Studencki Komitet Solidarności w Gdańsku
Studencki Komitet Solidarności w Gdańsku, po śmierci Stanisława Pyjasa kilkoro studentów trójmiejskich uczelni wieszało klepsydry, rozpowszechniało nekrologi, ulotki o zmarłym i inicjatywach studenckich. Do najaktywniejszych należeli Piotr Dyk, Dariusz Kobzdej i Andrzej Słonimski (AMG), Aleksander Hall, Arkadiusz Rybicki, Danuta Kędzierska, Jerzy Kuniewski (UG), Stanisław Śmigiel, Antoni Mężydło (PG). Utworzenie SKS w Trójmieście planowano już na pocz. VI 1977, ale Śmigiel wycofał się z podpisania deklaracji o powstaniu komitetu i całą akcję przełożono na po wakacjach.
15–17 VI 1977 Błażej Wyszkowski (PG) prowadził głodówkę w obronie członków KOR (wraz ze Zdzisławem Pietkunem i Zbigniewem Wysockim). Ostatecznie (już bez udziału A. Halla, który skończył studia) 5 IX 1977 opublikowano Deklarację Studenckiego Komitetu Solidarności Wyższych Uczelni Trójmiasta, w której postulowano m.in. utworzenie niezależnej organizacji studenckiej, zmianę funkcjonowania uczelni, a także aby studenci i pracownicy naukowi mieli możliwość realizacji i obrony swoich praw. Dokument przygotowali i podpisali: Piotr Dyk, Anna Młynik, Andrzej Słomiński (wszyscy AMG), Błażej Wyszkowski (PG), Magdalena Modzelewska, Grzegorz Pliszka (UG), podano także ich adresy. Pełnili funkcje rzeczników SKS i sygnowali większość dokumentów organizacji. Przygotowano akcję ulotkową i plakatową informującą o powstaniu nowej inicjatywy. Delegacja komitetu spotkała się z władzami UG i AMG. Apogeum zaangażowania gdańskiego SKS przypadło na koniec 1977 i I poł. 1978. Jego działalność skupiała się na komentowaniu bieżących wydarzeń – pisaniu apeli, opracowań (np.: O samorządność wyższych uczelni, 11 XI 1977), informowaniu o prześladowaniach wobec opozycji, wspieraniu osób represjonowanych (6 I protestowano przeciw skreśleniu z listy studentów Ziemowita Pochitonowa, działacza SKS w Krakowie, czy przeciwko uwięzieniu B. Wyszkowskiego), zbieraniu podpisów pod petycjami (np. żądającej zamieszczenia w Dz.U. pełnego tekstu DPCiO ratyfikowanej przez PRL 1977 i protokołu końcowego KBWE). Dokumenty najczęściej drukowano na powielaczu spirytusowym, przygotowano z nich ulotki, kolportowano je i rozdawano na trójmiejskich uczelniach. Organizowano też spotkania (SB naliczyła ich 7), na których próbowano werbować chętnych i propagowano działalność SKS. W sumie zorganizowano ich kilka na terenie UG, w których każdorazowo wzięło udział kilkadziesiąt osób (np. 2 XII 1977 wiec, na którym rozdawano deklarację i informowano o działalności SKS, czy z Janem Łopuszańskim 16 XII 1977 nt. DPCiO i 12 I 1978 nt. samorządności szkół wyższych). Kolejne inicjatywy na innych uczelniach nie powiodły się.
