Encyklopedia Solidarności Jasudowicz Tadeusz Karol - Biogramy -

Tadeusz Karol Jasudowicz, ur. 2 VIII 1944 w Urniażach k. Kiejdan (obecnie Litwa). Absolwent Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu, Wydz. Prawa (1966); w 1972 doktorat, w 1983 habilitacja, od 1997 prof.

Od 1966 pracownik naukowy na UMK. 1961-1966 w ZSP, 1967-1980 w ZNP, 1966-1981 w PZPR, 1980-1981 działacz tzw. struktur poziomych PZPR. Od 1967 członek Toruńskiego Towarzystwa Naukowego.

Od XI 1980 w „S”, członek Komitetu Założycielskiego na Wydz. Prawa i Administracji UMK. Od jesieni 1980 organizator szkoleń, m.in. z zakresu praw człowieka, i wykładów nt. patriotyczne. Po kryzysie bydgoskim (III 1981) zaangażowany w akcję obrony uczestników tych wydarzeń (pomoc prawna). W 1981 (wraz z Janem Rulewskim) przygotowywał materiały informacyjne (głównie dot. praw człowieka) na I KZD.

W XII 1981 autor listu otwartego do gen. Wojciecha Jaruzelskiego w proteście przeciwko wprowadzeniu stanu wojennego. Od 1982 organizator Mszy za Ojczyznę w parafii św. Andrzeja Boboli, współorganizator i wykładowca podczas Tygodni Kultury Chrześcijańskiej, od 1983 organizator spotkań Duszpasterstwa Ludzi Pracy Duszpasterstwa Ludzi Pracy Duszpasterstwa Ludzi Pracy, struktury kościelne, faktycznie posiadające charakter stowarzyszeń, których celem było wzmocnienie moralne i rozwój duchowy pracujących, a także pobudzenie ich do aktywności w życiu zawodowym i społecznym. Ich działalność nie zawsze była całkowicie jawna. Pierwsze DLP powstały w 1973, szczególny rozkwit tych struktur, często przy współudziale laikatu, nastąpił w okresie stanu wojennego i delegalizacji „S”, co wynikało z bieżących potrzeb – głównie pomocy internowanym działaczom związku, ale także np. potrzeby wspólnotowości czy dalszego samokształcenia po zawieszeniu działalności kursów organizowanych w ramach tzw. Uniwersytetu Latającego. Zazwyczaj opiekunami duszpasterstw byli księża diecezjalni: proboszczowie albo delegowani do tej pracy wikariusze, np. Jerzy Popiełuszko, który od I 1979 pełnił posługę jako duszpasterz średniego personelu medycznego w archidiecezji warszawskiej. Jednym z prężniej działających DLP kierował w parafii św. Maksymiliana w nowohuckich Mistrzejowicach ks. Kazimierz Jancarz, który organizował tam m.in. czwartkowe Msze za Ojczyznę. Z duszpasterstwem tym był związany ks. Tadeusz Isakowicz-Zaleski. Często opiekę nad DLP sprawowali także księża zakonnicy. DLP przede wszystkim pogłębiały świadomość chrześcijańską; ich członkowie poznawali katolicką naukę społeczną, papieskie encykliki, aktualności z życia gospodarczego i społecznego. W ramach DLP organizowano od 1982 Ogólnopolską Pielgrzymkę Ludzi Pracy, która w 3. sobotę i niedzielę IX każdego roku wyruszała (i wyrusza) na Jasną Górę. DLP organizowały pielgrzymki także do innych miejsc kultu religijnego. Choć wszystkie one miały charakter religijny, pozwalały zarazem pracownikom, szczególnie tym zrzeszonym w „S”, na zamanifestowanie jedności i starań w walce o wolność, godność człowieka pracy i prawa pracownicze. Przeciwko DLP protestowały niejednokrotnie władze państwowe, traktując ich działalność jako zagrożenie w sferze wpływu na środowiska robotnicze. DLP prowadziły ponadto działalność samokształceniową, budowały poczucie wspólnoty w kręgu wartości chrześcijańskich, wywierały pozytywny wpływ na życie religijne, społeczne, rodzinne, zawodowe i polityczne. w parafii św. Józefa Rzemieślnika (pomoc humanitarna, wykłady). W 1983 zaangażowany w działalność Archikonfraterni Literackiej – Dom w Bydgoszczy. Do 1984 wykładowca nt. praw człowieka, wolności obywatelskich, patriotyzmu i religii w mieszkaniach prywatnych w Bydgoszczy, kościołach i salkach katechetycznych na terenie całego kraju. 1984-1988 współorganizator kolonii katolickich dla dzieci osób represjonowanych. 3 IV 1984 aresztowany, 23 V 1984 zwolniony na mocy amnestii. Wielokrotnie karany grzywnami za wystąpienia publiczne i wykłady. Od 1986 uczestnik niezależnego ruchu wydawniczego (m.in. autor tekstów w podziemnym piśmie „Świadectwo”) we współpracy ze Stefanem Pastuszewskim. 1987-1988 redaktor podziemnego pisma „Chrześcijański Ruch Społeczny”. Od 1984 współorganizator biblioteczki wydawnictw podziemnych (w ramach bractwa religijnego) w parafii św. Braci Polskich Męczenników. 24-27 VIII 1988 współorganizator, jako szef sekcji międzynarodowej, Międzynarodowej Konferencji Praw Człowieka i Obywatela w Krakowie-Mistrzejowicach.

