Encyklopedia Solidarności Ośrodek Odosobnienia w Kokotku - Hasła rzeczowe -

Ośrodek Odosobnienia w Kokotku, ośrodek dla mężczyzn, funkcjonował 18 II Komisja Krajowa NSZZ „Solidarność”, II Komisja Krajowa NSZZ „Solidarność”, II, tzw. II Krajówka, powstała w III 1982 w Trójmieście z inicjatywy: Tadeusza Harasimowicza (od XII 1981 na emeryturze, wcześniej gł. księgowy w Gdańskich Zakładach Rybnych, doradca tamtejszej KZ „S”), Józefa Koska (dźwigowy w Zarządzie Portu Gdynia), Pawła Slezyngiera (mistrz na Wydz. K-2 Stoczni im. Komuny Paryskiej w Gdyni, przewodniczący „S” na największym wydziale stoczni), Jana Gawina (w III 1982 w SKP, od X 1982 pracownik Okręgowego Przedsiębiorstwa Wodno-Kanalizacyjnego w Gdyni), Pawła Zińczuka (ze Stoczni Gdańskiej im. Lenina, od IX 1980 łącznik Wydz. P-1 z Komitetem Założycielskim „S” w SG, nast. członek KZ), Janusza Satory (w 1980 w WZZ, w VIII 1980 członek KS w Elmorze; nast. wiceprzewodniczący KZ; 15 XII 1981 organizator 1-dniowego strajku w zakładzie, nast. w ukryciu), Ryszarda Jankowskiego (ze Stoczni Nauta w Gdyni), Jana Kisielewskiego, we współpracy z Tadeuszem Kulczyńskim (z Gdańskiej Stoczni Remontowej) i przedstawicielami Stoczni Północnej im. Bohaterów Westerplatte: Andrzejem Adamczykiem, Romanem Wyżlicem, Janem Wójcikiem. W komórce poligraficznej II Krajówki byli: Andrzej Andrzejewski, Justyn Baranowski, Witold Szaniawski; Tadeusz Szozda (łącznik z II KK). Członkowie II Krajówki m.in. kolportowali pisma podziemne („Tygodnik Mazowsze”, „Solidarność Narodu”). 28 VIII 1982 wystosowano „Apel do społeczeństwa” nawołujący do udziału w manifestacjach. Nazwa organizacji (miała posłużyć do sygnowania dokumentów) była kwestią sporną: II KK NSZZ „S” zaproponował T. Harasimowicz, by nadać większą rangę programowi, nad którym pracowali przedstawiciele największych zakładów Trójmiasta. Dokument: „Program budowy ugody narodowej” został ostatecznie zredagowany w VII 1982 przez P. Slezyngiera we współpracy z T. Harasimowiczem i P. Zińczukiem (podczas spotkania w jego mieszkaniu); był to przeredagowany tekst tez Prymasowskiej Rady Społecznej (opublikowanych 5 IV 1982). Wydany 4 VIII 1982 program podpisano: „Delegaci i Pracownicy. II KK NSZZ «S» (działająca na czas zawieszenia Związku)”. Zastrzeżenie to dołączono, by podkreślić, że II Krajówka nie dąży do przejęcia władzy w „S”. Żądano m.in.: odwołania stanu wojennego, likwidacji ograniczeń praw i swobód obywatelskich, uwolnienia internowanych, uniewinnienia aresztowanych, przywrócenia do pracy zwolnionych za działalność związkową, zaniechania represji wobec pracowników nauki. Spotkania II Krajówki odbywały się: w mieszkaniach T. Harasimowicza w Sopocie, P. Zińczuka w Gdańsku, w mieszkaniu przy ul. Leczkowa, na przystankach SKM Gdańsk Politechnika i Gdynia-Redłowo, w parkach. W V 1982 na Łysej Górze w Sopocie członkowie II Krajówki spotkali się z poszukiwanym listem gończym Bogdanem Lisem, który interesował się nastrojami w zakładach pracy; postanowiono utrzymywać kontakt, II Krajówka zobowiązała się przekazać mu przez łącznika opracowany program organizacji. II Krajówka została rozbita na przełomie XII 1982/I 1983; 9 XII 1982 zatrzymano, nast. aresztowano P. Slezyngiera, 19 I 1983 – J. Koska, 24 I 1983 – T. Harasimowicza, 27 I 1983 – J. Gawina, 7 II 1983 – P. Zińczuka, 30 V 1983 – R. Jankowskiego, na pocz. VII 1983 – J. Satora. J. Kisielewski od I 1983 ukrywał się, późn. został zatrzymany. 27 VII 1983 ppłk Stefan Rutkowski, Naczelnik Wydz. Śledczego WUSW w Gdańsku, wniósł wniosek o umorzenie śledztwa na mocy amnestii. 16 XI 1983 Sąd Rejonowy w Gdańsku umorzył śledztwo. – 29 IV 1982 w Ośrodku Wypoczynkowo-Sportowym „Silesiana” Przedsiębiorstwa Budowy Szybów w Bytomiu, przekazanym do dyspozycji OKZZ w Katowicach. Kierował nim oddelegowany z-ca naczelnika ZK w Tarnowskich Górach kpt. Wincenty Wieczorek.

W ośrodku przebywało łącznie 273 osób internowanych z woj. katowickiego (krótko, np. 21 IV 1982 przetrzymywano pojedyncze osoby z woj. częstochowskiego), z czego bezpośrednio na mocy decyzji o internowaniu – 10, przewiezionych z innych ośrodków odosobnienia –Zabrza-Zaborza, Jastrzębia-Zdroju Szerokiej, Strzelec Opolskich – 263, z różnych grup zawodowych i w różnym wieku.

