Encyklopedia Solidarności Gąsowski Tomasz - Biogramy -

Tomasz Gąsowski, ur. 17 I 1947 w Krakowie. Absolwent Uniwersytetu Jagiellońskiego tamże, Wydz. Filozoficzno-Historycznego (1969), doktorat (1980), habilitacja (1996), profesura (2003).

1964–1969 w ZSP, 1973–1980 w ZNP.

1969–1970 stażysta w Instytucie Historii na UJ, 1970–1971 mł. bibliotekarz w Bibliotece Jagiellońskiej w Krakowie, 1971–1973 archiwista na Zamku Królewskim na Wawelu-Państwowych Zbiorach Sztuki tamże, od 1973 asystent, adiunkt, dr hab., prof. UJ.

III 1968 uczestnik wieców i demonstracji studenckich w Krakowie, przew. KS w IH. 1979–1980 uczestnik TKN w Krakowie.

Od X 1980 w „S”, członek Komitetu Założycielskiego na Wydz. Filozoficzno-Historycznym, od I 1981 przew. Koła „S” w IH. 1981 redaktor, autor w „Serwisie Informacyjnym Komisji Zakładowej NSZZ »Solidarność« UJ”. IX–X 1981 przedstawiciel Sekcji Informacji KZ UJ i „Serwisu Informacyjnego Komisji Zakładowej NSZZ »Solidarność« UJ” na I KZD. XI/XII 1981 jako przedstawiciel KZ uczestnik strajku solidarnościowego ze studentami radomskiej WSI, współorganizator wykładów z zakresu historii i literatury na UJ i Akademii Rolniczej w Krakowie.

15–16 XII 1981 uczestnik strajku absencyjnego w miejscu pracy, 17 XII 1981 demonstracji przeciwko stanowi wojennemu na Rynku Głównym w Krakowie. 1982–1989 przew. podziemnej struktury „S” w IH (m.in. z Wojciechem S. Magdziarzem, Krzysztofem Zamorskim, Mieczysławem Rokoszem, Andrzejem Jagodzińskim, Andrzejem Chwalbą, Jackiem Stefańskim), organizator zbierania składek na działalność związkową i pomoc represjonowanym; współorganizator manifestacji rocznicowych 3 V, 31 VIII, 11 XI na terenie UJ, organizator zbierania informacji o metodach inwigilacji opozycji, zatrzymywany, rewizja w mieszkaniu. 1982–1984 udostępniał mieszkanie na spotkania Regionalnej Komisji Wykonawczej i Regionalnego Komitetu Solidarności Małopolska. 1982–1986 organizator biblioteki podziemnych wydawnictw w IH. 1982–1988 współorganizator, koordynator Wolnego Uniwersytetu w Krakowie. 1982–1984 i 1987–1989 kolporter podziemnych pism, m.in. „Tygodnika Mazowsze”, „Hutnika”, „Solidarności Hutników”, „Krecika”. 1983 lektor podziemnego Radia „S”. 1983–1988 uczestnik Duszpasterstwa Ludzi Pracy przy kościele św. Maksymiliana Kolbego w Krakowie-Mistrzejowicach i Duszpasterstwa Hutników przy kościele Matki Bożej Częstochowskiej w Krakowie-Nowej Hucie. 1984 redaktor, autor w podziemnym „Słowniku Historii Zakazanej”, 1986–1987 autor tekstów w „Solidarności Hutników”, 1986–1989 w „Arce”, 1987–1989 redaktor, autor w „Alternatywach”. 1984–1988 współorganizator i wykładowca Chrześcijańskiego Uniwersytetu Robotniczego im. kard. Stefana Wyszyńskiego w Krakowie i jego filiach przy kościołach Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny i św. Józefa. 1988 członek Komitetu Założycielskiego „S” na UJ. 1988–1989 organizator Klubu Politycznego 11 Listopada w Krakowie.

1989–1991 w „S”, do 1990 doradca Komisji Robotniczej Hutników w Hucie im. Lenina w Krakowie. 1989 członek Małopolskiego KO „S”, 1989–1991 członek Zarządu KO „S” w Krakowie, 1989 szef sztabu wyborczego w Okręgu Kraków-Śródmieście, 1990 szef kampanii wyborczej do Rady Miasta Krakowa. Od 1989 współorganizator Klubu Jagiellońskiego w Krakowie. 1990 regionalny pełnomocnik Fundacji Obywatelskiej przy Lechu Wałęsie. 1990–1991 współorganizator Forum Prawicy Demokratycznej, przew. struktur w Krakowie. 1990 szef kampanii wyborczej Tadeusza Mazowieckiego w Małopolsce. 1991–1995 w UD/UW, członek Rady Krajowej i władz w regionie krakowskim. Od 1992 współorganizator, członek Zarządu Towarzystwa Edukacyjno-Naukowego Ośrodka Myśli Politycznej w Krakowie. 1995 członek sztabu wyborczego Adama Strzembosza i Hanny Gronkiewicz-Waltz. Od 1998 współorganizator, prezes Fundacji Centrum Dokumentacji Czynu Niepodległościowego w Krakowie, redaktor „Sowińca”, od 2010 redaktor nacz. 1991–2016 członek Wojewódzkiego Komitetu Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa tamże, 1998–2002 członek Rady Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa. 1997–1999 współzałożyciel Krajowego Komitetu Konserwatywnego, organizator struktur tamże. 2001 współorganizator Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej w Sanoku. 2005 członek komitetu honorowego Lecha Kaczyńskiego. Od 2007 kierownik Katedry Kultur Mniejszości Narodowych Akademii Ignatianum w Krakowie, nast. prof. Katedry Dziedzictwa Kulturowego Polski tamże. 2011 członek Zgromadzenia Elektorów IPN. Od 2017 członek Komitetu Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa przy Oddziale IPN–KŚZpNP tamże.

