Tymczasowy Zarząd Regionu NSZZ „Solidarność” Wielkopolska Południowa
Tymczasowy Zarząd Regionu NSZZ „Solidarność” Wielkopolska Południowa (1989). W województwie kaliskim w 1988, w większości ośrodków miejskich i w wielu zakładach pracy, rozpoczęły się półoficjalne spotkania działaczy NSZZ „Solidarność”, którzy na początku 1989 zaczęli ujawniać się i oficjalnie tworzyć poszczególne ogniwa związku. W Kaliszu TZR odrodził się na bazie Duszpasterstwa Ludzi Pracy „S” Kaliska im. ks. Jerzego Popiełuszki, działającego od jesieni 1988 przy klasztorze oo. jezuitów, kierowanego przez o. Stefana Dzierżka. 3 X 1988 – 5 V 1989 Wydział V WUSW w Kaliszu 3 X 1988 prowadził SOR krypt. Organizacja, g, figurantem sprawy był Jan Mosiński. 11 I 1989, z polecenia członka KKW Janusza Pałubickiego, Kazimierz Bogdan Narożny, na spotkaniu w mieszkaniu Anny Binder, przekazał lokalnym działaczom NSZZ „Solidarność” wytyczne KKW dotyczące stworzenia regionalnych struktur. 14 I 1989, na spotkaniu opłatkowym Duszpasterstwa, 7 działaczy podjęło decyzję o rozpoczęciu jawnej działalności. Tego samego dnia w mieszkaniu A. Binder przy ul. Górnośląskiej, rozpoczął jawną działalność Komitet Organizacyjny Tymczasowego Zarządu Regionu NSZZ „Solidarność” Wielkopolska Południowa w Kaliszu. W jego skład weszli: A. Binder, Stanisław Słodkiewicz, Stanisław Kordelas, Jan Marciniak, Wiesław Smaga, Wanda Znajkiewicz, przewodniczącym został Jan Mosiński. TZR otworzył punkt konsultacyjno-informacyjny u A. Binder, którym kierował S. Słodkiewicz. Przedstawiciele Komitetu (J. Mosiński, S. Słodkiewicz, J. Marciniak, A. Binder) 20 I 1989, powołując się na Porozumienia Sierpniowe z 1980 i Deklarację Praw Człowieka, art. 23 pkt.4 (...), złożyli oświadczenie o wznowieniu działalności Komitetu Organizacyjnego TZR NSZZ „Solidarność” Wielkopolska Południowa w Kaliszu; stwierdzili również, że zadaniem Komitetu jest popieranie działań przewodniczącego Lecha Wałęsy i działalność czysto związkowa. Informacja o powstaniu TZR i jego składzie szybko przedostała się do wiadomości publicznej.
Pomimo szykan ze strony Służby Bezpieczeństwa J. Mosiński zwrócił się 25 I do prezydenta Kalisza, a 27 II Komisja Krajowa NSZZ „Solidarność”, II Komisja Krajowa NSZZ „Solidarność”, II, tzw. II Krajówka, powstała w III 1982 w Trójmieście z inicjatywy: Tadeusza Harasimowicza (od XII 1981 na emeryturze, wcześniej gł. księgowy w Gdańskich Zakładach Rybnych, doradca tamtejszej KZ „S”), Józefa Koska (dźwigowy w Zarządzie Portu Gdynia), Pawła Slezyngiera (mistrz na Wydz. K-2 Stoczni im. Komuny Paryskiej w Gdyni, przewodniczący „S” na największym wydziale stoczni), Jana Gawina (w III 1982 w SKP, od X 1982 pracownik Okręgowego Przedsiębiorstwa Wodno-Kanalizacyjnego w Gdyni), Pawła Zińczuka (ze Stoczni Gdańskiej im. Lenina, od IX 1980 łącznik Wydz. P-1 z Komitetem Założycielskim „S” w SG, nast. członek KZ), Janusza Satory (w 1980 w WZZ, w VIII 1980 członek KS w Elmorze; nast. wiceprzewodniczący KZ; 15 XII 1981 organizator 1-dniowego strajku w zakładzie, nast. w ukryciu), Ryszarda Jankowskiego (ze Stoczni Nauta w Gdyni), Jana Kisielewskiego, we współpracy z Tadeuszem Kulczyńskim (z Gdańskiej Stoczni Remontowej) i przedstawicielami Stoczni Północnej im. Bohaterów Westerplatte: Andrzejem Adamczykiem, Romanem Wyżlicem, Janem Wójcikiem. W komórce poligraficznej II Krajówki byli: Andrzej Andrzejewski, Justyn Baranowski, Witold Szaniawski; Tadeusz Szozda (łącznik z II KK). Członkowie II Krajówki m.in. kolportowali pisma podziemne („Tygodnik Mazowsze”, „Solidarność Narodu”). 