Stelmach Marek
Marek Stelmach, ur. 23 I 1956 w Opolu. Ukończył Technikum Kolejowe przy Zakładach Naprawczych Taboru Kolejowego tamże (1977).
Od 1974 galwanizer, brygadzista ZNTK/Tabor Szynowy Opole SA.
Od IX 1980 w „S”; przew. Komisji Wydziałowej (W–4).
1982–1989 (z Grażyną Rutkowską, Marianem Poniewierskim, Edwardem Molińskim, Władysławem i Lidią Kajdą i in.) członek TKZ, organizator kolportażu podziemnych pism i ulotek (dostarczał je Jan Całka oraz kolejarze z Wrocławia) w ZNTK oraz w środkach masowej komunikacji Zakładu Komunikacji Miejskiej i PKP (m.in. „Sygnały Wojenne”, „Z Dnia na Dzień”, „Solidarność Walcząca” i „Wolna Droga”) udostępniał mieszkanie na punkt kolportażowy. 1982 współorganizator pomocy internowanym i ich rodzinom. 1 V 1983 uczestnik niezależnej manifestacji pod pomnikiem Adama Mickiewicza w Opolu. 1982–1989 uczestnik Duszpasterstwa Ludzi Pracy przy parafii Świętych Apostołów Piotra i Pawła w Opolu; w 1986 współtwórca pomnika Trzech Krzyży przy kościele Świętych Apostołów Piotra i Pawła tamże. 1982–1988 wielokrotnie przesłuchiwany, w zakładzie pracy poddawany rewizjom i przesłuchaniom przez Służbę Ochrony Kolei.
1989–1990 przew. Tymczasowej KZ, 1990–1998 wiceprzew. KZ, od 1998 przew. W 1989 członek Opolskiego KO. Od 1989 delegat na WZD Regionu Śląsk Opolski, członek prezydium ZR, od 2002 skarbnik. Od 2002 członek Wojewódzkiej Komisji Dialogu Społecznego w Opolu. Od 2011 w służbie przy Grobie Sługi Bożego Błogosławionego ks. Jerzego Popiełuszki: współtwórca figury oraz inicjator sprowadzenia relikwii bł. ks. J. Popiełuszki do katedry Podwyższenia Krzyża Świętego w Opolu.
Autor publikacji: Modlitewnik i śpiewnik. Na pielgrzymkowym szlaku (2005), albumu Nasze spotkania z Janem Pawłem II (2010); współautor książki Pod Sztandarami Solidarności (2005, 2011) oraz artykułów w prasie „S”, m.in. „Biuletynie Solidarności Śląska Opolskiego”. Autor projektu tablicy wotywnej poświęconej 30. rocznicy powstania „S”, umieszczonej w opolskiej katedrze.
Odznaczony Krzyżem Wolności i Solidarności (2017).
3 VIII 1985 – 4
II Komisja Krajowa NSZZ „Solidarność”, II Komisja Krajowa NSZZ „Solidarność”, II, tzw. II Krajówka, powstała w III 1982 w Trójmieście z inicjatywy: Tadeusza Harasimowicza (od XII 1981 na emeryturze, wcześniej gł. księgowy w Gdańskich Zakładach Rybnych, doradca tamtejszej KZ „S”), Józefa Koska (dźwigowy w Zarządzie Portu Gdynia), Pawła Slezyngiera (mistrz na Wydz. K-2 Stoczni im. Komuny Paryskiej w Gdyni, przewodniczący „S” na największym wydziale stoczni), Jana Gawina (w III 1982 w SKP, od X 1982 pracownik Okręgowego Przedsiębiorstwa Wodno-Kanalizacyjnego w Gdyni), Pawła Zińczuka (ze Stoczni Gdańskiej im. Lenina, od IX 1980 łącznik Wydz. P-1 z Komitetem Założycielskim „S” w SG, nast. członek KZ), Janusza Satory (w 1980 w WZZ, w VIII 1980 członek KS w Elmorze; nast. wiceprzewodniczący KZ; 15 XII 1981 organizator 1-dniowego strajku w zakładzie, nast. w ukryciu), Ryszarda Jankowskiego (ze Stoczni Nauta w Gdyni), Jana Kisielewskiego, we współpracy z Tadeuszem Kulczyńskim (z Gdańskiej Stoczni Remontowej) i przedstawicielami Stoczni Północnej im. Bohaterów Westerplatte: Andrzejem Adamczykiem, Romanem Wyżlicem, Janem Wójcikiem. W komórce poligraficznej II Krajówki byli: Andrzej Andrzejewski, Justyn Baranowski, Witold Szaniawski; Tadeusz Szozda (łącznik z II KK). Członkowie II Krajówki m.in. kolportowali pisma podziemne („Tygodnik Mazowsze”, „Solidarność Narodu”). 28 VIII 1982 wystosowano „Apel do społeczeństwa” nawołujący do udziału w manifestacjach. Nazwa organizacji (miała posłużyć do sygnowania dokumentów) była kwestią sporną: II KK NSZZ „S” zaproponował T. Harasimowicz, by nadać większą rangę programowi, nad którym pracowali przedstawiciele największych zakładów Trójmiasta. Dokument: „Program budowy ugody narodowej” został ostatecznie zredagowany w VII 1982 przez P. Slezyngiera we współpracy z T. Harasimowiczem i P. Zińczukiem (podczas spotkania w jego mieszkaniu); był to przeredagowany tekst tez Prymasowskiej Rady Społecznej (opublikowanych 5 IV 1982). Wydany 4 VIII 1982 program podpisano: „Delegaci i Pracownicy. II KK NSZZ «S» (działająca na czas zawieszenia Związku)”. Zastrzeżenie to dołączono, by podkreślić, że II Krajówka nie dąży do przejęcia władzy w „S”. Żądano m.in.: odwołania stanu wojennego, likwidacji ograniczeń praw i swobód obywatelskich, uwolnienia internowanych, uniewinnienia aresztowanych, przywrócenia do pracy zwolnionych za działalność związkową, zaniechania represji wobec pracowników nauki. Spotkania II Krajówki odbywały się: w mieszkaniach T. Harasimowicza w Sopocie, P. Zińczuka w Gdańsku, w mieszkaniu przy ul. Leczkowa, na przystankach SKM Gdańsk Politechnika i Gdynia-Redłowo, w parkach. W V 1982 na Łysej Górze w Sopocie członkowie II Krajówki spotkali się z poszukiwanym listem gończym Bogdanem Lisem, który interesował się nastrojami w zakładach pracy; postanowiono utrzymywać kontakt, II Krajówka zobowiązała się przekazać mu przez łącznika opracowany program organizacji. II Krajówka została rozbita na przełomie XII 1982/I 1983; 9 XII 1982 zatrzymano, nast. aresztowano P. Slezyngiera, 19 I 1983 – J. Koska, 24 I 1983 – T. Harasimowicza, 27 I 1983 – J. Gawina, 7 II 1983 – P. Zińczuka, 30 V 1983 – R. Jankowskiego, na pocz. VII 1983 – J. Satora. J. Kisielewski od I 1983 ukrywał się, późn. został zatrzymany. 27 VII 1983 ppłk Stefan Rutkowski, Naczelnik Wydz. Śledczego WUSW w Gdańsku, wniósł wniosek o umorzenie śledztwa na mocy amnestii. 16 XI 1983 Sąd Rejonowy w Gdańsku umorzył śledztwo.
1986 rozpracowywany przez Wydz. V/Wydz. III WUSW w Opolu w ramach SOS krypt. Przeciwnik.
Mariusz Patelski