Encyklopedia Solidarności sierpień - 1980 -

Kalendarium sierpień 1980

1-14

• Fala strajków o podwyżki płac i poprawę warunków pracy obejmuje kolejne zakłady.

• Strajkują: Zakłady Tworzyw Sztucznych Erg w Bieruniu Starym (1 VIII), Fabryka Polmo-SHL w Kielcach (1 VIII), Fabryka Pras Automatycznych Prasomet we Włochach k. Warszawy (1 VIII), Zakłady Mechaniczne im. Marcelego Nowotki w Warszawie (1 VIII), Fabryka Przemysłu Jedwabniczego (2 VIII), Zakłady Włókien Sztucznych Stilon i Zakład Stolarki Budowlanej w Gorzowie Wielkopolskim (2 VIII), kilkanaście zakładów w Łodzi, m.in. Łódzkie Zakłady im. Obrońców Pokoju (4 VIII), Zakłady Wyrobów Papierniczych (4 VIII), Harnama (4 VIII), Skogar (4 VIII), ZKT Teofilów (4 VIII), Stomil (4 VIII); Miejskie Przedsiębiorstwo Oczyszczania w Warszawie (4-11 VIII), Runotex w Kaliszu (4 VIII), Miejskie Przedsiębiorstwo Wodno-Kanalizacyjne w Warszawie (7 VIII), Zakłady Lniarskie w Bielsku Białej (8 VIII), Miejskie Przedsiębiorstwo Komunikacyjne w Warszawie (11-13 VIII), Miejskie Przedsiębiorstwo Komunikacyjne w Wałbrzychu (12 VIII), Zakłady Aspa i Instytut Automatyki Systemów Energetycznych we Wrocławiu (13 VIII).

5

• Zbiera się Biuro Polityczne KC PZPR pod przewodnictwem Edwarda Babiucha; tematem obrad jest problem gromadzenia zapasów produktów rolnych i węgla na drugie półrocze; poruszona zostaje również kwestia pojawienia się na zebraniach partyjnych pytań o to, kto ponosi odpowiedzialność za stan gospodarki.

• Ponownie strajkuje WSK-Świdnik – wbrew podpisanemu porozumieniu pracownicy nie otrzymali płacy za okres strajku lipcowego, a zamiast obiecanej 15-procentowej powszechnej podwyżki dyrekcja zapowiedziała przyznanie jej tylko tym, którzy uzyskają wyższe kwalifikacje i zdadzą odpowiedni egzamin.

7

• Ze dyscyplinarnie zwolniono z pracy Annę Walentynowicz.

8

• KSS KOR wydaje kolejne Oświadczenie:

[…] Siła obecnych strajków wynika z trzech przyczyn: 1. Strajkujący są często dobrze zorganizowani, nie opuszczają terenu zakładów i w spokoju stawiają swoje żądania; 2. Strajki wybuchają w całym kraju – siłą poszczególnego strajku są więc wszystkie inne; 3. Informacje o strajkach, żądaniach i warunkach, na jakich osiąga się porozumienie, są gromadzone i rozpowszechniane. Innymi słowy siłą obecnych strajków jest organizacja i solidarność. Jeśli uda się organizację i solidarność zachować, umocnić i upowszechnić – można żywić nadzieję, że kraj wyjdzie z krytycznego położenia, w jakie go wtrącili ludzie sprawujący w nim władzę. Jeśli osłabnie siła zorganizowanych załóg – władze przystąpią do tłumienia rodzącego się ruchu robotniczego w sposób równie bezlitosny, jak w czerwcu 1976. […]

10

• Bogdan Borusewicz – członek KSS KOR, współpracownik WZZ, podejmuje decyzję o strajku w i wyznacza datę jego rozpoczęcia na 14 VII. O godz. 6.00 strajk mają zainicjować młodzi stoczniowcy, członkowie WZZ: Jerzy Borowczak, Ludwik Prądzyński i Bogdan Felski; Lech Wałęsa, jako najstarszy, otrzymuje zadanie przedostania się na teren Stoczni i stanięcia na czele strajku. B. Borusewicz przygotował tekst ulotki, którą wydrukował w nakładzie ok. 2 tys. egz. na powielaczu spirytusowym w mieszkaniu Haliny Wieczorek; kolejne 10 tys. ulotek wydrukował Piotr Kapczyński w mieszkaniu Józefa Przybylskiego. Transparenty wykonali bracia Grzegorz i Tomasz Petryccy, studenci ASP.

11

• W Świdniku rozrzucono ulotki instruujące, jak zorganizować strajk.

14

• Rozpoczyna się strajk w . Zgodnie z planem Bogdana Borusewicza zapoczątkowują go Bogdan Felski, Jerzy Borowczak i Ludwik Prądzyński. O godz. 6.00 stają wydziały K-1 i K-3, następnie dołączają C-3 i wydziały silnikowe, o 9.00 - wiec i proklamowanie strajku. Ok. godz. 10.00 do Stoczni przedostaje się Lech Wałęsa i obejmuje przywództwo strajku. Pierwsze postulaty strajkujących to: przywrócenie do pracy Anny Walentynowicz i Lecha Wałęsy (zwolnionego w 1976 r.), wzniesienie pomnika ofiar Grudnia 1970 roku, gwarancje bezpieczeństwa dla strajkujących, podwyżka płac o 2000 zł, zasiłki rodzinne równe wypłacanym funkcjonariuszom MO i SB. Do Komitetu Strajkowego, oprócz L. Wałęsy, wchodzą: Jerzy Borowczak, Bogdan Felski, Ludwik Prądzyński, Kazimierz Kunikowski, Jacek Bobrowski, Marek Mikołajczak, Jan Koziatek, Zbigniew Lis. W pierwszych rozmowach z dyrekcją strajkujący uzyskują zgodę tylko na trzy pierwsze żądania; KS ogłasza strajk okupacyjny, powstaje straż robotnicza, która nie wpuszcza na teren zakładu obcych i sprawdza, czy nikt nie wnosi alkoholu.

15

• Strajk podejmują inne zakłady pracy Trójmiasta. W Stoczni im. Komuny Paryskiej w Gdyni na czele Komitetu Strajkowego staje Andrzej Kołodziej. Stają porty, komunikacja miejska i zakłady kooperujące z przemysłem stoczniowym. O godz. 12.00 władze blokują łączność Wybrzeża z resztą Polski.

• I sekretarz KC PZPR Edward Gierek przerywa urlop na Krymie i powraca do kraju.

