Uroczystości pogrzebowe mjr. Jana Piwnika ps. Ponury
Uroczystości pogrzebowe mjr. Jana Piwnika ps. Ponury, 10–12 VI 1988, były jedną z 3 największych manifestacji patriotycznych w regionie świętokrzyskim w l. 80. XX w.
Jan Piwnik, przedwojenny oficer Policji Państwowej, uczestnik wojny obronnej 1939, oficer Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie, cichociemny spadochroniarz AK, dowódca II Komisja Krajowa NSZZ „Solidarność”, II Komisja Krajowa NSZZ „Solidarność”, II, tzw. II Krajówka, powstała w III 1982 w Trójmieście z inicjatywy: Tadeusza Harasimowicza (od XII 1981 na emeryturze, wcześniej gł. księgowy w Gdańskich Zakładach Rybnych, doradca tamtejszej KZ „S”), Józefa Koska (dźwigowy w Zarządzie Portu Gdynia), Pawła Slezyngiera (mistrz na Wydz. K-2 Stoczni im. Komuny Paryskiej w Gdyni, przewodniczący „S” na największym wydziale stoczni), Jana Gawina (w III 1982 w SKP, od X 1982 pracownik Okręgowego Przedsiębiorstwa Wodno-Kanalizacyjnego w Gdyni), Pawła Zińczuka (ze Stoczni Gdańskiej im. Lenina, od IX 1980 łącznik Wydz. P-1 z Komitetem Założycielskim „S” w SG, nast. członek KZ), Janusza Satory (w 1980 w WZZ, w VIII 1980 członek KS w Elmorze; nast. wiceprzewodniczący KZ; 15 XII 1981 organizator 1-dniowego strajku w zakładzie, nast. w ukryciu), Ryszarda Jankowskiego (ze Stoczni Nauta w Gdyni), Jana Kisielewskiego, we współpracy z Tadeuszem Kulczyńskim (z Gdańskiej Stoczni Remontowej) i przedstawicielami Stoczni Północnej im. Bohaterów Westerplatte: Andrzejem Adamczykiem, Romanem Wyżlicem, Janem Wójcikiem. W komórce poligraficznej II Krajówki byli: Andrzej Andrzejewski, Justyn Baranowski, Witold Szaniawski; Tadeusz Szozda (łącznik z II KK). Członkowie II Krajówki m.in. kolportowali pisma podziemne („Tygodnik Mazowsze”, „Solidarność Narodu”). 28 VIII 1982 wystosowano „Apel do społeczeństwa” nawołujący do udziału w manifestacjach. Nazwa organizacji (miała posłużyć do sygnowania dokumentów) była kwestią sporną: II KK NSZZ „S” zaproponował T. Harasimowicz, by nadać większą rangę programowi, nad którym pracowali przedstawiciele największych zakładów Trójmiasta. Dokument: „Program budowy ugody narodowej” został ostatecznie zredagowany w VII 1982 przez P. Slezyngiera we współpracy z T. Harasimowiczem i P. Zińczukiem (podczas spotkania w jego mieszkaniu); był to przeredagowany tekst tez Prymasowskiej Rady Społecznej (opublikowanych 5 IV 1982). Wydany 4 VIII 1982 program podpisano: „Delegaci i Pracownicy. II KK NSZZ «S» (działająca na czas zawieszenia Związku)”. Zastrzeżenie to dołączono, by podkreślić, że II Krajówka nie dąży do przejęcia władzy w „S”. Żądano m.in.: odwołania stanu wojennego, likwidacji ograniczeń praw i swobód obywatelskich, uwolnienia internowanych, uniewinnienia aresztowanych, przywrócenia do pracy zwolnionych za działalność związkową, zaniechania represji wobec pracowników nauki. Spotkania II Krajówki odbywały się: w mieszkaniach T. Harasimowicza w Sopocie, P. Zińczuka w Gdańsku, w mieszkaniu przy ul. Leczkowa, na przystankach SKM Gdańsk Politechnika i Gdynia-Redłowo, w parkach. W V 1982 na Łysej Górze w Sopocie członkowie II Krajówki spotkali się z poszukiwanym listem gończym Bogdanem Lisem, który interesował się nastrojami w zakładach pracy; postanowiono utrzymywać kontakt, II Krajówka zobowiązała się przekazać mu przez łącznika opracowany program organizacji. II Krajówka została rozbita na przełomie XII 1982/I 1983; 9 XII 1982 zatrzymano, nast. aresztowano P. Slezyngiera, 19 I 1983 – J. Koska, 24 I 1983 – T. Harasimowicza, 27 I 1983 – J. Gawina, 7 II 1983 – P. Zińczuka, 30 V 1983 – R. Jankowskiego, na pocz. VII 1983 – J. Satora. J. Kisielewski od I 1983 ukrywał się, późn. został zatrzymany. 27 VII 1983 ppłk Stefan Rutkowski, Naczelnik Wydz. Śledczego WUSW w Gdańsku, wniósł wniosek o umorzenie śledztwa na mocy amnestii. 16 XI 1983 Sąd Rejonowy w Gdańsku umorzył śledztwo. odcinka Wydzielonej Organizacji Dywersyjnej „Wachlarz” (1942), Zgrupowań Partyzanckich AK „Ponury” na Kielecczyźnie (1943) oraz VII batalionu 77 Pułku Piechoty AK (1944), poległ 16 VI 1944 podczas ataku na niemieckie umocnienia pod Jewłaszami na Wileńszczyźnie. Spoczął na cmentarzu w Wawiórce.
