Owsiński Marek
Marek (właśc. Jan Mariusz) Owsiński, ur. 27 V 1944 w Warszawie. Absolwent Uniwersytetu Warszawskiego, kierunek historia (1967).
1962–1968 w ZSP, 1965–1968 kandydat na członka Koła Młodych Stowarzyszenia PAX.
1969–1974 redaktor w miesięczniku „Życie Osiedli WSM”, 1974–1982 pracownik Komitetu ds. Radia i Telewizji, redaktor Naczelnej Redakcji Programów Oświatowych i Popularnonaukowych Polskiego Radia.
III 1968 w czasie studiów na Wydz. Ekonomii Politycznej UW uczestnik protestów studenckich na UW, zaangażowany w próbę utworzenia Warszawskiego (Międzyuczelnianego) oraz Ogólnopolskiego Komitetu Studenckiego, delegat na spotkanie przedstawicieli uczelni we Wrocławiu, III– VIII 1968 aresztowany, ukarany przez kolegium ds. wykroczeń grzywną i relegowany z uczelni.
Od IX 1980 w „S”; członek Komisji Wydziałowej, od XII 1980 współorganizator, od
II Komisja Krajowa NSZZ „Solidarność”, II Komisja Krajowa NSZZ „Solidarność”, II, tzw. II Krajówka, powstała w III 1982 w Trójmieście z inicjatywy: Tadeusza Harasimowicza (od XII 1981 na emeryturze, wcześniej gł. księgowy w Gdańskich Zakładach Rybnych, doradca tamtejszej KZ „S”), Józefa Koska (dźwigowy w Zarządzie Portu Gdynia), Pawła Slezyngiera (mistrz na Wydz. K-2 Stoczni im. Komuny Paryskiej w Gdyni, przewodniczący „S” na największym wydziale stoczni), Jana Gawina (w III 1982 w SKP, od X 1982 pracownik Okręgowego Przedsiębiorstwa Wodno-Kanalizacyjnego w Gdyni), Pawła Zińczuka (ze Stoczni Gdańskiej im. Lenina, od IX 1980 łącznik Wydz. P-1 z Komitetem Założycielskim „S” w SG, nast. członek KZ), Janusza Satory (w 1980 w WZZ, w VIII 1980 członek KS w Elmorze; nast. wiceprzewodniczący KZ; 15 XII 1981 organizator 1-dniowego strajku w zakładzie, nast. w ukryciu), Ryszarda Jankowskiego (ze Stoczni Nauta w Gdyni), Jana Kisielewskiego, we współpracy z Tadeuszem Kulczyńskim (z Gdańskiej Stoczni Remontowej) i przedstawicielami Stoczni Północnej im. Bohaterów Westerplatte: Andrzejem Adamczykiem, Romanem Wyżlicem, Janem Wójcikiem. W komórce poligraficznej II Krajówki byli: Andrzej Andrzejewski, Justyn Baranowski, Witold Szaniawski; Tadeusz Szozda (łącznik z II KK). Członkowie II Krajówki m.in. kolportowali pisma podziemne („Tygodnik Mazowsze”, „Solidarność Narodu”). 28 VIII 1982 wystosowano „Apel do społeczeństwa” nawołujący do udziału w manifestacjach. Nazwa organizacji (miała posłużyć do sygnowania dokumentów) była kwestią sporną: II KK NSZZ „S” zaproponował T. Harasimowicz, by nadać większą rangę programowi, nad którym pracowali przedstawiciele największych zakładów Trójmiasta. Dokument: „Program budowy ugody narodowej” został ostatecznie zredagowany w VII 1982 przez P. Slezyngiera we współpracy z T. Harasimowiczem i P. Zińczukiem (podczas spotkania w jego mieszkaniu); był to przeredagowany tekst tez Prymasowskiej Rady Społecznej (opublikowanych 5 IV 1982). Wydany 4 VIII 1982 program podpisano: „Delegaci i Pracownicy. II KK NSZZ «S» (działająca na czas zawieszenia Związku)”. Zastrzeżenie to dołączono, by podkreślić, że