16

• Rano przy bramie nr 2 odbywa się wiec załogi i mieszkańców Gdańska. Rozmowy podjęte z dyrekcją Stoczni kończą się podpisaniem porozumienia. Dyrekcja wyraża zgodę na przyjęcie do pracy Anny Walentynowicz i Lecha Wałęsy, podwyżkę płac o 1500 zł oraz specjalny, obejmujący tylko stoczniowców dodatek drożyźniany, strajkujący otrzymują też gwarancje bezpieczeństwa. Ok. godz. 15.00 Lech Wałęsa w imieniu Komitetu Strajkowego ogłasza zakończenie strajku. Część strajkujących przyjmuje tę decyzję jako zdradę strajkujących mniejszych zakładów, z którymi władze nie podjęły rozmów, i żądają kontynuacji strajku do czasu spełnienia ich postulatów. Lech Wałęsa zmienia decyzję KS i ogłasza strajk okupacyjny solidarnościowy. Przy bramach 1, 2 i 3 Stoczni Alina Pienkowska, Anna Walentynowicz i Ewa Ossowska zatrzymują wychodzących robotników, jednak większość załogi opuściła już teren Stoczni. Na miejscu pozostaje ok. 700 stoczniowców. W nocy do Stoczni przybywają przedstawiciele 28 strajkujących zakładów Trójmiasta. Powstaje Międzyzakładowy Komitet Strajkowy w składzie: Lech Wałęsa (Stocznia Gdańska, ZREMB, Elektromontaż) – przewodniczący, Andrzej Gwiazda (Elmor) – wiceprzewodniczący, Bogdan Lis (Elmor) – wiceprzewodniczący, Joanna Duda-Gwiazda (CETO), Wojciech Gruszecki (Politechnika Gdańska), Stefan Izdebski (Zarząd Portu Gdynia), Lech Jendruszewski (Stocznia im. Komuny Paryskiej), Zdzisław Kobyliński (PKS O/Gdańsk), Andrzej Kołodziej (Stocznia im. Komuny Paryskiej), Henryka Krzywonos (WPK), Jerzy Kmiecik (Stocznia Północna), Stefan Lewandowski (Port Gdański), Józef Przybylski (Dubimor), Jerzy Sikorski (Stocznia Remontowa), Lech Sobieszek (Siarkopol), (Rafineria Gdańska), Anna Walentynowicz (Stocznia Gdańska), Florian Wiśniewski (Elektromontaż), Lech Bądkowski – literat.

• Ukazuje się w formie ulotki „Strajkowy Biuletyn Informacyjny” zawierający komunikat o powstaniu MKS i jego zadaniach, sygnowany przez Wolną Drukarnię Stoczni Gdynia.

• Minister Spraw Wewnętrznych Józef Kowalczyk powołuje Sztab do kierowania operacją o kryptonimie „Lato ’80”, której celem ma być monitorowanie sytuacji oraz […] zapewnienie bezpieczeństwa, ładu i porządku publicznego w kraju. […] Kierownikiem sztabu mianowany zostaje wiceminister gen. Bogusław Stachura, jego zastępcami - płk Władysław Ciastoń oraz gen. Józef Beim. W składzie sztabu znaleźli się także Adam Krzysztoporski i Konrad Straszewski. Analogiczne sztaby powstały na szczeblu wojewódzkim. We wszystkich strukturach MSW wprowadzono stan podwyższonej gotowości, wstrzymano urlopy, skoszarowano jednostki ZOMO, nasilono działania operacyjne SB.

• Polska Agencja Interpress podaje informację o zakończeniu strajku w Gdańsku.

17

• Mimo niedzieli do Stoczni powraca część robotników, którzy opuścili ją poprzedniego dnia. O godz. 9.00 przed bramą nr 2, z udziałem stoczniowców i wielu tysięcy mieszkańców Gdańska, ks. Henryk Jankowski odprawia mszę św. polową. W miejscu, gdzie w XII 1970 r. zginęli robotnicy, zostaje postawiony drewniany krzyż. Na bramie stoczni ludzie umieszczają wizerunki Matki Boskiej i portret Ojca Świętego Jana Pawła II, powyżej nad bramą – transparent: „Proletariusze wszystkich zakładów łączcie się”.

• O godz. 11.00 msza św. polowa zostaje odprawiona przy bramie Stoczni im. Komuny Paryskiej w Gdyni, a o godz. 13.00 w Porcie Gdyńskim. Obie msze odprawia ks. prałat Hilary Jastak.

• Do Stoczni przybywają i przyłączają się do MKS przedstawiciele kolejnych strajkujących zakładów z całej Polski W nocy z 17 na 18 MKS formułuje listę 21 postulatów:

1. Akceptacja niezależnych od partii i pracodawców wolnych związków zawodowych, wynikająca z ratyfikowanej przez PRL Konwencji nr 87 Międzynarodowej Organizacji Pracy dotyczącej wolności związkowych.
2. Zagwarantowanie prawa do strajku oraz bezpieczeństwa strajkującym i osobom wspomagającym.
3. Przestrzegać zagwarantowanej w Konstytucji PRL wolności słowa, druku i publikacji, a tym samym nie represjonować niezależnych wydawnictw oraz udostępnić środki masowego przekazu dla przedstawicieli wszystkich wyznań.
4. Przywrócić do poprzednich praw:
a) ludzi zwolnionych z pracy po strajkach w 1970 i 1976 r., studentów wydalonych z uczelni za przekonania,
b) uwolnić wszystkich więźniów politycznych, w tym Edmunda Zadrożyńskiego, Jana Kozłowskiego i Marka Kozłowskiego,
c) znieść represje za przekonania.
5. Podać w środkach masowego przekazu informację o utworzeniu się Międzyzakładowego Komitetu Strajkowego oraz opublikować jego żądania.
6. Podjąć realne działania mające na celu wyprowadzenie kraju z sytuacji kryzysowej poprzez:
a) podanie do publicznej wiadomości pełnej informacji o sytuacji społeczno-gospodarczej,
b) umożliwienie wszystkim środowiskom i warstwom społecznym uczestniczenie w dyskusji nad programem reform.
7. Wypłacić wszystkim pracownikom biorącym udział w strajku wynagrodzenie za okres strajku – jak za urlop wypoczynkowy z funduszu CRZZ.
8. Podnieść wynagrodzenie zasadnicze każdego pracownika o 2000 zł na miesiąc jako rekompensatę dotychczasowego wzrostu cen.
9. Zagwarantować automatyczny wzrost płac równolegle do wzrostu cen i spadku wartości pieniądza.
10. Realizować pełne zapotrzebowanie rynku wewnętrznego w artykuły żywnościowe, a eksportować tylko nadwyżki.
11. Znieść ceny komercyjne oraz sprzedaż za dewizy w tzw. eksporcie wewnętrznym.
12. Wprowadzić zasady doboru kadry kierowniczej na zasadach kwalifikacji, a nie przynależności partyjnej oraz znieść przywileje MO, SB i aparatu partyjnego poprzez: zrównanie zasiłków rodzinnych, zlikwidowanie specjalnych sprzedaży itp.
13. Wprowadzić na mięso i przetwory kartki – bony żywnościowe (do czasu opanowania sytuacji na rynku).
14. Obniżyć wiek emerytalny dla kobiet do 55 lat, a dla mężczyzn do 60 lat lub przepracowanie w PRL 30 lat dla kobiet i 35 lat dla mężczyzn bez względu na wiek.
15. Zrównać renty i emerytury starego portfela do poziomu aktualnie wypłacanych.
16. Poprawić warunki pracy służby zdrowia, co zapewni pełną opiekę medyczną osobom pracującym.
17. Zapewnić odpowiednią ilość miejsc w żłobkach i przedszkolach dla dzieci kobiet pracujących.
18. Wprowadzić urlop macierzyński płatny przez okres trzech lat na wychowanie dziecka.
19. Skrócić czas oczekiwania na mieszkanie.
20. Podnieść diety z 40 do 100 zł i dodatek za rozłąkę.
21. Wprowadzić wszystkie soboty wolne od pracy. Pracownikom w ruchu ciągłym i systemie czterobrygadowym brak wolnych sobót zrekompensować zwiększonym wymiarem urlopu wypoczynkowego lub innymi płatnymi dniami wolnymi od pracy.