1969 rodzina i podkomendni rozpoczęli starania o sprowadzenie z ZSRR prochów Ponurego. Pomimo zgody władz radzieckich sprzeciw wyraził Zarząd Okręgu ZBoWiD w Kielcach, a nast. KW PZPR tamże. Cel osiągnięto dopiero w 1987. 17 IX 1987, w 48. rocznicę agresji ZSRR na Polskę, przywieziono urnę z prochami do Polski i złożono tymczasowo w klasztorze oo. Cystersów w Wąchocku, gdzie czekała do oficjalnych uroczystości.
Rodzina i weterani ze Środowiska Świętokrzyskich Zgrupowań Partyzanckich AK „Ponury”–„Nurt” zorganizowali powtórne uroczystości pogrzebowe w 44. rocznicę śmierci J. Piwnika. Kondukt pogrzebowy pokonał trasę ponad 200 km, odwiedzając wszystkie ważne dla zmarłego miejsca. Trumna z prochami partyzanta dotarła 10 VI 1988 do rodzinnych Janowic i Mominy; 11 VI 1988 do Nagorzyc i Michniowa spacyfikowanego 1943 za pomoc partyzantom AK. Następnie kondukt zatrzymał się na Wykusie w lasach siekierzyńskich, gdzie stacjonowały oddziały partyzanckie Ponurego. Po nocnym czuwaniu w kaplicy w Ratajach 12 VI 1988 trumnę z prochami J. Piwnika przeniesiono z honorami do opactwa oo. Cystersów w Wąchocku.
W każdym z miejsc msza święta celebrowana przez biskupów. Na trasie konduktu pogrzebowego wszystkie miejscowości przystrojone były kwiatami oraz symbolami narodowymi i kościelnymi. Uroczystościom asystowało ponad 70 sztandarów jednostek bojowych oraz żołnierze ze wszystkich okręgów AK.
Ostatnią drogę J. Piwnika współorganizowali harcerze z nieformalnego Ruchu Harcerstwa Rzeczypospolitej, nawiązujący do historii II RP, naturalni spadkobiercy żołnierzy AK. Doskonale zorganizowana młodzież odpowiadała za służby: porządkową, ruchu drogowego, medyczną, łączność oraz oprawę liturgii. Po 1989 drużyny te utworzyły ZHR.
W uroczystościach łącznie uczestniczyło ponad 43 tys. osób z całej Polski, w samej mszy 12 VI 1988 w wąchockim klasztorze co najmniej 30 tys. osób. Koncelebrował ją metropolita wrocławski ks. kard. Henryk Gulbinowicz w asyście 7 bp. (ordynariusz kielecki ks. bp Stanisław Szymecki i jego sufragani ks. bp Jan Gurda i ks. bp Mieczysław Jaworski; ordynariusz sandomiersko-radomski ks. bp Edward Materski i jego sufragani ks. bp Marian Zimałek i ks. bp Adam Odzimek; wikariusz generalny archidiecezji warszawskiej ks. bp Zbigniew Kraszewski) oraz 3 opatów klasztorów cysterskich (o. Benedykt Matejkiewicz z Wąchocka, o. Bogumił Salwiński z Mogiły, o. Hubert Kostrzański ze Szczyrzyca).
Pogrzeb mjr. Ponurego stał się dla mieszkańców regionu świętokrzyskiego i dla wielu Polaków masową i pokojową manifestacją nastrojów społecznych u schyłku PRL. Na Wykus i do Wąchocka dotarły z całego kraju środowiska opozycji demokratycznej. Licznie reprezentowana przez struktury z całej Polski była „S” z Anną Walentynowicz na czele oraz świętokrzyskimi delegaturami, m.in. z Kielc, Ostrowca Świętokrzyskiego, Starachowic, Skarżyska-Kamiennej. Wśród tłumów widoczne były transparenty warszawskiego oddziału SW; mokotowskiego DLP i nawiązującej do etosu AK KPN (m.in. z Kielc i Obszaru II Kraków).