Chrościński Edmund
Edmund Chrościński, ur. 6 XI 1930 w Poznaniu, zm. 11 IV 2015 w Berlinie. Ukończył SP w Poznaniu (1947).
1950 pomocnik szofera w Zjednoczeniu Energetycznym Okręgu Poznańskiego, 1951 szofer w Poznańskich Zakładach Piwowarsko-Słodowniczych, pomocnik montera/szofera w PKS, 1953–1955, 1956–1961 motorniczy/kierowca w Miejskim Przedsiębiorstwie Komunikacyjnym, 1961–1964 kierowca w Poznańskich Zakładach Wyrobów Emaliowanych, 1964–1965 w Zakładach Przemysłu Cukierniczego Goplana, 1965–1979 w Przedsiębiorstwie Obrotu Częściami Zamiennymi Ardom, 1979–1981 w Zakładzie Energetycznym/Zakładzie Wykonawstwa Sieci Elektrycznych w Poznaniu.
Od 1978 w kontakcie ze Stanisławem Barańczakiem, członkiem KSS KOR, 1978–1981 kolporter prasy niezależnej (m.in. „Biuletynu Informacyjnego” KSS KOR), broszur i ulotek; I 1979 założyciel, redaktor i kolporter pisma „Pryzmat”, 1979–1980 działacz Klubu Samoobrony Społecznej Regionu Wielkopolsko-Kujawskiego, 1980 założyciel Wielkopolskiej Inicjatywy Wydawniczej (oficjalna siedziba w jego mieszkaniu przy ul. Warszawskiej 82/130 – na Działkach Wolności).
Od 1979 nękany przez SB (rewizje, przesłuchania, zatrzymania, kontrole samochodu służbowego przez MO, nakładanie mandatów, ukarany grzywną przez Sąd Rejonowy w Poznaniu (także przepadek sprzętu fotograficznego za „usiłowanie rozpowszechniania pornografii”), zwolnienie z pracy w Ardomie, utrudnianie podjęcia pracy w innych zakładach.
Od X 1980 w „S”, organizator Komitetu Założycielskiego w ZWSE, członek KZ, XII 1980–IV 1981 drukarz w MKZ „S” Wielkopolska, 1980–1981 kontynuacja działalności WIW i wydawanie „Pryzmatu” (m.in. we współpracy z Janem Jankowiakiem, publikacje także materiałów krytycznych wobec MKZ/ZR).
13 XII 1981 internowany, osadzony w Ośr. Odosobnienia w Gębarzewie i Kwidzynie, 4 XII 1982 zwolniony. 1983 w uzgodnieniu z działaczami „S” w Pile (m.in. Czesławem Kamińskim i Franciszkiem Langnerem) wznowienie wydawania „Pryzmatu” i działalności WIW, pomoc materialna „S” w Pile.
1983–1984 na emigracji w RFN. Po powrocie do kraju podejmował próby powołania Amnesty International. Od 1985 ponownie na emigracji, redaktor i wydawca (nieregularnie) „Pryzmatu” w Berlinie Zachodnim, autor oświadczeń, wystąpień, polemik i listów w sprawach politycznych (dot. sytuacji w Polsce i na emigracji). Od 1994 na emeryturze.
Odznaczony Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski (2014).