• Władze powołują komisję do „rozpatrzenia postulatów i problemów Wybrzeża” pod przewodnictwem wicepremiera Tadeusza Pyki.

• W Gdańsku w lokalnym Radio i TV przemawia pierwszy sekretarz KW PZPR Tadeusz Fiszbach; stwierdza m.in.: […] robotniczym dyskusjom towarzyszą wystąpienia ludzi ze Stocznią niezwiązanych. […]

18

• Gdański MKS wydaje polecenie, by wszystkie służby miejskie pracowały normalnie; apeluje do władz Trójmiasta o wydanie zakazu sprzedaży alkoholu; wydaje odezwę do mieszkańców Trójmiasta:

[…] Strajkowe komitety zakładowe utrzymują porządek w zakładach pracy. Jest porządek i nie ma żadnych incydentów, możecie być o nas spokojni. Wytrzymamy!!!

• Od rana władze podejmują próby przerwania strajku w Stoczni Gdańskiej. Dyr. przez megafony nakłania stoczniowców do podjęcia pracy, z helikoptera zrzucane są ulotki oczerniające przywódców strajku i wzywające do powrotu do pracy.

• W Szczecinie o 7.00 rano rozpoczyna strajk Stocznia Remontowa Parnica. Powstaje 13-osobowy Komitet Strajkowy, na czele którego staje Aleksander Krystosiak. Postulaty identyczne z gdańskimi. O 10.30 staje . Do stoczniowców natychmiast przybywa I sekretarz KW PZPR Janusz Brych, jednak nie udaje mu się załagodzić sytuacji i strajkujący podtrzymują decyzję o kontynuacji protestu. Przewodniczącym Komitetu Strajkowego zostaje wybrany Marian Jurczyk.

• KSS KOR i redakcja „Robotnika” wydają Apel, w którym informują o powstaniu MKS w Gdańsku i wzywają załogi robotnicze do tworzenia autentycznych reprezentacji pracowniczych – Wolnych Związków Zawodowych: […] Obowiązkiem każdego Polaka jest solidarność ze strajkującymi robotnikami i przeciwstawienie się policyjnej przemocy. Najbardziej elementarnym warunkiem przywrócenia spokoju społecznego jest spełnienie żądań strajkujących robotników Wybrzeża, zwolnienie wszystkich więźniów politycznych i zaprzestanie interwencji SB w działania obejmującego całą Polskę niezależnego ruchu robotniczego.

• W geście solidarności ze strajkującymi na Wybrzeżu rolnicy działacze Komitetu Samoobrony Chłopskiej ze Zbroszy Dużej podejmują lokalną akcję protestacyjną w postaci wstrzymania dostaw mleka i płodów rolnych do punktów skupu, przeprowadzona zostaje także zbiórka pieniędzy, przekazanych następnie do Gdańska dla strajkujących.

• W przemówieniu telewizyjnym Edward Gierek przyznaje, że obok wielu czynników obiektywnych poważną rolę w powstaniu obecnego kryzysu odegrały błędy w polityce gospodarczej. Wzywa do zachowania spokoju i zapowiada korektę systemu płac, cen i zasiłków.

• Wieczorem w Gdańsku zbiera się Plenum KW PZPR z udziałem przewodniczącego Rady Państwa Henryka Jabłońskiego, członka Biura Ppolitycznego KC PZPR Stanisława Kani i wicepremiera Tadeusza Pyki. Padają wypowiedzi o anarchii i działaniu sił antysocjalistycznych. Dowódca Marynarki Wojennej adm. Ludwik Janczyszyn oznajmia, że […] wojsko nie uczyni niczego, co mogłoby zachwiać jego więź ze społeczeństwem. […]

19

• W przedstawiciele 20 strajkujących zakładów Szczecina powołują Międzyzakładowy Komitet Strajkowy z Marianem Jurczykiem czele, zastępcami: Kazimierzem Fischbeinem i Marianem Juszczukiem; do Prezydium MKS wchodzą: Jarosław Mroczek, Stanisław Wądołowski, Maria Chmielewska, Stanisław Serafin, Stanisław Wiszniewski (Stocznia Szczecińska. im. Adolfa Warskiego), Aleksander Krystosiak (Stocznia Parnica), Lucyna Plaugo (Szczecińska Centrala Materiałów Budowlanych), Jan Nowak (Wojewódzkie Przedsiębiorstwo Komunikacji Miejskiej), Mieczysław Soszyński (Port w Szczecinie), Wiesław Wojan (Zakłady Chemiczne Police), Waldemar Ban (ZSE Selfa), Leszek Dlouchy (Stocznia Gryfia). Przywódcy strajku nie wpuszczają na teren strajkującej Stoczni przedstawicieli opozycji demokratycznej spoza Szczecina (ze środowiska KSS KOR). Nieufnie traktują także przedstawicieli prasy zagranicznej. Niektóre szczecińskie zakłady pracy przekazują swe postulaty Komitetowi Strajkowemu w Stoczni, deklarując solidarność z protestującymi, ale bez przerywania pracy.

• W Elblągu strajk rozpoczynają: węzeł PKP oraz Zamech. Elbląski MKS, który obejmuje także zakłady Pruszcza Gdańskiego, Starogardu i Tczewa, podporządkowuje się gdańskiemu. Strajki ogarniają także niektóre zakłady Kołobrzegu i Słupska.

• Gdański MKS, który zrzesza już 253 zakłady, składa w Urzędzie Wojewódzkim list do premiera Edwarda Babiucha zawierający 21 postulatów i wzywa rząd do szybkiego podjęcia negocjacji. Wicepremier Tadeusz Pyka nawiązuje kontakt z 17 delegacjami robotniczymi – z pominięciem MKS. Do delegacji zakładów, które zgodziły się na pertraktacje, włączono przedstawicieli dyrekcji, partii i oficjalnych związków zawodowych. T. Pyka obiecuje spełnienie nawet bardzo wygórowanych żądań natury ekonomicznej, odrzuca wszystkie postulaty polityczne.

• Strajkują: Fabryka Maszyn Żniwnych w Płocku, Fabryka Autobusów w Sanoku, Zakłady Półprzewodników Tewa w Warszawie.

• W prasie sowieckiej pojawia się pierwsza wzmianka o strajkach w Polsce.

19-20

• Strajkuje nocna zmiana na Wydziale Mechanicznym Huty im. Lenina, dołączają: cementownia, koksownia i elektrociepłownia. Nad ranem Huta zostaje otoczona oddziałami MO. Strajk wygasa po spełnieniu przez dyrekcję postulatów płacowych.

20

• Delegacje robotnicze negocjujące z wicepremierem Tadeuszem Pyką zrywają rozmowy i podporządkowują się gdańskiemu MKS. Do strajku przystępują: Politechnika Gdańska, Instytut Maszyn Przepływowych PAN, Opera i Filharmonia Bałtycka. MKS reprezentuje już 304 strajkujące przedsiębiorstwa.

• Do szczecińskiego MKS dołączają zakłady ze Świnoujścia; w sumie MKS reprezentuje ponad 30 zakładów.

• W Krakowie rozpoczyna strajk Miejskie Przedsiębiorstwo Komunikacyjne.

