Encyklopedia Solidarności Solidarność Walcząca na Opolszczyźnie - Hasła rzeczowe -

Solidarność Walcząca na Opolszczyźnie - jednym z założycieli SW w VI 1982 był Jerzy Gnieciak z Opola, lider „Solidarności” rolniczej w województwie opolskim, ukrywający się w tym czasie we Wrocławiu i ścigany listem gończym przez SB. Został członkiem Rady Porozumienia SW. Na przełomie 1983/1984 stałym współpracownikiem „Biuletynu Dolnośląskiego”, wydawanego przez wrocławski ośrodek SW, został Zbigniew Bereszyński (współpraca ta trwała do 1990). Stałym jego łącznikiem z redakcją „Biuletynu Dolnośląskiego” był Jerzy Sokolnicki. Otrzymywane z Wrocławia egzemplarze tego pisma Z. Bereszyński kolportował w Opolu, gdzie do jego stałych współpracowników należeli: Elżbieta Dworzak, Janusz Karpała, Tadeusz Ryśnik, Lesław Poeckh, Tadeusz Kubów, Leokadia Bereszyńska, Donata Wnuk oraz Agnieszka, Stanisław i Janina Wiesnerowie. W 1985 udało się doprowadzić do wydania pierwszego numeru „Biuletynu Opolskiego”, mającego stanowić lokalny odpowiednik „Biuletynu Dolnośląskiego”.

Na krótko przed wyborami w VI 1989 (formalnie 31 V 1989), powstała opolska grupa Solidarności Walczącej. Czołowymi postaciami w tej grupie byli Tomasz Ardzijewski i Jerzy Golczuk – działacze ze środowiska utworzonej w 1988 w Opolu Młodzieżowej Grupy Niepodległościowej „Pokolenie'80-88”. Opolska grupa SW wydawała własne pismo „Solidarność Walcząca Opole”. Opolska grupa SW była także, obok MGN „Pokolenie’80-88”, współwydawcą serwisu informacyjnego „Na Bieżąco”.

15 IX 1989 rozpoczął działalność Młodzieżowy Ruch Oporu Młodzieżowy Ruch Oporu Młodzieżowy Ruch Oporu, struktura podziemna powołana po 13 XII 1981 w Gorzowie Wlkp. przez kilku uczniów szkół średnich (wcześniej w Związku Młodzieży Antykomunistycznej). Celem organizacji miała być „walka m.in. o przywrócenie praw jawnego działania dla «S» oraz uwolnienie internowanych i więzionych za przekonania”. Pierwsze akcje plakatowo-ulotkowe przeprowadzono jeszcze w XII 1981. W I 1982 podczas spotkania najaktywniejszych członków ustalono kierunki działania i wybrano Zarząd w składzie: Marek Rusakiewicz – przewodniczący, Stefan Bohusz – z-ca przewodniczącego, odpowiedzialny także za druk i archiwum, Grzegorz Bieroń – skarbnik, Krzysztof Sobolewski; nie ustalono nazwy organizacji, pojawiła się ona 30 VIII 1982; czołowymi działaczami w tym czasie byli również: Roman Bosiacki, Jarosław Furtan, Piotr Niewiarowski, Artur Orzechowski, bracia Ryszard i Olgierd Popielowie. W III 1982 nawiązano kontakt z grupami podziemnej „S”: Eljot i JAH, zajmującymi się głównie produkcją ulotek, jednak obie szybko zostały rozbite: pod koniec III 1982 grupa JAH, na początku IV 1982 grupa Eljot. Po utworzeniu w VI 1982 RKW „S” Regionu Gorzów Wlkp. nawiązano z nią kontakt. Pod koniec VIII 1982 przeprowadzono pierwszą dużą akcję: rozrzucenie ulotek wzywających do udziału w uroczystościach 2. rocznicy Porozumień Sierpniowych; 31 VIII 1982 w Gorzowie Wlkp. miały miejsce największe w historii miasta wystąpienia społeczne, w trakcie których doszło do walk ulicznych. W X 1982 odbyło się spotkanie MRO z RKW, na którym omówiono zasady współpracy: młodzież miała pomagać w akcjach ulotkowych, RKW udzielić pomocy MRO w stworzeniu własnej drukarni. W połowie X 1982 RKW przekazała MRO materiały poligraficzne, dzięki czemu pod koniec X 1982 ukazał się 1. i jedyny nr pisma MRO „Iskra”; za kolportaż pisma w Zespole Szkół Elektrycznych 4 XI 1982 aresztowano Dariusza Osińskiego (ucznia IV klasy Liceum ZSE), 5 XI 1982 zatrzymano Pawła Cichonia (ucznia II klasy zawodowej ZSE), Jarosława Jaśkiela (ucznia IV klasy LZSE), M. Rusakiewicza (ucznia IV klasy II LO), Waldemara Rusakiewicza (ucznia III klasy LZSE); 6 XI 1982 podczas próby zatrzymania braci Krzysztofa i Marka Sobolewskich K. Sobolewski zdołał uciec funkcjonariuszom SB, których zamknął we własnym mieszkaniu; M. Sobolewskiego i innych (m.in. Krzysztofa Baraniaka, Roberta Kukuckiego, Piotra Niewiarowskiego, Mariusza Skibińskiego) umieszczono w Izbie Dziecka; zatrzymano i aresztowano wówczas ponad 20 osób. K. Sobolewski ukrywał się do VI 1983 (w tym czasie drukarz pisma „Feniks”). 28 XII 1982 przed Sądem dla Nieletnich rozpoczął się proces najmłodszych członków MRO; K. Baraniak, R. Kukucki, P. Niewiarowski, M. Skibiński, M. Sobolewski zostali skazani na 2 lata domu poprawczego w zawieszeniu na 2 lata; Tomasz Bicki, Zbigniew Bierka, P. Cichoń otrzymali nadzór kuratora; 7 II 1983 rozpoczął się tzw. drugi proces MRO – starszych działaczy organizacji: 9 II 1983 sąd skazał: M. Rusakiewicza na 2 lata więzienia, G. Bieronia (ucznia IV klasy LO), J. Furtana (ucznia IV klasy LO), S. Bohusza (ucznia III klasy ZSZ) na 1 rok, A. Orzechowskiego (ucznia III klasy ZSZ), O. Popiela (ucznia III klasy Technikum Budowlanego), R. Popiela (ucznia III klasy TB), R. Bosiackiego (ucznia IV klasy TB) na 6 mies., wszystkich z zawieszeniem na 2 lata, z jednoczesnym nadzorem kuratora sądowego; postępowanie przeciwko W. Rusakiewiczowi warunkowo umorzono, wyznaczając 1 rok okresu próby. Proces zakończył działalność MRO w Gorzowie Wlkp., jednak już w IV 1983 na bazie rozbitego MRO powstał Ruch Młodzieży Niezależnej. Solidarności Walczącej w Opolu. Jawnie działającym przedstawicielem MRO SW w środowisku opolskim był Andrzej Buchowski. We IX 1989 opolscy działacze niepodległościowi zaczęli emitować lokalne audycje Radia SW. Audycje nadawano przy użyciu aparatury otrzymanej z wrocławskiego ośrodka SW.

