Aktualnie znajdujesz się na:

1982

sierpień

Kalendarium sierpień 1982

  • We Wrocławiu powstaje Niezależna Agencja Fotograficzna Dementi jako jedna ze struktur Solidarności Walczącej. Dokumentuje strajki, manifestacje, głodówki protestacyjne, napisy na murach, akcje ulotkowe, a także codzienność życia w Polsce lat 80. – sklepy, kolejki po żywność, patrole wojska i milicji itp.

1

  • Na cmentarzu Komunalnym na Powązkach w Warszawie, w tzw. dolince katyńskiej zbiera się ok. 7 tys. osób. Z taśmy magnetofonowej zostaje odtworzone okolicznościowe przemówienie przewodniczącego RKW Mazowsze Zbigniewa Bujaka poświęcone rocznicy Powstania Warszawskiego.

10

  • W Poznaniu, w wyniku połączenia Konspiracyjnego Zarządu Regionu Wielkopolska i Tymczasowej Komisji Koordynacyjnej Regionu Wielkopolska utworzony zostaje Tymczasowy Zarząd Regionu (TZR) Wielkopolska NSZZ "S" z przewodniczącym Januszem Pałubickim.

13

  • Wielotysięczne demonstracje uliczne mają miejsce w Gdańsku, Nowej Hucie, Warszawie i Wrocławiu. Początkowo przebiegają spokojnie, pod wpływem brutalnych działań ZOMO dochodzi do radykalizacji wystąpień.
  • W Gdańsku spora grupa stoczniowców po wyjściu z pracy rusza w kierunku KW PZPR. Pod siedzibą władz partyjnych nacierają na nich zomowcy wspierani przez armatki wodne. Zatrzymanych zostaje ok. 200 uczestników demonstracji. Armatki wodne są w użyciu także w Warszawie, gdzie rozpędzają kilkusetosobowy tłum zebrany na pl. Zwycięstwa (obecnie pl. Piłsudskiego). We Wrocławiu pododdziały ZOMO uderzają na 2 tys. ludzi wychodzących z Katedry po skończonym nabożeństwie w intencji Ojczyzny. W Nowej Hucie do starć z ZOMO dochodzi w godzinach popołudniowych.
  • W Hajnówce oblano farbą oraz usiłowano podpalić sowiecki czołg-pomnik „wyzwolenia” miasta.

14-15

  • W Ośrodku Odosobnienia w Kwidzyniu dochodzi do dramatycznych wydarzeń. W odpowiedzi na odmowę widzeń z przybyłymi rodzinami internowani rozpoczynają protest. Służba więzienna podejmuje brutalną pacyfikację przebywających w celach ludzi: ze 148 internowanych 81 osób zostaje bestialsko pobitych - 40 osób odnosi ciężkie obrażenia, w tym 13 bardzo ciężkie. Są to: Radosław Sarnicki (Zamość), Władysław Kaczyński (Olsztyn), Andrzej Goławski (Siedlce), Zygmunt Goławski (Siedlce), Ryszard Piekart (Siedlce), Witold Cieślukowski (Pobiedziska), Adam Kozaczyński (Tomaszów Lubelski), Andrzej Bober (Olsztyn), Andrzej Tomaszewicz (Sieradz), Wojciech Wasilewski (Suwałki), Ryszard Stachowiak (Konin), Andrzej Bereśniewicz (Olecko), Andrzej Priebe (Piła). Tego samego dnia ponad 100 internowanych podejmuje protest głodowy. Żąda: usunięcia komendanta obozu oraz jego współpracowników; ukarania winnych; sprowadzenia komisji rządowej, Episkopatu Polski oraz Międzynarodowego Czerwonego Krzyża; przejęcia sprawy przez prokuratora. 17 VIII przyjeżdża komisja MCK. Kilkanaście osób odstępuje od głodówki, 35 osób głoduje do 29 VII, większość kończy 26 VIII, 4 osoby głodują do 4 IX. Władze czyniły rozliczne starania, których celem było przerzucenie całej winy za zajścia na internowanych. Odbył się proces, w wyniku którego 23 V 1983 na karę więzienia sąd skazał 8 pobitych za dokonanie: czynnej napaści na interweniujących funkcjonariuszy Służby Więziennej.

