Obserwator Wielkopolski
„Obserwator Wielkopolski”. Edycja 1. Podtytuł: „NSZZ »Solidarność«”, pismo wydawane w Poznaniu przez ZR „S” Wielkopolska 6 IX – 2 XII 1981, ukazało się 27 nr., o obj. 2–8 s., w formacie A4, drukowane techniką offsetową, w nakł. 7 tys. egz.
W redakcji: Jan Krzysztof Adamkiewicz, Michał Dziurla, Grzegorz Gauden, Michał Gryczyński, Barbara Moszyńska, Ewa Szadkowska, Grzegorz Ziętkiewicz, oprac. graficzne Wojciech Wołyński. 17–30 IX 1981 wydano dwa nr. pisma „Obserwator Wielkopolski. Dodatek” (w innej szacie graficznej); wydawca – Biuro Prasowe Zarządu Wojewódzkiego „Wielkopolska” „S” RI poświęcone problematyce rolnictwa i „S” RI, o obj. 2 s., redagowane przez L. Balawendera.
Zamieszczano gł. materiały dot. problematyki związkowej, m.in. relacje z posiedzeń ZR i obrad I KZD w Gdańsku, wywiady z działaczami związku i opozycji, informowano o akcjach protestacyjnych, szykanach wobec działaczy „S”; zamieszczano art. poruszające problematykę gospodarczą (np. dotyczące handlu z ZSRS), historyczną (np. wkroczenie wojsk ZSRS do Polski w 1939, zniszczenie polskiego cmentarza we Lwowie), społ.-polit. (np. relacja z ingresu prymasa Glempa w Gnieźnie, uroczystości rocznicowe w Żabikowie, afera w RSP w Paczkowie). Publikowano również oświadczenia i komunikaty różnych struktur związkowych. W nr. 27 (ostatnim) informowano o możliwości wprowadzenia przez władze PRL stanu wyjątkowego.
Pismo bezpłatne, kolportaż gł. poprzez struktury „S” Regionu Wielkopolska. Po wprowadzeniu stanu wojennego internowani: J.K. Adamkiewicz, M. Dziurla, G. Gauden, E. Szadkowska, G. Ziętkiewicz, W. Wołyński.
Edycja 2. Podtytuły: „NSZZ »Solidarność«”; „Pismo członków i sympatyków NSZZ »Solidarność«”. Najdłużej wydawane pismo podziemne w Poznaniu I 1982 – I 1990, ukazało się 136 nr. i nr specjalny ze I 1990 poświęcony wyborowi przew. ZR podczas II Komisja Krajowa NSZZ „Solidarność”, II Komisja Krajowa NSZZ „Solidarność”, II, tzw. II Krajówka, powstała w III 1982 w Trójmieście z inicjatywy: Tadeusza Harasimowicza (od XII 1981 na emeryturze, wcześniej gł. księgowy w Gdańskich Zakładach Rybnych, doradca tamtejszej KZ „S”), Józefa Koska (dźwigowy w Zarządzie Portu Gdynia), Pawła Slezyngiera (mistrz na Wydz. K-2 Stoczni im. Komuny Paryskiej w Gdyni, przewodniczący „S” na największym wydziale stoczni), Jana Gawina (w III 1982 w SKP, od X 1982 pracownik Okręgowego Przedsiębiorstwa Wodno-Kanalizacyjnego w Gdyni), Pawła Zińczuka (ze Stoczni Gdańskiej im. Lenina, od IX 1980 łącznik Wydz. P-1 z Komitetem Założycielskim „S” w SG, nast. członek KZ), Janusza Satory (w 1980 w WZZ, w VIII 1980 członek KS w Elmorze; nast. wiceprzewodniczący KZ; 15 XII 1981 organizator 1-dniowego strajku w zakładzie, nast. w ukryciu), Ryszarda Jankowskiego (ze Stoczni Nauta w Gdyni), Jana Kisielewskiego, we współpracy z Tadeuszem Kulczyńskim (z Gdańskiej Stoczni Remontowej) i przedstawicielami Stoczni Północnej im. Bohaterów Westerplatte: Andrzejem Adamczykiem, Romanem Wyżlicem, Janem Wójcikiem. W komórce poligraficznej II Krajówki byli: Andrzej Andrzejewski, Justyn Baranowski, Witold Szaniawski; Tadeusz Szozda (łącznik z II KK). Członkowie II Krajówki m.in. kolportowali pisma podziemne („Tygodnik Mazowsze”, „Solidarność Narodu”). 