Członkowie SKS organizowali również cykl spotkań dyskusyjno-samokształceniowych z zakresu problematyki historyczno-społecznej, których inauguracja nastąpiła z wykładem warszawskiego socjologa, dr. Andrzeja Tyszki na UG II Komisja Krajowa NSZZ „Solidarność”, II Komisja Krajowa NSZZ „Solidarność”, II, tzw. II Krajówka, powstała w III 1982 w Trójmieście z inicjatywy: Tadeusza Harasimowicza (od XII 1981 na emeryturze, wcześniej gł. księgowy w Gdańskich Zakładach Rybnych, doradca tamtejszej KZ „S”), Józefa Koska (dźwigowy w Zarządzie Portu Gdynia), Pawła Slezyngiera (mistrz na Wydz. K-2 Stoczni im. Komuny Paryskiej w Gdyni, przewodniczący „S” na największym wydziale stoczni), Jana Gawina (w III 1982 w SKP, od X 1982 pracownik Okręgowego Przedsiębiorstwa Wodno-Kanalizacyjnego w Gdyni), Pawła Zińczuka (ze Stoczni Gdańskiej im. Lenina, od IX 1980 łącznik Wydz. P-1 z Komitetem Założycielskim „S” w SG, nast. członek KZ), Janusza Satory (w 1980 w WZZ, w VIII 1980 członek KS w Elmorze; nast. wiceprzewodniczący KZ; 15 XII 1981 organizator 1-dniowego strajku w zakładzie, nast. w ukryciu), Ryszarda Jankowskiego (ze Stoczni Nauta w Gdyni), Jana Kisielewskiego, we współpracy z Tadeuszem Kulczyńskim (z Gdańskiej Stoczni Remontowej) i przedstawicielami Stoczni Północnej im. Bohaterów Westerplatte: Andrzejem Adamczykiem, Romanem Wyżlicem, Janem Wójcikiem. W komórce poligraficznej II Krajówki byli: Andrzej Andrzejewski, Justyn Baranowski, Witold Szaniawski; Tadeusz Szozda (łącznik z II KK). Członkowie II Krajówki m.in. kolportowali pisma podziemne („Tygodnik Mazowsze”, „Solidarność Narodu”). 28 VIII 1982 wystosowano „Apel do społeczeństwa” nawołujący do udziału w manifestacjach. Nazwa organizacji (miała posłużyć do sygnowania dokumentów) była kwestią sporną: II KK NSZZ „S” zaproponował T. Harasimowicz, by nadać większą rangę programowi, nad którym pracowali przedstawiciele największych zakładów Trójmiasta. Dokument: „Program budowy ugody narodowej” został ostatecznie zredagowany w VII 1982 przez P. Slezyngiera we współpracy z T. Harasimowiczem i P. Zińczukiem (podczas spotkania w jego mieszkaniu); był to przeredagowany tekst tez Prymasowskiej Rady Społecznej (opublikowanych 5 IV 1982). Wydany 4 VIII 1982 program podpisano: „Delegaci i Pracownicy. II KK NSZZ «S» (działająca na czas zawieszenia Związku)”. Zastrzeżenie to dołączono, by podkreślić, że II Krajówka nie dąży do przejęcia władzy w „S”. Żądano m.in.: odwołania stanu wojennego, likwidacji ograniczeń praw i swobód obywatelskich, uwolnienia internowanych, uniewinnienia aresztowanych, przywrócenia do pracy zwolnionych za działalność związkową, zaniechania represji wobec pracowników nauki. Spotkania II Krajówki odbywały się: w mieszkaniach T. Harasimowicza w Sopocie, P. Zińczuka w Gdańsku, w mieszkaniu przy ul. Leczkowa, na przystankach SKM Gdańsk Politechnika i Gdynia-Redłowo, w parkach. W V 1982 na Łysej Górze w Sopocie członkowie II Krajówki spotkali się z poszukiwanym listem gończym Bogdanem Lisem, który interesował się nastrojami w zakładach pracy; postanowiono utrzymywać kontakt, II Krajówka zobowiązała się przekazać mu przez łącznika opracowany program organizacji. II Krajówka została rozbita na przełomie XII 1982/I 1983; 9 XII 1982 zatrzymano, nast. aresztowano P. Slezyngiera, 19 I 1983 – J. Koska, 24 I 1983 – T. Harasimowicza, 27 I 1983 – J. Gawina, 7 II 1983 – P. Zińczuka, 30 V 1983 – R. Jankowskiego, na pocz. VII 1983 – J. Satora. J. Kisielewski od I 1983 ukrywał się, późn. został zatrzymany. 