II Krajówka nie dąży do przejęcia władzy w „S”. Żądano m.in.: odwołania stanu wojennego, likwidacji ograniczeń praw i swobód obywatelskich, uwolnienia internowanych, uniewinnienia aresztowanych, przywrócenia do pracy zwolnionych za działalność związkową, zaniechania represji wobec pracowników nauki. Spotkania II Krajówki odbywały się: w mieszkaniach T. Harasimowicza w Sopocie, P. Zińczuka w Gdańsku, w mieszkaniu przy ul. Leczkowa, na przystankach SKM Gdańsk Politechnika i Gdynia-Redłowo, w parkach. W V 1982 na Łysej Górze w Sopocie członkowie II Krajówki spotkali się z poszukiwanym listem gończym Bogdanem Lisem, który interesował się nastrojami w zakładach pracy; postanowiono utrzymywać kontakt, II Krajówka zobowiązała się przekazać mu przez łącznika opracowany program organizacji. II Krajówka została rozbita na przełomie XII 1982/I 1983; 9 XII 1982 zatrzymano, nast. aresztowano P. Slezyngiera, 19 I 1983 – J. Koska, 24 I 1983 – T. Harasimowicza, 27 I 1983 – J. Gawina, 7 II 1983 – P. Zińczuka, 30 V 1983 – R. Jankowskiego, na pocz. VII 1983 – J. Satora. J. Kisielewski od I 1983 ukrywał się, późn. został zatrzymany. 27 VII 1983 ppłk Stefan Rutkowski, Naczelnik Wydz. Śledczego WUSW w Gdańsku, wniósł wniosek o umorzenie śledztwa na mocy amnestii. 16 XI 1983 Sąd Rejonowy w Gdańsku umorzył śledztwo.
1981 członek redakcji Radia „S” Regionu Mazowsze Redakcja Programów dla Radiowęzłów Zakładowych (m.in. IX/X 1981 rejestrował obrady I KZD).
17 XII 1981 internowany, przetrzymywany w Ośrodku Odosobnienia Warszawa-Białołęka, Jaworzu i Darłówku, 15 VI 1982 zwolniony. VII 1982 zwolniony z pracy, 1982–1987 bez stałego zatrudnienia. Latem 1983 współinicjator (z Grzegorzem Bogutą i Andrzejem Paczkowskim) utworzenia podziemnego Archiwum „S”, organizował przechowywanie nagrań, montował je i wykonywał korektę, autor scenariusza komiksu Solidarność – pierwszych 500 dni (1984). 1987–1989 redaktor w Zakładzie Wydawnictw i Nagrań Polskiego Związku Niewidomych.
1989 zaangażowany w prace sekretariatu strony solidarnościowo-opozycyjnej okrągłego stołu, 1989 pracownik zespołu telewizyjno-radiowego KO podczas wyborów 1989 redaktor, 1990 dyr. w Programie IV Polskiego Radia, 1991–1993 z-ca przew. Komitetu ds. Radia i Telewizji, kierownik Polskiego Radia, 1994–1997 redaktor nacz. i prezes Radia Eska, 1998–2000 doradca Radia Racja, 2000–2007 z-ca dyr. i dyr. Biura Programowego Polskiego Radia, od 2007 na emeryturze.
Odznaczony Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski (2007), Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski (2005), Złotym Krzyżem Zasługi (2000), wyróżniony odznaką Zasłużony Działacz Kultury (2001).
IV 1981 – I 1982 rozpracowywany przez Wydz. XIII Dep. II MSW w ramach SOS krypt.
Hermes Hermes „Hermes”, podtytuł: „Komunikat Komisji Zakładowej NSZZ «Solidarność» w WPHW Gdańsk”, pismo wydawane w Gdańsku przez KZ „S” w Wojewódzkim Przedsiębiorstwie Handlu Wewnętrznego w 1981.
81; I 1982 – X 1983 przez Wydz. XIII Dep. II w ramach KE.
Grzegorz Majchrzak