2 VIII 1978–19
II Komisja Krajowa NSZZ „Solidarność”, II Komisja Krajowa NSZZ „Solidarność”, II, tzw. II Krajówka, powstała w III 1982 w Trójmieście z inicjatywy: Tadeusza Harasimowicza (od XII 1981 na emeryturze, wcześniej gł. księgowy w Gdańskich Zakładach Rybnych, doradca tamtejszej KZ „S”), Józefa Koska (dźwigowy w Zarządzie Portu Gdynia), Pawła Slezyngiera (mistrz na Wydz. K-2 Stoczni im. Komuny Paryskiej w Gdyni, przewodniczący „S” na największym wydziale stoczni), Jana Gawina (w III 1982 w SKP, od X 1982 pracownik Okręgowego Przedsiębiorstwa Wodno-Kanalizacyjnego w Gdyni), Pawła Zińczuka (ze Stoczni Gdańskiej im. Lenina, od IX 1980 łącznik Wydz. P-1 z Komitetem Założycielskim „S” w SG, nast. członek KZ), Janusza Satory (w 1980 w WZZ, w VIII 1980 członek KS w Elmorze; nast. wiceprzewodniczący KZ; 15 XII 1981 organizator 1-dniowego strajku w zakładzie, nast. w ukryciu), Ryszarda Jankowskiego (ze Stoczni Nauta w Gdyni), Jana Kisielewskiego, we współpracy z Tadeuszem Kulczyńskim (z Gdańskiej Stoczni Remontowej) i przedstawicielami Stoczni Północnej im. Bohaterów Westerplatte: Andrzejem Adamczykiem, Romanem Wyżlicem, Janem Wójcikiem. W komórce poligraficznej II Krajówki byli: Andrzej Andrzejewski, Justyn Baranowski, Witold Szaniawski; Tadeusz Szozda (łącznik z II KK). Członkowie II Krajówki m.in. kolportowali pisma podziemne („Tygodnik Mazowsze”, „Solidarność Narodu”). 28 VIII 1982 wystosowano „Apel do społeczeństwa” nawołujący do udziału w manifestacjach. Nazwa organizacji (miała posłużyć do sygnowania dokumentów) była kwestią sporną: II KK NSZZ „S” zaproponował T. Harasimowicz, by nadać większą rangę programowi, nad którym pracowali przedstawiciele największych zakładów Trójmiasta. Dokument: „Program budowy ugody narodowej” został ostatecznie zredagowany w VII 1982 przez P. Slezyngiera we współpracy z T. Harasimowiczem i P. Zińczukiem (podczas spotkania w jego mieszkaniu); był to przeredagowany tekst tez Prymasowskiej Rady Społecznej (opublikowanych 5 IV 1982). Wydany 4 VIII 1982 program podpisano: „Delegaci i Pracownicy. II KK NSZZ «S» (działająca na czas zawieszenia Związku)”. Zastrzeżenie to dołączono, by podkreślić, że II Krajówka nie dąży do przejęcia władzy w „S”. Żądano m.in.: odwołania stanu wojennego, likwidacji ograniczeń praw i swobód obywatelskich, uwolnienia internowanych, uniewinnienia aresztowanych, przywrócenia do pracy zwolnionych za działalność związkową, zaniechania represji wobec pracowników nauki. Spotkania II Krajówki odbywały się: w mieszkaniach T. Harasimowicza w Sopocie, P. Zińczuka w Gdańsku, w mieszkaniu przy ul. Leczkowa, na przystankach SKM Gdańsk Politechnika i Gdynia-Redłowo, w parkach. W V 1982 na Łysej Górze w Sopocie członkowie II Krajówki spotkali się z poszukiwanym listem gończym Bogdanem Lisem, który interesował się nastrojami w zakładach pracy; postanowiono utrzymywać kontakt, II Krajówka zobowiązała się przekazać mu przez łącznika opracowany program organizacji. II Krajówka została rozbita na przełomie XII 1982/I 1983; 9 XII 1982 zatrzymano, nast. aresztowano P. Slezyngiera, 19 I 1983 – J. Koska, 24 I 1983 – T. Harasimowicza, 27 I 1983 – J. Gawina, 7 II 1983 – P. Zińczuka, 30 V 1983 – R. Jankowskiego, na pocz. VII 1983 – J. Satora. J. Kisielewski od I 1983 ukrywał się, późn. został zatrzymany. 27 VII 1983 ppłk Stefan Rutkowski, Naczelnik Wydz. Śledczego WUSW w Gdańsku, wniósł wniosek o umorzenie śledztwa na mocy amnestii. 16 XI 1983 Sąd Rejonowy w Gdańsku umorzył śledztwo.
1987 rozpracowywany przez Wydz. III KW MO/WUSW w Poznaniu w ramach SOS/KE krypt. Edek; 5 III 1980–29 VII 1981 przez Wydz. IIIA KW MO w Poznaniu w ramach SOS krypt. Kierowca.
Przemysław Zwiernik