Helak Marian
Marian Helak, ur. 26 III 1928 w Nakle n. Notecią, zm. 8 VI 2011 w Pile. Ukończył ZSZ w Bydgoszczy (1944), ślusarz.
W 1945 działacz Katolickiego Stowarzyszenia Młodzieży Męskiej przy parafii św. Stanisława w Nakle. 1945-1947 pracownik remontowy w Państwowej Żegludze Śródlądowej w Bydgoszczy, 1947-1958 ślusarz w Zakładach Naprawczych Taboru Kolejowego w Pile. W IV 1957 jeden z liderów strajków na tle ekonomicznym, przeprowadzanych przez 3 kolejne mies. w ZNTK. W IV 1958 wyprowadzony z zakładu za organizację protestów robotniczych, zwolniony z pracy; 1958-1961 pracownik ZNTK w Stargardzie Szczecińskim, Bydgoszczy, w 1962 ponownie zatrudniony w ZNTK w Pile. 1945-1980 członek ZZ Kolejarzy, mąż zaufania, przewodniczący Komisji Oddziałowej, z-ca przewodniczącego KZ.
W VIII 1980 uczestnik protestów robotniczych w ZNTK w Pile; od IX 1980 w „S”, członek Komitetu Założycielskiego, następnie z-ca przewodniczącego KZ w ZNTK, w III 1981 delegat na I WZD Regionu Województwo Pilskie, wiceprzewodniczący ZR; w XI 1980 komendant straży porządkowej w czasie strajku w zakładzie; współorganizator regionalnych protestów, 1 VII 1981 przemawiał do 20 tys. uczestników wiecu w Pile w obronie wolności prasy związkowej.
13 XII 1981 internowany w Ośr. Odosobnienia we Wronkach i w Gębarzewie, 28 II Komisja Krajowa NSZZ „Solidarność”, II Komisja Krajowa NSZZ „Solidarność”, II, tzw. II Krajówka, powstała w III 1982 w Trójmieście z inicjatywy: Tadeusza Harasimowicza (od XII 1981 na emeryturze, wcześniej gł. księgowy w Gdańskich Zakładach Rybnych, doradca tamtejszej KZ „S”), Józefa Koska (dźwigowy w Zarządzie Portu Gdynia), Pawła Slezyngiera (mistrz na Wydz. K-2 Stoczni im. Komuny Paryskiej w Gdyni, przewodniczący „S” na największym wydziale stoczni), Jana Gawina (w III 1982 w SKP, od X 1982 pracownik Okręgowego Przedsiębiorstwa Wodno-Kanalizacyjnego w Gdyni), Pawła Zińczuka (ze Stoczni Gdańskiej im. Lenina, od IX 1980 łącznik Wydz. P-1 z Komitetem Założycielskim „S” w SG, nast. członek KZ), Janusza Satory (w 1980 w WZZ, w VIII 1980 członek KS w Elmorze; nast. wiceprzewodniczący KZ; 15 XII 1981 organizator 1-dniowego strajku w zakładzie, nast. w ukryciu), Ryszarda Jankowskiego (ze Stoczni Nauta w Gdyni), Jana Kisielewskiego, we współpracy z Tadeuszem Kulczyńskim (z Gdańskiej Stoczni Remontowej) i przedstawicielami Stoczni Północnej im. Bohaterów Westerplatte: Andrzejem Adamczykiem, Romanem Wyżlicem, Janem Wójcikiem. W komórce poligraficznej II Krajówki byli: Andrzej Andrzejewski, Justyn Baranowski, Witold Szaniawski; Tadeusz Szozda (łącznik z II KK). Członkowie II Krajówki m.in. kolportowali pisma podziemne („Tygodnik Mazowsze”, „Solidarność Narodu”). 28 VIII 1982 wystosowano „Apel do społeczeństwa” nawołujący do udziału w manifestacjach. Nazwa organizacji (miała posłużyć do sygnowania dokumentów) była kwestią sporną: II KK NSZZ „S” zaproponował T. Harasimowicz, by nadać większą rangę programowi, nad którym pracowali przedstawiciele największych zakładów Trójmiasta. Dokument: „Program budowy ugody narodowej” został ostatecznie zredagowany w VII 1982 przez P. Slezyngiera we współpracy z T. Harasimowiczem i P. Zińczukiem (podczas spotkania w jego mieszkaniu); był to przeredagowany tekst tez Prymasowskiej Rady Społecznej (opublikowanych 5 IV 1982). Wydany 4 VIII 1982 program podpisano: „Delegaci i Pracownicy. II KK NSZZ «S» (działająca na czas zawieszenia Związku)”. Zastrzeżenie to dołączono, by podkreślić, że II Krajówka nie dąży do przejęcia władzy w „S”. Żądano m.in.: odwołania stanu wojennego, likwidacji ograniczeń praw i swobód obywatelskich, uwolnienia internowanych, uniewinnienia aresztowanych, przywrócenia do pracy zwolnionych za działalność związkową, zaniechania represji wobec pracowników nauki. Spotkania II Krajówki odbywały się: w mieszkaniach T. Harasimowicza w Sopocie, P. Zińczuka w Gdańsku, w mieszkaniu przy ul. Leczkowa, na przystankach SKM Gdańsk Politechnika i Gdynia-Redłowo, w parkach. W V 1982 na Łysej Górze w Sopocie członkowie II Krajówki spotkali się z poszukiwanym listem gończym Bogdanem Lisem, który interesował się nastrojami w zakładach pracy; postanowiono utrzymywać kontakt, II Krajówka zobowiązała się przekazać mu przez łącznika opracowany program organizacji. II Krajówka została rozbita na przełomie XII 1982/I 1983; 9 XII 1982 zatrzymano, nast. aresztowano P. Slezyngiera, 19 I 1983 – J. Koska, 24 I 1983 – T. Harasimowicza, 27 I 1983 – J. Gawina, 7 II 1983 – P. Zińczuka, 30 V 1983 – R. Jankowskiego, na pocz. VII 1983 – J. Satora. J. Kisielewski od I 1983 ukrywał się, późn. został zatrzymany. 27 VII 1983 ppłk Stefan Rutkowski, Naczelnik Wydz. Śledczego WUSW w Gdańsku, wniósł wniosek o umorzenie śledztwa na mocy amnestii. 16 XI 1983 Sąd Rejonowy w Gdańsku umorzył śledztwo. 1982 zwolniony; od zwolnienia na emeryturze. Od 1982 wspierał podziemną działalność związkową, kolporter wydawnictw podziemnych, m.in. pism „Lech”, „Robotnicy ’83”, „Informator Solidarności Walczącej”, sygnatariusz petycji w obronie więzionych i prześladowanych za przekonania; uczestnik uroczystości patriotycznych organizowanych przy parafii Świętej Rodziny w Pile. Wielokrotnie przesłuchiwany.
W 1989 uczestnik kampanii wyborczej KO przy Przewodniczącym „S” Lechu Wałęsie. Członek TZR „S” w Pile, KZ w ZNTK, 1989-2000 Prezydium ZR „S” w Pile.
Do 27 XI 1984 rozpracowywany przez Wydz. V WUSW w Pile w ramach KE krypt. Działkowiec.