• 64 intelektualistów związanych z , Konwersatorium Doświadczenie i Przyszłość oraz Klubem Inteligencji Katolickiej formułuje Apel, w którym wzywa rząd do uznania MKS i podjęcia rozmów ze strajkującymi:

[…] Robotnicy polscy z dojrzałością i determinacją walczą dziś o prawa swoje i nas wszystkich do lepszego i godniejszego życia. […] W tej walce miejsce całej postępowej inteligencji jest po ich stronie. Taka jest polska tradycja i taki jest nakaz chwili. Wszystko zależy od tego, jaka zostanie obrana droga wyjścia z obecnej sytuacji. Apelujemy do władz politycznych i do strajkujących robotników, aby była to droga kompromisu. […]

W ciągu kilku następnych dni Apel podpisuje ok. 200 osób.

• SB zatrzymuje kilkudziesięciu członków i współpracowników KSS KOR i innych działaczy opozycji demokratycznej, m.in. Marka Beylina, Seweryna Blumsztajna, Andrzeja Bulca, Andrzeja Celińskiego, Jana Bohdana Cywińskiego, Krzysztofa Gąsiorowskiego, Krystynę Iwaszkiewicz, , Dariusza Kupieckiego, Jacka Kuronia, Jana Lityńskiego, Witolda Łuczywo, Zenobię Łukasiewicz, Adama Michnika, Wojciecha Ostrowskiego, Małgorzatę Pawlicką, Wacława Pikulskiego, Zbigniewa Romaszewskiego, Jana Sęka, Macieja Strója, Romualda Szeremietiewa, Józefa Śreniowskiego, Krzysztofa Wolickiego i Henryka Wujca.

21

• O godz. 10.00 w głównej świetlicy Stoczni Szczecińskiej rozpoczynają się rozmowy pomiędzy szczecińskim MKS a Komisją Rządową pod przewodnictwem wicepremiera Kazimierza Barcikowskiego. Na sali oprócz członków MKS znajduje się 105 przedstawicieli poszczególnych wydziałów Stoczni i 106 przedstawicieli 53 zakładowych komitetów strajkowych. M. Jurczyk przedstawia delegacji rządowej 36 postulatów. Większość z nich pokrywa się z żądaniami strajkujących w Gdańsku. K. Barcikowski odrzuca głównie postulaty polityczne, podejmuje próbę zantagonizowania i odseparowania od siebie dwóch ośrodków strajkowych: szczecińskiego i gdańskiego – akcentuje, że w Gdańsku ster przejęli awanturnicy polityczni. Rozmowy zostają zawieszone do następnego dnia. Zewnętrzny wystrój szczecińskiego strajku upodabnia się do gdańskiego: na bramie stoczni pojawia się portret Ojca Świętego Jana Pawła II, wywieszona zostaje lista postulatów. Rozmowy z Komisją Rządową przekazywane są przez głośniki, wokół których gromadzą się tysiące mieszkańców miasta.

• W Gdańsku trwają rozmowy między Komisją Rządową wicepremiera Mieczysława Jagielskiego a przedstawicielami niektórych strajkujących zakładów niewspółpracujących z MKS.

• Strajkują pracownicy Toruńskich Zakładów Urządzeń Okrętowych Towimor, największego w regionie zakładu branży okrętowej. 25 VIII strajkujący złożyli akces Towimoru do MKS w Gdańsku.

• Obraduje Biuro Polityczne KC PZPR. Stanisław Kania referuje sytuację społeczno-polityczną. Informuje o odwołaniu z Gdańska (w nocy z 20 na 21), pod zarzutem przekroczenia kompetencji, Tadeusza Pyki i powołaniu na jego miejsce Mieczysława Jagielskiego. Na zakończenie Edward Gierek odczytuje list od Leonida Breżniewa, w którym sowiecki przywódca wyraża zaniepokojenie rozwojem wydarzeń w Polsce.

• W czasie mszy św. w Wambierzycach prymas Polski kard. Stefan Wyszyński wygłasza homilię, w której wzywa do pracy i zachowania spokoju.

• W Zakładach Mechanicznych Ursus w Warszawie powstaje Robotniczy Komitet Solidarności ze Strajkującymi Robotnikami Wybrzeża, któremu przewodzili Zbigniew Bujak, Arkadiusz Czerwiński, i Zbigniew Janas.

• Oświadczenie solidaryzujące się ze strajkującymi robotnikami wydaje Polskie Porozumienie Niepodległościowe.

• SB dokonuje kolejnych zatrzymań działaczy opozycji: w Warszawie – Mirosława Chojeckiego, Wiesława Kęcika, Ludwika Dorna, Urszuli Doroszewskiej, Wojciecha Frąckiewicza, Sergiusza Kowalskiego, Adama Malczewskiego, Leszka Moczulskiego i Tadeusza Stańskiego; w Krakowie – Andrzeja Mietkowskiego, Wojciecha Sikorę, Bronisława Wildsteina; we Wrocławiu – Aleksandra Gleichgewichta; w Toruniu - Wiesława Cichonia, Jana Szaję, Stanisława Śmigla.

22

• Do Stoczni Gdańskiej przybywają Tadeusz Mazowiecki, Bronisław Geremek oraz Andrzej Celiński; przedstawiają robotnikom tekst apelu 64 intelektualistów. Prezydium MKS powierza Tadeuszowi Mazowieckiemu zadanie utworzenia Komisji Ekspertów, która ma wesprzeć przedstawicieli strajkujących w czasie negocjacji z rządem.

• W Poznaniu Stanisław Barańczak, Lech Dymarski, Włodzimierz Filipek, Jacek Kubiak oraz studenci członkowie Studenckiego Komitetu Solidarności na Uniwersytecie im Adama Mickiewicza – zbierają pieniądze dla strajkujących stoczniowców oraz podpisy pod listem otwartym popierającym strajkujących w Stoczni. List podpisało 55 poznańskich literatów, naukowców, artystów, dziennikarzy i działaczy opozycji.

• Delegacja MKS spotyka się z wicepremierem Mieczysławem Jagielskim. Obie strony uzgadniają rozpoczęcie negocjacji następnego dnia na terenie Stoczni Gdańskiej.

• Do strajku przystępują kolejne zakłady w Słupsku, Bydgoszczy, Toruniu, Kołobrzegu, Tarnowskich Górach i w Olsztynie (Olsztyńskie Zakłady Opon Samochodowych Stomil).

23

• Gdański MKS zrzesza 388 zakładów. Do Stoczni Gdańskiej przybywa wojewoda gdański Jerzy Kołodziejski, z którym MKS uzgadnia czas rozpoczęcia rozmów z Komisją Rządową na godz. 20.00. Po wstępnych rozmowach i przedstawieniu przez Mieczysława Jagielskiego stanowiska strony rządowej odrzucającego podstawowe warunki MKS (odblokowania łączności telefonicznej i zaprzestania represji wobec osób wspomagających strajk) negocjacje zostają odroczone.

• Ukazuje się 1. numer „Strajkowego Biuletynu Informacyjnego «Solidarność»”, redagowanego przez Konrada Bielińskiego, Mariusza Wilka i Krzysztofa Wyszkowskiego. Biuletyn zawiera m.in. treść Konwencji nr 87 Międzynarodowej Organizacji Pracy oraz listę członków prezydium MKS. Do 31 VIII ukaże się 14 numerów. Od 15 numeru gazeta nosi tytuł „Biuletyn Informacyjny «Solidarność»”.