28 VIII 1982 wystosowano „Apel do społeczeństwa” nawołujący do udziału w manifestacjach. Nazwa organizacji (miała posłużyć do sygnowania dokumentów) była kwestią sporną: II KK NSZZ „S” zaproponował T. Harasimowicz, by nadać większą rangę programowi, nad którym pracowali przedstawiciele największych zakładów Trójmiasta. Dokument: „Program budowy ugody narodowej” został ostatecznie zredagowany w VII 1982 przez P. Slezyngiera we współpracy z T. Harasimowiczem i P. Zińczukiem (podczas spotkania w jego mieszkaniu); był to przeredagowany tekst tez Prymasowskiej Rady Społecznej (opublikowanych 5 IV 1982). Wydany 4 VIII 1982 program podpisano: „Delegaci i Pracownicy. II KK NSZZ «S» (działająca na czas zawieszenia Związku)”. Zastrzeżenie to dołączono, by podkreślić, że II Krajówka nie dąży do przejęcia władzy w „S”. Żądano m.in.: odwołania stanu wojennego, likwidacji ograniczeń praw i swobód obywatelskich, uwolnienia internowanych, uniewinnienia aresztowanych, przywrócenia do pracy zwolnionych za działalność związkową, zaniechania represji wobec pracowników nauki. Spotkania II Krajówki odbywały się: w mieszkaniach T. Harasimowicza w Sopocie, P. Zińczuka w Gdańsku, w mieszkaniu przy ul. Leczkowa, na przystankach SKM Gdańsk Politechnika i Gdynia-Redłowo, w parkach. W V 1982 na Łysej Górze w Sopocie członkowie II Krajówki spotkali się z poszukiwanym listem gończym Bogdanem Lisem, który interesował się nastrojami w zakładach pracy; postanowiono utrzymywać kontakt, II Krajówka zobowiązała się przekazać mu przez łącznika opracowany program organizacji. II Krajówka została rozbita na przełomie XII 1982/I 1983; 9 XII 1982 zatrzymano, nast. aresztowano P. Slezyngiera, 19 I 1983 – J. Koska, 24 I 1983 – T. Harasimowicza, 27 I 1983 – J. Gawina, 7 II 1983 – P. Zińczuka, 30 V 1983 – R. Jankowskiego, na pocz. VII 1983 – J. Satora. J. Kisielewski od I 1983 ukrywał się, późn. został zatrzymany. 27 VII 1983 ppłk Stefan Rutkowski, Naczelnik Wydz. Śledczego WUSW w Gdańsku, wniósł wniosek o umorzenie śledztwa na mocy amnestii. 16 XI 1983 Sąd Rejonowy w Gdańsku umorzył śledztwo. WZD Regionu Wielkopolska; do nr. 40 dołączono Aneks, do nr. 92 (VI 1985) Dodatek, 1989 dwa wydania wyborcze, o obj. 2–12 s.; druk na powielaczu, techniką offsetową w formacie A4, A5, A3, w nakł. ok. 2–10 tys. egz.
W redakcji w różnym okresie: Ireneusz Adamski (ps. nn, N.N), Bogusław Bakuła (ps. A.W., Adam Wildecki, Przemysław Poznański, Jerzy Wipman); Ryszard Czapara (ps. Biedrzycki, Franciszek Zecer), Piotr Kasznia (ps. Jacek Koneczny), Ewa Kobylińska, Krystyna Krynicka, Ryszard Krynicki (ps. nn, N.N., Z.L.), Piotr Piotrowski (ps. A., Agata, Arkadiusz, Marcin K.), Marek Przybyła, Maciej Rusinek, Grzegorz Ganowicz i Andrzej Wilowski. Artykuły zamieszczali m.in. Władysław Balicki, prof. Leszek Nowak, Aldona Rudnicka, Piotr Pezalski, Andrzej Wolej, Zofia Trojanowicz, Wojciech Biedak, współpraca: W. Wołyński. Drukarze, w różnych okresach i drukarniach, m.in.: B. Bakuła, R. Czapara, Teresa Gierszewska, Zbigniew Gierszewski, Robert Kamiński, Eugeniusz Kumorek, Katarzyna Nowaczyk, Eugeniusz Kumorek, Małgorzata Poręba, M. Przybyła, Ryszard Szybiński, Marek Turno. Represjonowani m.in. redaktorzy/kolporterzy: R. Czapara, Stanisław Karpiński, Mariusz Szymankiewicz, Eugeniusz Wencek, Łukasz Zaleski, Andrzej Srech, Rafał Grupiński (zatrzymani/aresztowani od 23 V 1983 w różnym czasie, 25 VII zwolnieni na mocy amnestii); G. Ganowicz, Maria Gołąb, Wojciech Łakiński, Jan Skowroński (kolporterzy „OW” skazani 19 IV 1985 na rok i 3 mies. pozbawienia wolności); Marek Przybyła (13 III 1986 zatrzymany, 15 III tymcz. areszt., 18 VI skazany na rok pozbawienia wolności w zawieszeniu).