27 VII 1983 ppłk Stefan Rutkowski, Naczelnik Wydz. Śledczego WUSW w Gdańsku, wniósł wniosek o umorzenie śledztwa na mocy amnestii. 16 XI 1983 Sąd Rejonowy w Gdańsku umorzył śledztwo. 1978. Kolejne dwa odbyły się w mieszkaniu członka SKS Andrzeja Butkiewicza. Inicjatywa ta rozwijała się późn. również pod szyldem gdańskiego ROPCiO (Kluby Swobodnej Dyskusji), a nast. RMP (wykłady w prywatnych mieszkaniach prowadzili A. Hall, L. Moczulski, J. Kuroń, A. Czuma, B. Studziński, A. Macierewicz i A. Stanowski). Z inicjatywy A. Rybickiego i A. Słomińskiego planowano również wydawać „Informator SKS”, co się ostatecznie nie udało. Pod koniec 1978 Trójmiejski SKS znalazł się w kryzysie z powodu m.in. nieścisłych zasad członkostwa i zadań komitetu. Większość jego członków skończyła lub kończyła studia bądź została skreślona z listy studentów, a nie znaleziono następców. Większość osób w nim aktywnie działających czy współpracujących tworzyła równolegle gdańskie struktury ROPCiO, środowisko „Bratniaka”, Ruchu Młodych i ostatecznie RMP. Część współpracowała z KOR lub WZZ. Wspólnie sygnowano dokumenty, organizowano albo pomagano w akcjach organizowanych przez te środowiska, np. uczestniczono w sprawach sądowych, głodówkach, brano udział w manifestacjach np. z okazji rocznicy Grudnia 1970. W tym czasie wśród aktywnych członków m.in.: Aleksandra Bilewska, Leszek Binkiewicz, Sławomir Czarlewski, Cezary Drzymalski, Zbigniew Dulkiewicz, Ewa Dyk, Andrzej Jarmakowski, Jan Karolik, Cezary Kasprzykowski, Anna Kołakowska, Jacek Lampasik, Jan Mioduski, Adam Niedorezo, Tomasz i Grzegorz Petryccy, Zdzisław Pietkun, Bożena, Małgorzata i Mirosław Rybiccy, Bogusław Salmanowicz, Waldemar Sędzikowski, Grażyna Stankiewicz, Janusz Szymczyk.
Chciano wypracować szerszy program, spoglądano w stronę koncepcji prawicowych, niepodległościowych, myślano o działalności formacyjnej, pokoleniowej nieograniczającej się tylko do środowisk akademickich. Do tej formuły nie udało się jednak przekonać pozostałych komitetów. Zresztą gdański SKS funkcjonował w izolacji. W redakcji pisma „Indeks” nie było nikogo z Trójmiasta. Przedstawiciele komitetu trójmiejskiego, nie pojawiali się na Ogólnopolskich Zjazdach SKS (również ze wzgl. na działalność operacyjną SB, np. Stanisław Śmigiel został zatrzymany w Krakowie, a Anna Młynik w ogóle nie wyjechała z Gdańska przed I Zjazdem). Na II Ogólnopolski Zjazd w Warszawie przesłano jedynie tekst postulujący wydanie wspólnego, obszernie udokumentowanego oświadczenia dot. usuwanych ze studiów za działalność w SKS oraz reorganizację struktur tak, aby miały one apolityczny i społeczny charakter, zaś wszelkie inicjatywy polityczne miano podejmować na własną odpowiedzialność poza SKS. Komitet miał zająć się obroną represjonowanych, działalnością informacyjną, samokształceniową, być forum dyskusji politycznej, społecznej i kulturalnej. Propozycja gdańszczan została przyjęta negatywnie. Również pod wspólnie sygnowanymi dokumentami brakowało podpisów z Gdańska.
Ostatecznie w wyniku dyskusji stwierdzono, że nie zostanie wydane żadne oficjalne oświadczenie informujące o rozwiązaniu gdańskiego SKS, a jego inicjatywy przejmie środowisko „Bratniaka”. Na przełomie 1978/1979 działalność SKS Trójmiasto wygaszana.
Rozpracowywany przez Wydz. III KW MO w Gdańsku w ramach SOR Młodzieżowcy nr rej. 24211, której celem było rozpoznanie na terenie Trójmiasta „nieformalnych grup antysocjalistycznych w środowiskach młodzieżowych”.