Hasła rzeczowe

Fundusz Inicjatyw Społecznych

Fundusz Inicjatyw Społecznych, wydawnictwo założone w Lublinie III 1985 przez Pawła Bryłowskiego, Andrzeja Peciaka i Tomasza Pietrasiewicza. Oprócz działalności wydawniczej FIS wspierał inicjatywy niezależne, m.in. akcję Wakacje z Bogiem (wypoczynek dla dzieci działaczy „S”), prasę podziemną z Regionu Środkowo-Wschodniego: „Solidarność Nauczycielską”, „SW Lublin”, „Informator »Solidarność« Region Środkowo-Wschodni”, „Grot”, „»Solidarność« Roztocze”, a także prasę spoza regionu, m.in. „Kartę”, „Przegląd Wiadomości Agencyjnych”, „Tygodnik Mazowsze”. Aby zdobyć kapitał startowy, wydawano znaczki pocztowe. Dotowanie innych instytucji polegało na przekazaniu im poł. lub 2/3 nakł. do samodzielnego kolportażu; odbiór znaczków potwierdzano zamieszczeniem umówionego hasła na łamach podziemnego pisma. 1985 wydanie serii 4 znaczków Polskie Lato 1980–1985, która otrzymała nagrodę podziemnych władz „S” w dziedzinie kultury podziemnej, oraz dwujęzycznej serii 2 znaczków Solidarność z Walczącym Afganistanem z okazji 6. rocznicy inwazji ZSRR na Afganistan. 1986, z okazji 40-lecia Instytutu Literackiego w Paryżu, wydanie serii 7 znaczków z podobiznami gł. jego działaczy, poł. nakł. wysłano Jerzemu Giedroyciowi. 1987 wydrukowanie serii 2 znaczków z okazji III pielgrzymki Jana Pawła II Komisja Krajowa NSZZ „Solidarność”, II Komisja Krajowa NSZZ „Solidarność”, II, tzw. II Krajówka, powstała w III 1982 w Trójmieście z inicjatywy: Tadeusza Harasimowicza (od XII 1981 na emeryturze, wcześniej gł. księgowy w Gdańskich Zakładach Rybnych, doradca tamtejszej KZ „S”), Józefa Koska (dźwigowy w Zarządzie Portu Gdynia), Pawła Slezyngiera (mistrz na Wydz. K-2 Stoczni im. Komuny Paryskiej w Gdyni, przewodniczący „S” na największym wydziale stoczni), Jana Gawina (w III 1982 w SKP, od X 1982 pracownik Okręgowego Przedsiębiorstwa Wodno-Kanalizacyjnego w Gdyni), Pawła Zińczuka (ze Stoczni Gdańskiej im. Lenina, od IX 1980 łącznik Wydz. P-1 z Komitetem Założycielskim „S” w SG, nast. członek KZ), Janusza Satory (w 1980 w WZZ, w VIII 1980 członek KS w Elmorze; nast. wiceprzewodniczący KZ; 15 XII 1981 organizator 1-dniowego strajku w zakładzie, nast. w ukryciu), Ryszarda Jankowskiego (ze Stoczni Nauta w Gdyni), Jana Kisielewskiego, we współpracy z Tadeuszem Kulczyńskim (z Gdańskiej Stoczni Remontowej) i przedstawicielami Stoczni Północnej im. Bohaterów Westerplatte: Andrzejem Adamczykiem, Romanem Wyżlicem, Janem Wójcikiem. W komórce poligraficznej II Krajówki byli: Andrzej Andrzejewski, Justyn Baranowski, Witold Szaniawski; Tadeusz Szozda (łącznik z II KK). Członkowie II Krajówki m.in. kolportowali pisma podziemne („Tygodnik Mazowsze”, „Solidarność Narodu”). 