Początkowo pismo o charakterze informacyjno-publicystycznym, później (od ok. 1985) publicystycznym; zamieszczano m.in. materiały dot. ówczesnej sytuacji politycznej, społecznej, gospodarczej i kulturalnej, informacje o wydarzeniach w regionie i kraju (np. protestów, demonstracji, represji, obchodów rocznicowych), dokumenty różnych struktur „S” i organizacji opozycyjnych, propozycje programów działania dla podziemia, przedstawiano i omawiano działalność opozycyjnych organizacji politycznych (np. w cyklach Podziemny ruch polityczny, Niezależny ruch polityczny), problemy mniejszości narodowych w Polsce; pod koniec lat 80. wiele miejsca poświęcano wydarzeniom w innych państwach bloku wschodniego (np. w dziale „Z obozu”); zamieszczano wiersze poetów, których utwory nie mogły być wydawane w obiegu oficjalnym (np. R. Krynickiego, Reinera Kunze, Iriny Ratuszyńskiej i Wasyla Stusa). Publikowano wywiady i rozmowy z działaczami podziemnej „S”, znanymi politykami opozycji lub naukowcami (np. Lechem Wałęsą, Janem Kułakowskim, Januszem Pałubickim, Andrzejem Gwiazdą, Kornelem Morawieckim, Andrzejem Milczanowskim, prof. Leszkiem Nowakiem, Maciejem Frankiewiczem, Piotrem Chruszczyńskim, Stanisławem Barańczakiem); 1982–1989 udział redaktorów „OW” w inicjatywach pozawydawniczych: tworzeniu Radia „Solidarność”, TKK „S” Regionu Wielkopolska i Funduszu Pomocy Represjonowanym, w wydawaniu pism: „Obserwator Wielkopolski. Aneks” (1983), „Bez Debitu” (1983–1985) i powołaniu wydawnictwa A5 (1989). Nazwą pisma sygnowano także ulotki i kalendarze.
Pismo bezpłatne, kolportaż gł. poprzez sieć kierowaną przez R. Czaparę (I 1982 – V 1983), Ewę Rudnicką (V 1983 – III 1986) i Magdalenę Weber (III 1986–1989),oraz podziemne struktury w instytucjach i zakładach pracy, część nakł. rozprowadzana poza Poznaniem i regionem Wielkopolski.
Edycja 3. Pismo wydawane legalnie przez Obserwator Obserwator "Obserwator", pismo woj. piotrkowskiego, wydawane w Radomsku 1987/1988 przez działaczy „S” z Radomska i Bełchatowa. Sp. z o.o. 4 III – 19 VIII 1990; niecenzurowane, druk w Zakładzie Poligraficznym przy ul. Ziębickiej w Poznaniu. W redakcji: L. Dymarski (redaktor nacz.), Wojciech Dolata (z-ca redaktora nacz.), Barbara Fabiańska (sekretarz red.), Nina Nowakowska, Zofia Ziółkowska, Zofia Kosakówna, Paulina Suszka, Krzysztof Podemski, Andrzej Skwosz, Andrzej Wilowski; stali współpracownicy, m.in.: Aleksandra Bessert, Marek Hendrykowski, Jacek Kubiak, Wacław Oszajca SJ, Grzegorz Gauden, Grzegorz Schetyna, Wojciech Wołyński, oprac. graficzne Mariusz Tuliński.
Pismo o charakterze publicystycznym, zamieszczano artykuły dot. problematyki regionalnej, ogólnopolskiej oraz państw Europy Środkowej i Wschodniej (np. Czechosłowacji, Litwy, Łotwy, Ukrainy, NRD i Berlina Zach.). Pisano m.in. o problemach transformacji ustrojowej i wydarzeniach politycznych w Polsce (np. o powstających samorządach, weryfikacji funkcjonariuszy SB, sytuacji w środowiskach dotychczasowej opozycji), zagadnieniach kulturalnych (np. festiwal w Jarocinie, Teatr Ósmego Dnia), gospodarczych (m.in. o sytuacji w rolnictwie) i sportowych. Publikowano teksty literackie (np. J. Lewandowskiego Cztery dni w Atlantydzie, wiersze S. Barańczaka), poświęcone historii (Czerwiec 1956, problematyka Archiwum Wschodniego) i działy tematyczne, m.in. „Portret tygodnia”, „U brzegów filmu”, „Wiadomości”, „Z Berlina”, oraz rozmowy, np. z Jackiem Kaczmarskim, Stefanem Kisielewskim, Kornelem Morawieckim (ostatni wywiad przed ujawnieniem), Zdzisławem Najderem i Mieczysławem Rakowskim.
Pismo sprzedawane m.in. w sieci kiosków z prasą.