W ramach inicjatywy ogólnopolskiej opolska SW (we współpracy z KPN) 22 VI 1989 zorganizowała manifestację pod hasłem Jaruzelski musi odejść. 15 IX 1989, u progu 50 rocznicy napaści sowieckiej na Polskę, w Opolu i Brzegu działacze SW, MGN „Pokolenie’ 80-88” pod hasłem Sowieci do domu! domagali się opuszczenia Polski przez wojska radzieckie. Podobna manifestacja miała miejsce w Brzegu 2 II Komisja Krajowa NSZZ „Solidarność”, II Komisja Krajowa NSZZ „Solidarność”, II, tzw. II Krajówka, powstała w III 1982 w Trójmieście z inicjatywy: Tadeusza Harasimowicza (od XII 1981 na emeryturze, wcześniej gł. księgowy w Gdańskich Zakładach Rybnych, doradca tamtejszej KZ „S”), Józefa Koska (dźwigowy w Zarządzie Portu Gdynia), Pawła Slezyngiera (mistrz na Wydz. K-2 Stoczni im. Komuny Paryskiej w Gdyni, przewodniczący „S” na największym wydziale stoczni), Jana Gawina (w III 1982 w SKP, od X 1982 pracownik Okręgowego Przedsiębiorstwa Wodno-Kanalizacyjnego w Gdyni), Pawła Zińczuka (ze Stoczni Gdańskiej im. Lenina, od IX 1980 łącznik Wydz. P-1 z Komitetem Założycielskim „S” w SG, nast. członek KZ), Janusza Satory (w 1980 w WZZ, w VIII 1980 członek KS w Elmorze; nast. wiceprzewodniczący KZ; 15 XII 1981 organizator 1-dniowego strajku w zakładzie, nast. w ukryciu), Ryszarda Jankowskiego (ze Stoczni Nauta w Gdyni), Jana Kisielewskiego, we współpracy z Tadeuszem Kulczyńskim (z Gdańskiej Stoczni Remontowej) i przedstawicielami Stoczni Północnej im. Bohaterów Westerplatte: Andrzejem Adamczykiem, Romanem Wyżlicem, Janem Wójcikiem. W komórce poligraficznej II Krajówki byli: Andrzej Andrzejewski, Justyn Baranowski, Witold Szaniawski; Tadeusz Szozda (łącznik z II KK). Członkowie II Krajówki m.in. kolportowali pisma podziemne („Tygodnik Mazowsze”, „Solidarność Narodu”). 28 VIII 1982 wystosowano „Apel do społeczeństwa” nawołujący do udziału w manifestacjach. Nazwa organizacji (miała posłużyć do sygnowania dokumentów) była kwestią sporną: II KK NSZZ „S” zaproponował T. Harasimowicz, by nadać większą rangę programowi, nad którym pracowali przedstawiciele największych zakładów Trójmiasta. Dokument: „Program budowy ugody narodowej” został ostatecznie zredagowany w VII 1982 przez P. Slezyngiera we współpracy z T. Harasimowiczem i P. Zińczukiem (podczas spotkania w jego mieszkaniu); był to przeredagowany tekst tez Prymasowskiej Rady Społecznej (opublikowanych 5 IV 1982). Wydany 4 VIII 1982 program podpisano: „Delegaci i Pracownicy. II KK NSZZ «S» (działająca na czas zawieszenia Związku)”. Zastrzeżenie to dołączono, by podkreślić, że II Krajówka nie dąży do przejęcia władzy w „S”. Żądano m.in.: odwołania stanu wojennego, likwidacji ograniczeń praw i swobód obywatelskich, uwolnienia internowanych, uniewinnienia aresztowanych, przywrócenia do pracy zwolnionych za działalność związkową, zaniechania represji wobec pracowników nauki. Spotkania II Krajówki odbywały się: w mieszkaniach T. Harasimowicza w Sopocie, P. Zińczuka w Gdańsku, w mieszkaniu przy ul. Leczkowa, na przystankach SKM Gdańsk Politechnika i Gdynia-Redłowo, w parkach. W V 1982 na Łysej Górze w Sopocie członkowie II Krajówki spotkali się z poszukiwanym listem gończym Bogdanem Lisem, który interesował się nastrojami w zakładach pracy; postanowiono utrzymywać kontakt, II Krajówka zobowiązała się przekazać mu przez łącznika opracowany program organizacji. II Krajówka została rozbita na przełomie XII 1982/I 1983; 9 XII 1982 zatrzymano, nast. aresztowano P. Slezyngiera, 19 I 1983 – J. Koska, 24 I 1983 – T. Harasimowicza, 27 I 1983 – J. Gawina, 7 II 1983 – P. Zińczuka, 30 V 1983 – R. Jankowskiego, na pocz. VII 1983 – J. Satora. J. Kisielewski od I 1983 ukrywał się, późn. został zatrzymany. 27 VII 1983 ppłk Stefan Rutkowski, Naczelnik Wydz. Śledczego WUSW w Gdańsku, wniósł wniosek o umorzenie śledztwa na mocy amnestii. 16 XI 1983 Sąd Rejonowy w Gdańsku umorzył śledztwo. 1990. 13 XII 1989 SW, MRO SW oraz inne ugrupowania współtworzące Tymczasową Reprezentację Polityczną Śląska Opolskiego, zorganizowały w Opolu manifestację uliczną dla upamiętnienia ósmej rocznicy wprowadzenia stanu wojennego. 28 III 1990 opolskie środowiska niepodległościowe zorganizowały manifestację poparcia dla walczącej o niepodległość Litwy. W czasie manifestacji rozdawano ulotki wydrukowane przez Agencję Informacyjną Solidarności Walczącej.