Od 1989 członek KZ „S” na UMK. Od 1990 członek Stowarzyszenia Prawa Międzynarodowego ILA. 1992/1993 współzałożyciel (wraz z Janem Olszewskim) ROP. W 1992 prezes Zarządu Wojewódzkiego PCK w Toruniu. Od 1993 kierownik Katedry Praw Człowieka i Prawa Europejskiego UMK. W 1993 założyciel i przewodniczący Komitetu Naukowego „Toruńskiego Rocznika Praw Człowieka i Pokoju”. W 1994 współzałożyciel Polskiego Towarzystwa Naukowego AIDS, organizator, następnie przewodniczący Komitetu Głównego Olimpiady Wiedzy o Prawach Człowieka Demokracja–Prawa Człowieka–Rządy Prawa. Od 1996 pracownik naukowy Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie. Od 2004 w Związku Represjonowanych Polskich Żołnierzy Batalionów Budowlanych, członek honorowy Zarządu Krajowego w Bydgoszczy. W 2008 założyciel „Polskiego Rocznika Praw Człowieka i Prawa Humanitarnego”.

Autor kilkudziesięciu publikacji naukowych, także podręczników i skryptów, m.in.: ''Normy regionalne w prawie międzynarodowym'' (Toruń 1982), ''Widmo krąży po Europie. Bezprawie paktu Ribbentrop-Mołotow'' (Toruń 1993), ''Śladami Ehrlicha. Do Pawła Włodkowica po naukę o prawach człowieka'' (Toruń 1995), ''Prawa ojca w orzecznictwie strasburskim...'' (oprac., Toruń 2008), autor tomiku poezji ''Bogu, ojczyźnie i... człowiekowi'' (Toruń 1998), wiele publikacji ukazało się wydawnictwach podziemnych, m.in. ''Odmowa służby wojskowej – prawem człowieka'' (Toruń 1988) i ''W obronie dostępu Polski do morza'' (Warszawa 1989).

Honorowy Obywatel Miasta Kętrzyna (1995); odznaczony Medalem Komisji Edukacji Narodowej (1997), Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski (2000) i Medalem Rzecznika Praw Obywatelskich (2003), wyróżniony odznaką Zasłużony Działacz Kultury (2001).