28 VIII 1982 wystosowano „Apel do społeczeństwa” nawołujący do udziału w manifestacjach. Nazwa organizacji (miała posłużyć do sygnowania dokumentów) była kwestią sporną: II KK NSZZ „S” zaproponował T. Harasimowicz, by nadać większą rangę programowi, nad którym pracowali przedstawiciele największych zakładów Trójmiasta. Dokument: „Program budowy ugody narodowej” został ostatecznie zredagowany w VII 1982 przez P. Slezyngiera we współpracy z T. Harasimowiczem i P. Zińczukiem (podczas spotkania w jego mieszkaniu); był to przeredagowany tekst tez Prymasowskiej Rady Społecznej (opublikowanych 5 IV 1982). Wydany 4 VIII 1982 program podpisano: „Delegaci i Pracownicy. II KK NSZZ «S» (działająca na czas zawieszenia Związku)”. Zastrzeżenie to dołączono, by podkreślić, że II Krajówka nie dąży do przejęcia władzy w „S”. Żądano m.in.: odwołania stanu wojennego, likwidacji ograniczeń praw i swobód obywatelskich, uwolnienia internowanych, uniewinnienia aresztowanych, przywrócenia do pracy zwolnionych za działalność związkową, zaniechania represji wobec pracowników nauki. Spotkania II Krajówki odbywały się: w mieszkaniach T. Harasimowicza w Sopocie, P. Zińczuka w Gdańsku, w mieszkaniu przy ul. Leczkowa, na przystankach SKM Gdańsk Politechnika i Gdynia-Redłowo, w parkach. W V 1982 na Łysej Górze w Sopocie członkowie II Krajówki spotkali się z poszukiwanym listem gończym Bogdanem Lisem, który interesował się nastrojami w zakładach pracy; postanowiono utrzymywać kontakt, II Krajówka zobowiązała się przekazać mu przez łącznika opracowany program organizacji. II Krajówka została rozbita na przełomie XII 1982/I 1983; 9 XII 1982 zatrzymano, nast. aresztowano P. Slezyngiera, 19 I 1983 – J. Koska, 24 I 1983 – T. Harasimowicza, 27 I 1983 – J. Gawina, 7 II 1983 – P. Zińczuka, 30 V 1983 – R. Jankowskiego, na pocz. VII 1983 – J. Satora. J. Kisielewski od I 1983 ukrywał się, późn. został zatrzymany. 27 VII 1983 ppłk Stefan Rutkowski, Naczelnik Wydz. Śledczego WUSW w Gdańsku, wniósł wniosek o umorzenie śledztwa na mocy amnestii. 16 XI 1983 Sąd Rejonowy w Gdańsku umorzył śledztwo. do wojewody kaliskiego z wnioskiem o przydzielenie dla TZR lokalu „celem podjęcia normalnej pracy czysto związkowej”. 4 III 1989 wybrano prezydium TZR: przewodniczącym został J. Mosiński, wiceprzewodniczącymi – J. Koralewski i S. Kordelas, a członkami – Józef Wróbel i S. Słodkiewicz. TZR zajmował się gł. odtwarzaniem i rejestrowaniem KZ NSZZ „Solidarność”, a ich przedstawiciele wchodzili w skład zarządu. Do pierwszych kaliskich zakładów, które zarejestrowały w TZR swoje Tymczasowe Komisje Założycielskie należały: Fabryka Wyrobów Runowych Runotex, Obwodowy Urząd Poczty nr 2, WSK PZL, Zakłady Przemysłu Jedwabniczego Wistil, Kaliskie Zakłady Koncentratów Spożywczych Winiary, Fabryka Samochodów Rolniczych Polmo, Wojewódzkie Przedsiębiorstwo Przemysłu Zbożowo-Młynarskiego, Hotel Orbis Prosna. W tym czasie działalność TZR była nastawiona na ilościową rozbudowę ogniw zakładowych oraz organizacyjne umocnienie już istniejących. Decyzje X Plenum KC PZPR oraz rozpoczęcie obrad Okrągłego Stołu stały się sygnałem do tworzenia zakładowych Komitetów Założycielskich NSZZ „Solidarność”. Pierwszy powstał 26 I 1989 w Fabryce Wyrobów Runowych „Runotex” w Kaliszu, do końca marca było ich już 24. Po 15 IV 1989 J. Mosiński, S. Kordelas i Jan Gawinecki zarejestrowali w Gdańsku TZR Wielkopolska Południowa pod numerem 19, a 17 V 1989 L. Wałęsa upoważnił J. Mosińskiego, J. Koralewskiego, J. Marciniaka i Jacka Stępniewskiego do organizowania NSZZ „Solidarność” w Regionie Wielkopolska Południowa. Po zakończeniu obrad Okrągłego Stołu i zalegalizowaniu NSZZ „Solidarność” wojewoda kaliski przydzielił w końcu IV 1989 TZR lokal przy ulicy Dobrzeckiej 7.