Autor m.in.: Między sierpniem a grudniem. „Solidarność” w Krakowie i Małopolsce w l. 1980–1981 (2006), Myślenice: monografia miasta (2012), Kolegium Wróblewskiego (2013), Polskie uczelnie w latach osiemdziesiątych. Studia (2015), współautor „Solidarność” Uniwersytetu Jagiellońskiego 1980–1989. Wybór dokumentów (2010).

Odznaczony Złotym Krzyżem Zasługi (2000), Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski (2009).

29 II Komisja Krajowa NSZZ „Solidarność”, II Komisja Krajowa NSZZ „Solidarność”, II, tzw. II Krajówka, powstała w III 1982 w Trójmieście z inicjatywy: Tadeusza Harasimowicza (od XII 1981 na emeryturze, wcześniej gł. księgowy w Gdańskich Zakładach Rybnych, doradca tamtejszej KZ „S”), Józefa Koska (dźwigowy w Zarządzie Portu Gdynia), Pawła Slezyngiera (mistrz na Wydz. K-2 Stoczni im. Komuny Paryskiej w Gdyni, przewodniczący „S” na największym wydziale stoczni), Jana Gawina (w III 1982 w SKP, od X 1982 pracownik Okręgowego Przedsiębiorstwa Wodno-Kanalizacyjnego w Gdyni), Pawła Zińczuka (ze Stoczni Gdańskiej im. Lenina, od IX 1980 łącznik Wydz. P-1 z Komitetem Założycielskim „S” w SG, nast. członek KZ), Janusza Satory (w 1980 w WZZ, w VIII 1980 członek KS w Elmorze; nast. wiceprzewodniczący KZ; 15 XII 1981 organizator 1-dniowego strajku w zakładzie, nast. w ukryciu), Ryszarda Jankowskiego (ze Stoczni Nauta w Gdyni), Jana Kisielewskiego, we współpracy z Tadeuszem Kulczyńskim (z Gdańskiej Stoczni Remontowej) i przedstawicielami Stoczni Północnej im. Bohaterów Westerplatte: Andrzejem Adamczykiem, Romanem Wyżlicem, Janem Wójcikiem. W komórce poligraficznej II Krajówki byli: Andrzej Andrzejewski, Justyn Baranowski, Witold Szaniawski; Tadeusz Szozda (łącznik z II KK). Członkowie II Krajówki m.in. kolportowali pisma podziemne („Tygodnik Mazowsze”, „Solidarność Narodu”). 28 VIII 1982 wystosowano „Apel do społeczeństwa” nawołujący do udziału w manifestacjach. Nazwa organizacji (miała posłużyć do sygnowania dokumentów) była kwestią sporną: II KK NSZZ „S” zaproponował T. Harasimowicz, by nadać większą rangę programowi, nad którym pracowali przedstawiciele największych zakładów Trójmiasta. Dokument: „Program budowy ugody narodowej” został ostatecznie zredagowany w VII 1982 przez P. Slezyngiera we współpracy z T. Harasimowiczem i P. Zińczukiem (podczas spotkania w jego mieszkaniu); był to przeredagowany tekst tez Prymasowskiej Rady Społecznej (opublikowanych 5 IV 1982). Wydany 4 VIII 1982 program podpisano: „Delegaci i Pracownicy. II KK NSZZ «S» (działająca na czas zawieszenia Związku)”. Zastrzeżenie to dołączono, by podkreślić, że II Krajówka nie dąży do przejęcia władzy w „S”. Żądano m.in.: odwołania stanu wojennego, likwidacji ograniczeń praw i swobód obywatelskich, uwolnienia internowanych, uniewinnienia aresztowanych, przywrócenia do pracy zwolnionych za działalność związkową, zaniechania represji wobec pracowników nauki. Spotkania II Krajówki odbywały się: w mieszkaniach T. Harasimowicza w Sopocie, P. Zińczuka w Gdańsku, w mieszkaniu przy ul. Leczkowa, na przystankach SKM Gdańsk Politechnika i Gdynia-Redłowo, w parkach. W V 1982 na Łysej Górze w Sopocie członkowie II Krajówki spotkali się z poszukiwanym listem gończym Bogdanem Lisem, który interesował się nastrojami w zakładach pracy; postanowiono utrzymywać kontakt, II Krajówka zobowiązała się przekazać mu przez łącznika opracowany program organizacji. II Krajówka została rozbita na przełomie XII 1982/I 1983; 9 XII 1982 zatrzymano, nast. aresztowano P. Slezyngiera, 19 I 1983 – J. Koska, 24 I 1983 – T. Harasimowicza, 27 I 1983 – J. Gawina, 7 II 1983 – P. Zińczuka, 30 V 1983 – R. Jankowskiego, na pocz. VII 1983 – J. Satora. J. Kisielewski od I 1983 ukrywał się, późn. został zatrzymany. 27 VII 1983 ppłk Stefan Rutkowski, Naczelnik Wydz. Śledczego WUSW w Gdańsku, wniósł wniosek o umorzenie śledztwa na mocy amnestii. 16 XI 1983 Sąd Rejonowy w Gdańsku umorzył śledztwo. 1984–1987 rozpracowywany przez Wydz. III-1 WUSW w Krakowie w ramach SOR krypt. Mimoza.

Sławomir Chmura