Pierwsi internowani pojawili się 19 II 1982 (87 osób), w kolejnych dnia przyjęcia i zwolnienia po kilka osób, 8 III – przybyło 46, ubyło 23 (3 zwolnionych, 20 do OO w Jastrzębiu-Zdroju Szerokiej), 9 III – w ośrodku przebywało 110 osób, w tym dniu większość została zwolniona, w obecności komendanta KW MO w Katowicach płk. Jerzego Gruby i dziennikarzy oficjalnych mediów (m.in. z TV, „Trybuny Robotniczej”, w nast. dniu relacje z tego wydarzenia), pojedyncze osoby przewiezione do OO w Jastrzębiu-Zdroju Szerokiej). 10 III 1982 – przybycie nowej, 80-osobowej grupy. Do 14 IV 1982 liczba internowanych wahała się między 80 a 101 osób, 15 IV – transport 33 osób do OO w Zabrzu-Zaborzu. 16–29 IV – w ośrodku przebywały 60–63 osoby. 29 IV 1982 – wszyscy zwolnieni.

Ośrodek, zlokalizowany w hotelu o wysokim standardzie, miał odgrywać rolę propagandową i pokazywać – w oficjalnych mediach i w trakcie wizyt przedstawicieli organizacji charytatywnych – że osoby przetrzymywane są w bardzo dobrych warunkach. Tym celom służyły też zwolnienia w obecności komendanta KW MO i dziennikarzy. Internowani umieszczeni zostali przeważnie w dwu- lub trzyosobowych pokojach (z wydzielonymi łazienkami i toaletami oraz balkonami), mieli swobodę poruszania się na jednym piętrze, dostęp do świetlicy z radiem i telewizorem (w godzinach wieczornych), biblioteczki i stołu do tenisa. Spożywanie posiłków odbywało się w sali restauracyjnej. W miejsce spacerów wprowadzono trzygodzinny pobyt na świeżym powietrzu, w ramach którego internowani mogli korzystać z urządzeń rekreacyjnych ośrodka i grać m.in. w piłkę nożną, siatkówkę, koszykówkę i kręgle. Widzenia odbywały się w każdą niedzielę w godz. 9.00-16.00. Sprzedaż artykułów żywnościowych, tytoniowych i przemysłowych dwa razy w miesiącu. Na terenie ośrodka funkcjonowało ambulatorium z gabinetami pielęgniarskim i lekarskim, zabezpieczenie w leki i podstawowy sprzęt medyczny było zadowalające (do 14 IV 1982 udzielono łącznie 189 porad lekarskich). Rano i wieczorem w pomieszczeniach mieszkalnych odbywały się apele.

Kadrę ośrodka, oprócz komendanta, stanowiło kilkunastu funkcjonariuszy służby więziennej i kilkunastu pracowników zmilitaryzowanych (m.in. lekarz, pielęgniarka, kucharki, pracownicy techniczni i inni) – łącznie ponad 30 osób oraz kilku funkcjonariuszy SB. Początkowo ochronę zewnętrzną sprawował pododdział ZOMO w Katowicach, nast. pododdział Górnośląskiej Brygady WOP w Gliwicach (ośrodek ochraniało 8 stałych posterunków zewnętrznych ruchomych, w nocy do wzmocnienia ochrony wykorzystywano psy, ochronę wewnętrzną stanowiły 2 posterunki oddziałowych).

Ośrodek wizytowany był na pocz. marca 1982 r. przez przedstawicieli MCK – oficjalnie warunki ocenione zostały jako dobre, pojawiły się jedynie drobne uwagi dot. zwiększenia czasu pobytu na świeżym powietrzu i swobodniejszego poruszania się w obrębie obiektu. 6 IV 1982 r. ośrodek skontrolowali z-ca Komendanta Wojewódzkiego i Naczelnik Wydz. Śledczego KW MO w Katowicach, kilkukrotnych lustracji z instruktażem dokonywały także zespoły OZZK w Katowicach – wizytujący mieli jedynie drobne uwagi.

Internowani objęci byli opieką duszpasterską. W niedziele i święta odbywały się w świetlicy msze św. (frekwencja wynosiła ok. 85 proc.). 25 III 1982 ośrodek odwiedził ordynariusz katowicki bp Herbert Bednorz, 11 IV 1982 mszę wielkanocną odprawił biskup pomocniczy diecezji katowickiej Czesław Domin. Paczki dla internowanych, głównie z żywnością, środkami higienicznymi i ubraniami, przekazali m.in. Prymasowski Komitet Pomocy Osobom Pozbawionym Wolności i ich Rodzinom, katowicki Biskupi Komitet Pomocy Uwięzionym i Internowanym, Zarząd Główny PCK.

Podczas funkcjonowania ośrodka nie doszło do żadnych poważniejszych przypadków naruszenia dyscypliny, rewizje nie wykazały, aby przetrzymywane osoby posiadały niedozwolone materiały i przedmioty (oprócz grzałek własnej roboty). Również internowani nie zgłaszali żadnych istotniejszych uwag i skarg. 29 IV 1982 ostatnia grupa internowanych opuściła ośrodek. 30 IV 1982 – likwidacja ośrodka

Jarosław Neja, Tomasz Kurpierz

Tomasz Kurpierz, Jarosław Neja