31 VIII 1989 wybrano władze Tymczasowej Międzyzakładowej Komisji Koordynacyjnej NSZZ „Solidarność” w Kaliszu (TMKK), przewodniczącym został Jan Nawrocki, wiceprzewodniczącymi – Edward Grzeliński i Włodzimierz Gajewski, sekretarzem Maria Jaśkiewicz, członkami prezydium: Zdzisław Łącki, Roman Karpiński, Stefan Roliński, Walenty Wawrzyniak. TMKK kierowała pracami Komitetów Założycielskich z Kalisza i najbliższych okolic, zarejestrowanych w TZR oraz reprezentowała Związek na forum miasta. W związku ze zwiększającą się liczbą organizacji zakładowych i nowych członków NSZZ „Solidarność”, TZR przystąpił do odtwarzania wewnętrznych struktur Regionu Wielkopolska Południowa, wspomagany finansowo przez KKW (w VIII 1989 otrzymał 2 mln zł). Latem 1989 NSZZ „Solidarność” Regionu Wielkopolska Południowa liczył ok. 16 tys. członków. Struktura wewnętrzna regionu była dwustopniowa – Region i Komisje Zakładowe; powołano Tymczasowe Miejskie Komisje Koordynacyjne mające skupiać KZ z danych miejscowości i Międzyzakładowe Komisje Organizacyjne, a także Regionalne Sekcje Branżowe. Utworzono zespoły tematyczne, biura oraz działy techniczno-organizacyjne. Biuro Interwencji i Samorządności, które tworzyli S. Słodkiewicz, Ewa Jastrzębska, Kazimierz Janiak, J. Nawrocki i Elżbieta Wdowczyk, współpracowało z Zespołem Radców Prawnych NSZZ „Solidarność” i instytucjami oraz organami administracyjnymi województwa; zajmowało się indywidualnymi skargami obywateli dotyczącymi gł. problemów mieszkaniowych; Biuro Porad Prawnych, kierowane przez Krystynę Kowalską, Henryka Zagrubskiego i Kazimierza Świątka, pracowało gł. na rzecz NSZZ „Solidarność”, udzielało też nieodpłatnych porad prawnych zgłaszającym się obywatelom. Sekretariat prowadzili J. Stępniewski i A. Binder. Na czele działu Kadr i Ewidencji stała Dorota Mikołajczyk z J. Mosińskim. Poligrafia dbała o techniczną stroną wydawnictw na potrzeby Zarządu Regionu. Księgowość podlegała Lucynie Szlachcie, kasjerem był J. Marciniak, doradztwem zajmował się biegły księgowy Jerzy Grzegorski. Dział ten prowadził rozliczenia finansowe, ewidencję komisji zakładowych, księgi inwentarzowe i kasę. Za kolportaż odpowiadała A. Binder, sprzedawała emblematy, wydawnictwa związkowe oraz literaturę niezależną. TZR doprowadził do utworzenia Regionu „S” Wielkopolska Południowa z siedzibą w Kaliszu w granicach z 1981.