Po założeniu grupy SW w Opolu WUSW rozpoczęła inwigilację środowiska w ramach SOR krypt. Ośmiornica, którą prowadzono w ramach sprawy o tym samym kryptonimie, założonej w 1986 na szczeblu krajowym. Mimo formalnego jej zamknięcia w III 1990, postanowiono jednak zarejestrować i pozostawić w kartotece wydziału „C” WUSW w Opolu Tomasza Ardzijewskiego i Jerzego Golczuka, uważanych przez SB za przywódców opolskiej grupy SW.

Prężnym ośrodkiem działalności SW i Partii Wolności w województwie opolskim był Brzeg. Środowisko Środowisko "Środowisko", podtytuł: „Miesięcznik Niezależnego Samorządnego Związku Zawodowego «Solidarność» przy Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza”, pismo „S” przy UAM w Poznaniu wydawane XI 1980 – IX 1981. SW reprezentowali tam m.in.:  Zbigniew Hryciuk, Mirosława Marczenko, Bronisław Marczenko Zbigniew Oliwa i Adam Wełeszczuk. Brzeska organizacja PW wydawała biuletyn „Pewniak”. Dwaj młodzi działacze PW z terenu Brzegu, funkcjonujący wcześniej w Ruchu Młodzieży Niezależnej, Mariusz Sokołowski i Adam Harłacz, byli sądzeni w latach 1991-1993 za publiczne oskarżenie prezydenta Lecha Wałęsy o związki z SB.

Zbigniew Bereszyński