• MKS zaczyna posługiwać się znakiem graficznym Solidarności opracowanym przez absolwenta gdańskiej PWSP – Jerzego Janiszewskiego.

24

• Do Gdańska przybywają niektórzy spośród sygnatariuszy apelu intelektualistów, m.in. Bohdan Cywiński, Tadeusz Kowalik, Waldemar Kuczyński, Jadwiga Staniszkis, Andrzej Wielowieyski. Dołączają do Tadeusza Mazowieckiego i Bronisława Geremka tworzących Komisję Ekspertów przy MKS.

• Rozpoczynają się obrady IV Plenum KC PZPR. Stanisław Kania przedstawia informację o sytuacji społeczno-politycznej w kraju. Ocenia, że w Gdyni i Gdańsku strajkuje około 130 tys. pracowników w 140 zakładach, w Szczecinie – 60 tys., w województwach elbląskim i słupskim 25 tys. S. Kania określa te i poprzednie strajki jako protest przeciwko błędom w polityce państwa. Plenum wypowiada się za prowadzeniem rozmów ze strajkującymi, a przeciw użyciu siły. Przemawia E. Gierek, który ponownie podkreśla słuszność programu podjętego przez jego ekipę w 1970 r., informuje jednak, że Biuro Polityczne proponuje dokonać daleko idących zmian w samym Biurze i w Sekretariacie KC. Podczas dyskusji I sekretarz KW w Gdańsku Tadeusz Fiszbach stwierdza, że: […] błędem byłoby sądzić, że strajk w Stoczni Gdańskiej, a następnie w kilkuset innych przedsiębiorstwach Trójmiasta był wynikiem działalności nielicznej grupy przedstawicieli sił antysocjalistycznych. […]

• Obraduje również Rada Państwa. Premier Edward Babiuch wnosi o odwołanie ze stanowisk wicepremierów Tadeusza Pyki i Tadeusza Wrzaszczyka i powołanie na ich miejsce Józefa Pińkowskiego i Tadeusza Grabskiego. Proponuje również odwołanie ministrów Władysława Kopcia, Emila Wojtaszka, Eugeniusza Grochala. Następnie sam składa dymisję. Rada Państwa powierza pełnienie funkcji premiera J. Pińkowskiemu.

• Pod presją Moskwy powołany zostaje specjalny sztab w składzie: premier Józef Pińkowski, wicepremier Mieczysław Jagielski, minister obrony gen. Wojciech Jaruzelski i minister spraw wewnętrznych gen. Mirosław Milewski. Sztab ma za zadanie przygotowanie planu zdławienia protestów robotniczych siłą.

• Na znak solidarności z robotnikami Wybrzeża przerywają pracę i tworzą komitety strajkowe zakłady w Krośnie, m.in.: WSK-PZL, Fabryka Amortyzatorów Polmo, ZUN Naftomet, Fabos, PKS, ZPL Krosnolen, Lotnicze Zakłady Naprawcze, PBN Naftomontaż, Krośnieńska Huta Szkła.

• Strajkujący stoczniowcy otrzymują informację o zarządzeniu podwyższonej gotowości bojowej w oddziałach wojsk sowieckich stacjonujących w Polsce.

• Ukazuje się 1. numer „Jedności” – pisma strajkowego szczecińskiego MKS. Redaguje zespół: Leszek Dlouchy, Tadeusz Dziechciowski, Karol Markowski, Lidia Kowalińska-Maślanka, Jarosław Piwar, Krzysztof Sałaciński, S. Wiszniewski, Tomasz Zieliński, Andrzej Ł. Węglarz, Michał Paziewski, Marek Mikołajczak, Krystyna Mikołajczak. Później pismo stanie się tygodnikiem NSZZ „Solidarność” Pomorza Zachodniego. Ostatni 67 numer tej edycji ukaże się 11 XII 1981.

25

• Rzecznik prasowy gdańskiego MKS Lech Bądkowski na konferencji prasowej informuje, że do czasu odblokowania połączeń telefonicznych rozmowy z komisją rządową nie zostaną wznowione. Podczas nocnego spotkania delegatów MKS z wojewodą gdańskim uzgodniono sposób podawania w środkach masowego przekazu informacji o przebiegu rozmów; wojewoda zobowiązał się też do przywracania łączności telefonicznej. W nocy telefony zostają odblokowane.

• Przebywający w stoczni dziennikarze krajowi w specjalnym oświadczeniu protestują przeciwko fałszywemu obrazowi wydarzeń prezentowanemu w prasie i telewizji.

• Z koncertem dla strajkujących występują artyści Opery i Filharmonii Bałtyckiej. Wykonano utwory Fryderyka Chopina i Stanisława Moniuszki. Udział wzięli: Jan Daniec – śpiew, Elwira Hodinarowa – fortepian, Elżbieta Hornung – śpiew, Adolf Malinowski – konferansjer.

• Strajkują pracownicy Polskich Linii Oceanicznych w Szczecinie oraz statki stojące w porcie szczecińskim.

• Gdańska popołudniówka „Wieczór Wybrzeża” jako pierwsza oficjalna gazeta informuje o istnieniu gdańskiego MKS i 21 postulatach.

• Biuro Polityczne KC Komunistycznej Partii Związku Sowieckiego powołuje specjalną Komisję ds. Polski, której celem jest uważne śledzenie sytuacji kształtującej się w PRL. W skład komisji, na której czele stanął Michaił Susłow, weszli: szef KGB Jurij Andropow, minister spraw zagranicznych Andriej Gromyko i minister obrony Dmitrij Ustinow.

25-31

• 25 VIII w krakowskim Przedsiębiorstwie Budownictwa Energetycznego Elbud strajk ogłosił Ryszard Majdzik. Po kilku godzinach do jego protestu przyłączyła się większość załogi. Część postulatów zgłoszonych przez R. Majdzika miała charakter polityczny, m.in. utworzenie wolnych związków zawodowych, zniesienie cenzury. Strajk w Elbudzie trwał nieprzerwanie do 31 VIII i był najdłuższym protestem w Małopolsce.

• W kościele Matki Bożej Królowej Polski w Stalowej Woli u ks. Edwarda Frankowskiego redaktorzy i współpracownicy niezależnego pisma : , , Jan Andrzej Stepek i Marek Zieliński oraz Stanisław Sudoł z Przemyskiego Komitetu Obrony Ludzi Wierzących prowadzą głodówkę solidarnościową ze strajkującymi robotnikami Wybrzeża. Głodujący domagają się także uwolnienia Jana Kozłowskiego oraz innych więźniów politycznych. Żądają też zezwolenia na budowę nowego kościoła w Stalowej Woli oraz domu parafialnego przy tamtejszym kościele św. Floriana. Rzecznikiem głodujących jest Stanisława Grabska – wiceprezes warszawskiego Klubu Inteligencji Katolickiej.

26

• Wznowione zostają rozmowy między gdańskim MKS a Komisją Rządową. Stanowisko MKS prezentuje Andrzej Gwiazda: […] Naszym celem jest powołanie rzeczywistej organizacji pracowników, w którą ludzie byliby w stanie uwierzyć. […] Obie strony powołują grupę roboczą, która ma wyjaśniać rozbieżności i rozważyć postulat utworzenia wolnych związków zawodowych.

