowskiej Rady Społecznej (opublikowanych 5 IV 1982). Wydany 4 VIII 1982 program podpisano: „Delegaci i Pracownicy. II KK NSZZ «S» (działająca na czas zawieszenia Związku)”. Zastrzeżenie to dołączono, by podkreślić, że II Krajówka nie dąży do przejęcia władzy w „S”. Żądano m.in.: odwołania stanu wojennego, likwidacji ograniczeń praw i swobód obywatelskich, uwolnienia internowanych, uniewinnienia aresztowanych, przywrócenia do pracy zwolnionych za działalność związkową, zaniechania represji wobec pracowników nauki. Spotkania II Krajówki odbywały się: w mieszkaniach T. Harasimowicza w Sopocie, P. Zińczuka w Gdańsku, w mieszkaniu przy ul. Leczkowa, na przystankach SKM Gdańsk Politechnika i Gdynia-Redłowo, w parkach. W V 1982 na Łysej Górze w Sopocie członkowie II Krajówki spotkali się z poszukiwanym listem gończym Bogdanem Lisem, który interesował się nastrojami w zakładach pracy; postanowiono utrzymywać kontakt, II Krajówka zobowiązała się przekazać mu przez łącznika opracowany program organizacji. II Krajówka została rozbita na przełomie XII 1982/I 1983; 9 XII 1982 zatrzymano, nast. aresztowano P. Slezyngiera, 19 I 1983 – J. Koska, 24 I 1983 – T. Harasimowicza, 27 I 1983 – J. Gawina, 7 II 1983 – P. Zińczuka, 30 V 1983 – R. Jankowskiego, na pocz. VII 1983 – J. Satora. J. Kisielewski od I 1983 ukrywał się, późn. został zatrzymany. 27 VII 1983 ppłk Stefan Rutkowski, Naczelnik Wydz. Śledczego WUSW w Gdańsku, wniósł wniosek o umorzenie śledztwa na mocy amnestii. 16 XI 1983 Sąd Rejonowy w Gdańsku umorzył śledztwo. 1981 zostaje podpisane porozumienie, w wyniku którego ze stanowiskami rozstają się sekretarze partii, wojewoda i jego zastępcy, prezydent miasta i komendanci milicji. Rolę gwarantów porozumienia przyjęli na siebie przedstawiciele kościoła: sekretarz Episkopatu Polski bp Bronisław Dąbrowski i biskupi katowiccy: Janusz Zimniak i Czesław Domin.

28

• Do Ustrzyk Dolnych i Rzeszowa przyjeżdża Lech Wałęsa i Bogdan Lis. W imieniu Krajowej Komisji Porozumiewawczej NSZZ „Solidarność” udzielają poparcia strajkowi rolników i deklarują gotowość do solidarnościowego strajku na Wybrzeżu.

30

• W Jeleniej Górze rozpoczyna się strajk powszechny. Strajkujący domagają się przekazania na cele społeczne ośrodków wypoczynkowych należących do KC PZPR i MSW.