30 XII 1983 - 4 XII 1989 rozpracowywany przez Wydz. III KW MO w Toruniu/Insp. II Komisja Krajowa NSZZ „Solidarność”, II Komisja Krajowa NSZZ „Solidarność”, II, tzw. II Krajówka, powstała w III 1982 w Trójmieście z inicjatywy: Tadeusza Harasimowicza (od XII 1981 na emeryturze, wcześniej gł. księgowy w Gdańskich Zakładach Rybnych, doradca tamtejszej KZ „S”), Józefa Koska (dźwigowy w Zarządzie Portu Gdynia), Pawła Slezyngiera (mistrz na Wydz. K-2 Stoczni im. Komuny Paryskiej w Gdyni, przewodniczący „S” na największym wydziale stoczni), Jana Gawina (w III 1982 w SKP, od X 1982 pracownik Okręgowego Przedsiębiorstwa Wodno-Kanalizacyjnego w Gdyni), Pawła Zińczuka (ze Stoczni Gdańskiej im. Lenina, od IX 1980 łącznik Wydz. P-1 z Komitetem Założycielskim „S” w SG, nast. członek KZ), Janusza Satory (w 1980 w WZZ, w VIII 1980 członek KS w Elmorze; nast. wiceprzewodniczący KZ; 15 XII 1981 organizator 1-dniowego strajku w zakładzie, nast. w ukryciu), Ryszarda Jankowskiego (ze Stoczni Nauta w Gdyni), Jana Kisielewskiego, we współpracy z Tadeuszem Kulczyńskim (z Gdańskiej Stoczni Remontowej) i przedstawicielami Stoczni Północnej im. Bohaterów Westerplatte: Andrzejem Adamczykiem, Romanem Wyżlicem, Janem Wójcikiem. W komórce poligraficznej II Krajówki byli: Andrzej Andrzejewski, Justyn Baranowski, Witold Szaniawski; Tadeusz Szozda (łącznik z II KK). Członkowie II Krajówki m.in. kolportowali pisma podziemne („Tygodnik Mazowsze”, „Solidarność Narodu”). 28 VIII 1982 wystosowano „Apel do społeczeństwa” nawołujący do udziału w manifestacjach. Nazwa organizacji (miała posłużyć do sygnowania dokumentów) była kwestią sporną: II KK NSZZ „S” zaproponował T. Harasimowicz, by nadać większą rangę programowi, nad którym pracowali przedstawiciele największych zakładów Trójmiasta. Dokument: „Program budowy ugody narodowej” został ostatecznie zredagowany w VII 1982 przez P. Slezyngiera we współpracy z T. Harasimowiczem i P. Zińczukiem (podczas spotkania w jego mieszkaniu); był to przeredagowany tekst tez Prymasowskiej Rady Społecznej (opublikowanych 5 IV 1982). Wydany 4 VIII 1982 program podpisano: „Delegaci i Pracownicy. II KK NSZZ «S» (działająca na czas zawieszenia Związku)”. Zastrzeżenie to dołączono, by podkreślić, że II Krajówka nie dąży do przejęcia władzy w „S”. Żądano m.in.: odwołania stanu wojennego, likwidacji ograniczeń praw i swobód obywatelskich, uwolnienia internowanych, uniewinnienia aresztowanych, przywrócenia do pracy zwolnionych za działalność związkową, zaniechania represji wobec pracowników nauki. Spotkania II Krajówki odbywały się: w mieszkaniach T. Harasimowicza w Sopocie, P. Zińczuka w Gdańsku, w mieszkaniu przy ul. Leczkowa, na przystankach SKM Gdańsk Politechnika i Gdynia-Redłowo, w parkach. W V 1982 na Łysej Górze w Sopocie członkowie II Krajówki spotkali się z poszukiwanym listem gończym Bogdanem Lisem, który interesował się nastrojami w zakładach pracy; postanowiono utrzymywać kontakt, II Krajówka zobowiązała się przekazać mu przez łącznika opracowany program organizacji. II Krajówka została rozbita na przełomie XII 1982/I 1983; 9 XII 1982 zatrzymano, nast. aresztowano P. Slezyngiera, 19 I 1983 – J. Koska, 24 I 1983 – T. Harasimowicza, 27 I 1983 – J. Gawina, 7 II 1983 – P. Zińczuka, 30 V 1983 – R. Jankowskiego, na pocz. VII 1983 – J. Satora. J. Kisielewski od I 1983 ukrywał się, późn. został zatrzymany. 27 VII 1983 ppłk Stefan Rutkowski, Naczelnik Wydz. Śledczego WUSW w Gdańsku, wniósł wniosek o umorzenie śledztwa na mocy amnestii. 16 XI 1983 Sąd Rejonowy w Gdańsku umorzył śledztwo. WUSW w Bydgoszczy w ramach SOS/SOR krypt. Kormoran.

Katarzyna Grysińska-Jarmuła