• Strajkują kolejne zakłady w całym kraju: Wydział Stalowni Huty im. Lenina (Komitet Strajkowy Huty wyraża pełną solidarność ze strajkującymi na Wybrzeżu i wysuwa listę 41 postulatów), kilka zakładów z Olsztyna, KWK Thorez w Wałbrzychu, zakłady pracy w Skawinie, Zakłady Przemysłu Metalowego H. Cegielski w Poznaniu, Huta Szkła w Sandomierzu, Przedsiębiorstwo Budownictwa Rolniczego w Toruniu, Fabryka Urządzeń Przeciwpożarowych w Kościanie, komunikacja miejska w Bielsku-Białej, Koszalinie i Łodzi (kolportowane są ulotki „O co walczą robotnicy Wybrzeża” oraz instrukcja „Jak strajkować”, powstaje Komitet Strajkowy i formułowana jest lista 16 postulatów) i w Rzeszowie.

• W Częstochowie obraduje Rada Główna Episkopatu Polski, która w Komunikacie stwierdza, że warunkiem spokoju społecznego jest poszanowanie praw narodu, w tym prawa pracowników do swobodnego zakładania związków zawodowych. Prymas kard. Stefan Wyszyński wygłasza kazanie, w którym stwierdza:

[…] praca zawodowa jest nie tylko elementem ekonomicznym, jest również elementem społecznym i moralnym, wiążącym się z formacją duchową człowieka. Jeżeli ta praca jest pogłębiana, przestaje kuleć cała gospodarka narodowa. Dlatego praca, a nie bezczynność jest sprzymierzeńcem człowieka, sprzymierzeńcem w jego życiu osobistym, w dobrobycie narodowym. Im sumienniej będziemy pracowali, tym mniej będziemy pożyczali. […] Gdy pytano, co robić, powiedziałem: Po pierwsze – rzetelniej pracować; po drugie – unikać niszczycielstwa i oszczędzać; po trzecie – mniej pożyczać i mniej wywozić; po czwarte – lepiej zaopatrywać ludzi i zaspokajać ich codzienne potrzeby, jako że godzien jest pracownik zapłaty swojej. […]

Fragmenty homilii Prymasa nadaje telewizja, cenzurując fragmenty krytyczne wobec władzy.

• Na stanowisku przewodniczącego Centralnej Rady Związków Zawodowych Jana Szydlaka zastępuje Romuald Jankowski.

• W Nowej Hucie-Bieńczycach 6-dniową głodówkę solidarnościową z Wybrzeżem, połączoną z modlitwą w intencji strajkujących robotników, podejmują: Adam Macedoński, Mieczysław Majdzik, Stanisław Tor, Jan Leszek Franczyk oraz Zygmunt Łenyk.

• Z tajnych dokumentów MSW:

Kierownik Sztabu MSW zarządza:
[…] 1. Odwołać wszystkich funkcjonariuszy i pracowników resortu z urlopów wypoczynkowych i szkoleniowych. 2. Wstrzymać – do odwołania – urlopy wypoczynkowe i szkoleniowe, łącznie z urlopami zagranicznymi. 3. Skoszarować Zmotoryzowane Oddziały Milicji Obywatelskiej i słuchaczy wszystkich szkół resortu […]. Podczas posiedzenia Sztabu MSW przy pomocy Komendy Głównej MO opracowuje się koncepcję blokady stoczni w Gdańsku, […]

26-30

• W Lublinie w kościele Świętego Ducha głodówkę w intencji strajkujących na Wybrzeżu podejmują uczestnicy Ruchu Obrony Praw Człowieka i Obywatela: Adam Cichocki, Wiesław Knitter, Tomasz Mickiewicz, Krzysztof Prokop, Krzysztof Protz, Witold Starnawski, o. Bronisław Sroka (do 27 VIII) i (od 27 VIII) Marek Sowa. W wydanym oświadczeniu piszą: […] postanowiliśmy rozpocząć modlitwę i ofiarę w postaci postu całkowitego (tak długą jak pozwalają na to warunki): za wolność narodu oraz uszanowanie prawdy, że każdy człowiek rodzi się i żyje wolnym, za strajkujących robotników Wybrzeża i innych miast Polski o wytrwanie dla nich, za wszystkich prześladowanych, więzionych, bitych i zabijanych, a w szczególny sposób za niewinnie skazanego i więzionego Kozłowskiego i jego rodzinę, za bohaterstwo wśród Polaków, wyzwolenie ich z niewoli, niewiedzy i kłamstwa. […] Rzecznikiem grupy jest o. Ludwik Wiśniewski.

26-31

• We Wrocławiu strajkuje m.in. Miejskie Przedsiębiorstwo Komunikacyjne, Budowa Elektrociepłowni Czechnica, Budowa Elektrociepłowni II, Hutmen, Elwro, FAT, PKS, Przedsiębiorstwa Budownictwa Inżynierii Miejskiej, Przedsiębiorstwa Transportu Komunalnego, Stocznia Remontowa i Wrocławska Stocznia Rzeczna, Archimedes, Fadroma, Hydral, Okręgowe Przedsiębiorstwo Przemysłu Mięsnego, Pafawag, Przedsiębiorstwo Budownictwa Uprzemysłowionego, Wojskowe Zakłady Motoryzacyjne i ZNTK. Na terenie VII Zajezdni MPK przy ul. Grabiszyńskiej powstaje Międzyzakładowy Komitet Strajkowy, w skład którego wchodzą m.in.: Jerzy Piórkowski, Andrzej Błaszczyk, Hubert Hanusiak, Zbigniew Kopystyński, Edward Majko, Andrzej Pawlik, Zbigniew Przydział, Adam Skowroński, Czesław Stawicki, Andrzej Talar, Krzysztof Turkowski i Bogusław Ziobrowski; przewodniczącym Prezydium MKS zostaje J. Piórkowski. MKS wydaje odezwę „Do Mieszkańców Wrocławia”. 31 VIII MKS reprezentuje 176 przedsiębiorstw.

27

• Obraduje Biuro Polityczne KC PZPR. Stanisław Kania przyznaje, że: […] problemem nr 1 jest nasz stosunek do głównej kwestii politycznej – do utworzenia politycznej organizacji odrębnych związków zawodowych. stwierdza: rozpatrywana jest też możliwość zdobycia portów Północnego i w Świnoujściu. Zadania tego nie można powierzyć wojsku. Robi się rozpoznanie, czy mogłaby tego dokonać MO. To nie jest sprawa prosta i łatwa, trzeba mieć też świadomość grożących konsekwencji. Nawet jeśli się porty zdobędzie – to co potem? Kto je będzie obsługiwał. Potrzebni fachowcy. S. Kania sprzeciwia się opublikowaniu postulatów strajkujących przez „Sztandar Młodych” i popiera działania cenzury. Wojciech Jaruzelski proponuje podjąć różne środki nacisku, np. […] osłonę Stoczni przed tłumem przypadkowym, bardziej ostro rozmawiać z Wałęsą, nie tylko pertraktować, ostrzec, że weszli na etap, który ich obciąża odpowiedzialnością za porządek publiczny, uświadomić ludności, że nie będziemy w stanie zapewnić zaopatrzenia, jeśli strajk będzie się przedłużał, bo zasoby się kończą. […]

27

• Rozpoczyna się strajk w Zakładach Górniczych Lubin i Rudna w Lubinie. Na jego czele stają Andrzej Poroszewski i Ryszard Sawicki.