28 VIII 1982 wystosowano „Apel do społeczeństwa” nawołujący do udziału w manifestacjach. Nazwa organizacji (miała posłużyć do sygnowania dokumentów) była kwestią sporną: II KK NSZZ „S” zaproponował T. Harasimowicz, by nadać większą rangę programowi, nad którym pracowali przedstawiciele największych zakładów Trójmiasta. Dokument: „Program budowy ugody narodowej” został ostatecznie zredagowany w VII 1982 przez P. Slezyngiera we współpracy z T. Harasimowiczem i P. Zińczukiem (podczas spotkania w jego mieszkaniu); był to przeredagowany tekst tez Prymasowskiej Rady Społecznej (opublikowanych 5 IV 1982). Wydany 4 VIII 1982 program podpisano: „Delegaci i Pracownicy. II KK NSZZ «S» (działająca na czas zawieszenia Związku)”. Zastrzeżenie to dołączono, by podkreślić, że II Krajówka nie dąży do przejęcia władzy w „S”. Żądano m.in.: odwołania stanu wojennego, likwidacji ograniczeń praw i swobód obywatelskich, uwolnienia internowanych, uniewinnienia aresztowanych, przywrócenia do pracy zwolnionych za działalność związkową, zaniechania represji wobec pracowników nauki. Spotkania II Krajówki odbywały się: w mieszkaniach T. Harasimowicza w Sopocie, P. Zińczuka w Gdańsku, w mieszkaniu przy ul. Leczkowa, na przystankach SKM Gdańsk Politechnika i Gdynia-Redłowo, w parkach. W V 1982 na Łysej Górze w Sopocie członkowie II Krajówki spotkali się z poszukiwanym listem gończym Bogdanem Lisem, który interesował się nastrojami w zakładach pracy; postanowiono utrzymywać kontakt, II Krajówka zobowiązała się przekazać mu przez łącznika opracowany program organizacji. II Krajówka została rozbita na przełomie XII 1982/I 1983; 9 XII 1982 zatrzymano, nast. aresztowano P. Slezyngiera, 19 I 1983 – J. Koska, 24 I 1983 – T. Harasimowicza, 27 I 1983 – J. Gawina, 7 II 1983 – P. Zińczuka, 30 V 1983 – R. Jankowskiego, na pocz. VII 1983 – J. Satora. J. Kisielewski od I 1983 ukrywał się, późn. został zatrzymany. 27 VII 1983 ppłk Stefan Rutkowski, Naczelnik Wydz. Śledczego WUSW w Gdańsku, wniósł wniosek o umorzenie śledztwa na mocy amnestii. 16 XI 1983 Sąd Rejonowy w Gdańsku umorzył śledztwo. do Polski (m.in. do Lublina). 1988 ostatnia seria znaczków Pamięci żołnierzy Okręgu Lubelskiego AK, upamiętniająca postacie lubelskich dowódców AK. Znaczki drukowano w profesjonalnych drukarniach w Warszawie, nakł. do 10 tys. egz., projekt graficzny wszystkich serii Jerzy Lakutowicz. Znaczki i wydanie Donosów Sławomira Mrożka pozwoliły finansować następne publikacje, pieniądze uzyskiwano także z rabatów ze sprzedaży książek innych wydawnictw, dzięki dotacjom z Warszawy (kontakty T. Pietrasiewicza), także od Zygmunta Marzysa ze Szwajcarii, z funduszy amerykańskich związków zawodowych (dzięki Andrzejowi Kaczyńskiemu, przeznaczone na zakup maszyny offsetowej) oraz od Jerzego Giedroycia, Ireny Lasoty, Jakuba Karpińskiego i Mirosława Chojeckiego. 1987 zakup w Warszawie maszyny offsetowej, ustawionej nast. w domu rodziców WT Grudnia w Lublinie, obsługiwali ją Wiktor Tomasz Grudzień i Wiesław Ruchlicki, którzy dołączyli do zespołu. FIS starał się drukować przede wszystkim utwory oryginalne, rzadziej przedruki książek emigracyjnych. 1985–1990 jego nakł. ukazało się 11 pozycji książkowych (m.in. Kocham was, ludzie Aleksandra Galicza).

Ewa Kuszyk-Peciak

Opcje strony

do góry