• W Wałbrzychu strajkują m.in. komunikacja miejska, kopalnie węgla kamiennego: Thorez, Victoria, Wałbrzych i Nowa Ruda, także Przedsiębiorstwo Robót Izolacyjnych. Powstaje MKS (przewodniczący Bogusław Zióbrowski), który zrzesza 36 zakładów i deklaruje solidarność z Gdańskiem.

• Trwają strajki solidarnościowe w Bielsku-Białej, Krakowie, Łodzi, Opolu, Świdnicy i Świdniku. W Warszawie strajk rozpoczynają Zakłady Mechaniczne Ursus.

• W siódmym dniu rozmów MKS w Szczecinie z Komisją Rządową Kazimierz Barcikowski odrzuca postulat utworzenia wolnych związków zawodowych; rozmowy zostają przerwane.

27/28

• W nocy między drugą a trzecią zmianą rozpoczyna się strajk w KWK Manifest Lipcowy w Jastrzębiu-Zdroju.

27-31

• W Kombinacie Metalurgicznym Huta Katowice w Dąbrowie Górniczej na kilku wydziałach 27 VIII dochodzi do kilkugodzinnych strajków, a od 28 VIII rozpoczyna się strajk okupacyjny, do którego dołączają pozostałe zakłady i instytucje z terenu Huty. Po krótkich negocjacjach dyrekcja podpisuje z Komitetem Strajkowym porozumienie, dotyczące głównie problemów socjalnych i płacowych w Hucie. Następnie do Gdańska udaje się 3-osobowa delegacja, skąd przywozi materiały na temat organizacji i zasad tworzenia przyszłych struktur związkowych. Strajkujący rozwiązują Komitet Strajkowy Huty Katowice, a na jego miejsce powołują Międzyzakładowy Komitet Robotniczy z Andrzejem Rozpłochowskim na czele i ogłaszają strajk. MKR odrzuca podpisane wcześniej porozumienie, tworzy listę nowych postulatów zakładowych i o wolne związki zawodowe. 31 VIII o północy MKR Huty Katowice podpisuje porozumienie o warunkowym zawieszeniu strajku.

28

• Warszawski dziennik „Sztandar Młodych” jako pierwszy ogólnopolski dziennik publikuje listę 21 postulatów gdańskich.

• W Stoczni Gdańskiej kontynuowane są negocjacje między Komisją Rządową a MKS, który reprezentuje już ponad 500 zakładów. Tego dnia główne negocjowane problemy to: ograniczenie cenzury, uwolnienie więźniów politycznych i dostęp Kościoła do radia i telewizji. Wałęsa proponuje wspólny komunikat, że porozumienia, które zostaną zawarte w Gdańsku, będą dotyczyły całego kraju, co powstrzyma żywiołowe i – jego zdaniem – niepotrzebne strajki w innych regionach. Rozmowy odroczone zostają do godzin popołudniowych, lecz tego dnia nie są już podjęte. Mieczysław Jagielski wyjeżdża do Warszawy na konsultacje w sprawie postulatów dotyczących wolnych związków zawodowych i więźniów politycznych. Tego dnia w sali obrad dla strajkujących występują aktorzy Teatru Wybrzeże.

• Do Szczecina przybywa delegacja MKS z Wrocławia. Zostaje podjęta decyzja o utworzeniu Międzywojewódzkiego Komitetu Strajkowego Szczecin – Wrocław – Bydgoszcz.

• Szczeciński MKS i Komisja Rządowa powołują grupę ekspertów, której zadaniem jest opracowanie prawnej wykładni powoływania niezależnych związków zawodowych. Ze strony rządowej wchodzą do niej prof. Adam Łopatka, prof. Zbigniew Salwa, dr Stanisław Baniak, ze strony MKS: adw. Mirosław Kwiatkowski, adw. Andrzej Wybranowski, dr Edmund Kitłowski, radca prawny Andrzej Zieliński i rewident zakładowy Stoczni Szczecińskiej Mieczysław Gruda. Ustalono, że biorąc pod uwagę Konstytucję PRL oraz podpisane przez Polskę konwencje międzynarodowe, obywatele PRL mogą tworzyć nowe związki zawodowe. Podkreślono jednak, że nie ma przeszkód prawnych w rejestracji związku, jeśli akceptuje on zasady prawno-ustrojowe zawarte w Konstytucji.

• Strajk w Zakładach Predom-Romet Bydgoszcz. Powstaje Komitet Strajkowy, któremu przewodniczy Jan Rulewski.

• Solidaryzując się z robotnikami Stoczni Gdańskiej, podejmuje strajk Miejskie Przedsiębiorstwo Komunikacyjne w Poznaniu. Strajk rozpoczyna motorniczy Bonifacy Wysocki. Niepewni poparcia w mieście tramwajarze po kilku godzinach gotowi są powrócić do pracy, gdy otrzymują informację, że na przystankach powiewają małe biało-czerwone chorągiewki. Na czele Komitetu Strajkowego staje Czesław Szymkowiak. Kupione w kioskach Ruchu papierowe chorągiewki pozatykali na przystankach Ewa Wójciak i Marcin Kęszycki z Teatru Ósmego Dnia, kiedy rano dowiedzieli się, że tramwaje nie wyjechały z zajezdni.

28-29

• Solidaryzując się z robotnikami Wybrzeża, strajkuje Zakład nr 2 Fabryki Samochodów Małolitrażowych Fiat w Tychach, przewodniczącym Komitetu Strajkowego jest Marek Wach. Wkrótce przyłącza się załoga Zakładu nr 1 w Bielsku Białej. Strajkujący domagają się wyemitowania w środkach przekazu informacji o ich proteście, a także realizacji ich postulatów zakładowych. Strajk zostaje zawieszony po nadaniu przez Dziennik TV informacji o strajku.

29

• W Gdańsku delegacja rządowa nie przybywa na kolejną turę rozmów; w Stoczni trwa oczekiwanie na powrót Mieczysława Jagielskiego z Warszawy.

• W Szczecinie powstaje Komisja Ekspertów przy MKS, w której skład wchodzą Andrzej Kijowski, Andrzej Tymowski i Janina Walutowa.

• Rano do KWK Manifest Lipcowy w Jastrzębiu-Zdroju przyjeżdża delegacja partyjno-rządowa. KS przedstawia postulaty m.in. zniesienia 4-brygadowego systemu pracy, wolnych od pracy sobót i niedziel, wolnych związków zawodowych oraz ogłoszenia w prasie i telewizji informacji o strajku w Manifeście Lipcowym solidaryzującym się z robotnikami Wybrzeża. Po bezskutecznych próbach przekonania strajkujących do powrotu do pracy rozmowy zostają zawieszone. Do strajku dołączają się inne zakłady i utworzony zostaje Międzyzakładowy Komitet Strajkowy z przewodniczącym Jarosławem Sienkiewiczem na czele.

• W całym kraju rozpoczynają się kolejne strajki solidarnościowe: w Zagłębiu Miedziowym stają kopalnie Polkowice, Sieroszewice i inne; w Bydgoszczy powstaje MKS reprezentujący 32 zakłady; strajk podejmują: Huta Szkła Krosno, w Poznaniu Zakłady Przemysłu Metalowego H. Cegielski i Poznańska Fabryka Maszyn Żniwnych (przewodniczący Komitetu Strajkowego: Zdzisław Rozwalak), MPK w Żywcu, Cementownia w Opolu, Zakłady Obuwnicze w Polanicy, PKS w Oławie, Huta Zawiercie, PKS i MPK w Krakowie, zakłady w Suchej Beskidzkiej, Kłodzku, Tychach, Jeleniej Górze.

• Strajkuje Huta Baildon, która prowadzi osobne rokowania z władzami.

• W Warszawie obraduje Biuro Polityczne KC PZPR. Ze stenogramu obrad:

Władysław Kruczek, przewodniczący Centralnej Komisji Kontroli Partyjnej PZPR: Żaden apel nic nie pomoże. Trzeba zwołać V Plenum KC. Zastanowić się nad ogłoszeniem stanu wyjątkowego, zacząć bronić władzy.
Józef Pińkowski: [Ogłoszenia stanu wyjątkowego] nie przewiduje nasza konstytucja. Jest tylko stan wojenny, ale też wprowadzić go nie można, bo jak wyegzekwować rygory, kiedy stanie cały kraj. To nierealne. Trzeba unikać wydawania zarządzeń, które nie mogą być wyegzekwowane.

29-31

• W Hucie Warszawa strajk solidarnościowy z robotnikami Wybrzeża. 31 VIII mszę św. dla strajkujących robotników odprawił ks. Jerzy Popiełuszko.

30

• O godz. 8.00 MKS w Szczecinie i Komisja Rządowa podpisują porozumienie. O zawarciu porozumienia informuje zebranych przewodniczący MKS Marian Jurczyk, a jego zastępca - Marian Juszczuk, przedstawia zgromadzonym „Protokół ustaleń w sprawie wniosków i postulatów Międzyzakładowego Komitetu Strajkowego z Komisją Rządową w Szczecinie”. Następnie odbywa się ceremonia podpisania. Na dokumencie podpisy składają: ze strony rządowej – Kazimierz Barcikowski, Andrzej Żabiński i Janusz Brych, ze strony MKS: Marian Jurczyk, Kazimierz Fischbein i Marian Juszczuk. Po zakończeniu uroczystości przedstawiciele poszczególnych strajkujących zakładów udają się z kopią dokumentu do swych załóg, by przedstawić im przyjęte ustalenia. Porozumienie jest korzystne dla strajkujących w punktach dotyczących spraw ekonomicznych i socjalnych; niekorzystne, nieprecyzyjne lub niepełne w sferze żądań politycznych.

• MKS w Szczecinie przekształca się w Międzyzakładową Komisję Robotniczą, na czele której staje Marian Jurczyk.

• W Warszawie rozpoczyna obrady V Plenum KC PZPR. Z Gdańska przybywa wicepremier Mieczysław Jagielski, który dołącza do obradujących. Referuje wyniki prowadzonych przez siebie rozmów i mówi o potrzebie wyrażenia zgody na powstanie nowych związków zawodowych, niezależnych od Centralnej Rady Związków Zawodowych. Kazimierz Barcikowski broni się przed zarzutem zbyt pochopnego podpisania porozumienia ze szczecińskim MKS, wskazując, że było to najlepsze rozwiązanie. Edward Gierek przedstawia wniosek o zaakceptowanie stanowiska komisji rządowych kierowanych przez M. Jagielskiego i K. Barcikowskiego. Zebrani głosują za przyjęciem wniosku.

• W Toruńskich Zakładów Urządzeń Okrętowych Towimor utworzony zostaje Międzyzakładowy Komitet Strajkowy reprezentujący największe zakłady województwa toruńskiego. Późnym popołudniem rozpoczynają się rozmowy pomiędzy MKS a władzami województwa toruńskiego. Stronę rządową reprezentują: wojewoda toruński – Jan Przytarski, prezydent Torunia – Gracjan Leczyk, sekretarz ekonomiczny KW PZPR – Stanisław Paczkowski, oraz kilku partyjnych doradców. Doradcami MKS są Jerzy Matyjek i Andrzej Tyc - prezes i wiceprezes toruńskiego Klubu Inteligencji Katolickiej.

31

• O godz. 16.40 MKS w Gdańsku i Komisja Rządowa podpisują w Sali bhp Stoczni Gdańskiej porozumienie, na mocy którego powstają niezależne samorządne związki zawodowe – MKS stwierdza, że będą one przestrzegać zasad określonych w Konstytucji PRL, bronić społecznych i materialnych interesów pracowników i nie zamierzają pełnić roli partii politycznej. Stać będą na gruncie zasady społecznej własności środków produkcji stanowiącej podstawę istniejącego w Polsce ustroju socjalistycznego. Uznając, że PZPR sprawuje kierowniczą rolę w państwie, ani nie podważając ustalonego systemu sojuszy międzynarodowych, dążyć będą do zapewnienia ludziom pracy odpowiednich środków kontroli, wyrażania opinii i obrony swych interesów. Komisja rządowa stwierdza, że rząd zagwarantuje i zapewni pełne poszanowanie niezależności i samorządności wolnych związków zawodowych. Ponadto uzgodniono, że rząd wniesie do Sejmu projekt ustawy o kontroli prasy, publikacji i widowisk, zawierający prawo do zaskarżania przed sądem decyzji cenzury. Rząd zobowiązuje się także do radiowej transmisji niedzielnej mszy św., rewizji wyroków w procesach politycznych i przywrócenia do pracy osób niesłusznie jej pozbawionych. Kwestią sporną do ostatniej chwili jest zwolnienie aresztowanych działaczy opozycji. Wobec groźby kontynuacji strajku wicepremier M. Jagielski deklaruje, że następnego dnia wszyscy zatrzymani zostaną zwolnieni. Po podpisaniu porozumienia Lech Wałęsa stwierdza: Uzyskaliśmy wszystko, co w obecnej sytuacji mogliśmy uzyskać. Resztę też uzyskamy, bo mamy rzecz najważniejszą: nasze niezależne samorządne związki zawodowe. To jest nasza gwarancja na przyszłość.

• Za MKS porozumienie podpisują członkowie Prezydium: przewodniczący Lech Wałęsa, wiceprzewodniczący Andrzej Kołodziej i Bogdan Lis, członkowie – Lech Bądkowski, Wojciech Gruszecki, Andrzej Gwiazda, Stefan Izdebski, Jerzy Kmiecik, Zdzisław Kobyliński, Henryka Krzywonos, Stefan Lewandowski, Alina Pienkowska, Józef Przybylski, Jerzy Sikorski, Lech. Sobieszek, , Anna Walentynowicz, Florian Wiśniewski. Ze strony rządowej podpisują: Mieczysław Jagielski – wiceprezes Rady Ministrów PRL, Zbigniew Zieliński – członek sekretariatu KC PZPR, Tadeusz Fiszbach – przewodniczący Wojewódzkiej Rady Narodowej w Gdańsku, Jerzy Kołodziejski – wojewoda gdański.

• MKS w Gdańsku przekształca się w Międzyzakładowy Komitet Założycielski Niezależnego Związku Zawodowego. O godz. 17.55 w tzw. małej sali bhp rozpoczyna się jego pierwsze posiedzenie.

• „Prawda” – organ prasowy Komunistycznej Partii Związku Sowieckiego, publikuje komentarz, w którym przestrzega kierownictwo PZPR przed dalszymi ustępstwami.