15

  • W Instytucie Badań Jądrowych w Świerku na kominie reaktora działacze podziemia zawieszają flagę „Solidarności”.
  • W Jordanowie w budynku Komitetu Miejsko-Gminnego PZPR eksploduje ładunek wybuchowy.

16

  • Sekretarz Generalny KC KPZR Leonid Breżniew przyjmuje na Krymie gen. Wojciecha Jaruzelskiego.

18

  • W rocznicę strajków sierpniowych odbywają się manifestacje w Stoczni Szczecińskiej i w Elblągu.

21

  • Z wywiadu wicepremiera Mieczysława F. Rakowskiego dla „Życia Warszawy”: Zbliża się chwila odrodzenia związków zawodowych. W nowym ruchu nie będzie miejsca dla KOR-u, prawicowych doradców i manipulatorów.

25

  • TV nadaje wywiad z gen. Czesławem Kiszczakiem, zawierający ostrzeżenie przed demonstracjami planowanymi w całej Polsce na 31 VIII: Jeśli za mało było dotychczasowych lekcji, prowokatorzy odbiorą następne – ostrzega generał.
  • Do Berlina Zachodniego zostaje uprowadzony samolot PLL LOT, lecący na trasie Budapeszt – Warszawa.

26

  • Z homilii Prymasa Polski wygłoszonej podczas uroczystości Matki Bożej Częstochowskiej na Jasnej Górze:

Za kilka dni będziemy obchodzić drugą rocznicę podpisania umów społecznych na Wybrzeżu i w Jastrzębiu. [...] Przed dwoma laty dokonała się rzecz wielka: zwycięstwo rozsądku, dojrzałości, mądrego oporu. [...] Już dwa lata mijają, a tamtego zwycięstwa nie potrafiliśmy rozumnie wykorzystać. [...] Zacznijmy więc na serio myśleć o stole dialogu. Kościół ustawicznie do tego nawołuje. [...] Oto nasze propozycje [...] a) uwolnić Lecha Wałęsę lub zapewnić mu przejściowo takie warunki, aby mógł jako wolny się wypowiedzieć. Wznowić, choćby etapami, pracę związkową; b) zwolnić resztę internowanych i rozpocząć pracę nad przygotowaniem amnestii; c) określić datę przyjazdu Ojca Świętego do Polski.

  • Gwałtowne demonstracje uliczne w Łodzi. Dochodzi do nich, kiedy tłum składa kwiaty pod tablicą upamiętniającą strajki z sierpnia 1980 r. Zebranych atakują 2 bataliony ZOMO wspierane przez 7 armatek wodnych, w trakcie 3-godzinnych zamieszek MO zatrzymuje 108 osób.

29

  • W Warszawie zostaje aresztowany Zbigniew Romaszewski, członek RKW Mazowsze, szef Radia Solidarność.

30

  • W Szczecinie w 2. rocznicę Porozumień Sierpniowych kilka tysięcy ludzi zbiera się w Katedrze i na placu przed świątynią, po nabożeństwie dochodzi do starć z milicją.
  • W Starachowicach oblano farbą pomnik wdzięczności armii sowieckiej.

31

  • W 2. rocznicę podpisania Porozumień Sierpniowych odbywają się demonstracje uliczne w 34 województwach i 66 miejscowościach. Przed Kolegiami ds. Wykroczeń stają 3023 osoby, przed sądem - 126 osób, prokuratura wszczyna śledztwa przeciwko 236 osobom, internowanych zostaje 189 osób. Władze zawieszają automatyczną międzymiastową łączność telefoniczną.
  • Białystok – po wieczornej mszy św. w Katedrze ok. 2,5 tys. osób przechodzi spacerem ul. Lipową pod kościół św. Rocha, a następnie próbuje dostać się pod siedzibę Zarządu Regionu przy ul. Nowotki. Oddziały ZOMO używają pałek i gazów łzawiących. Co najmniej 50 osób zostaje zatrzymanych i pobitych na tzw. ścieżkach zdrowia.
  • Gdańsk – spokoju w mieście pilnuje 4261 funkcjonariuszy różnych formacji milicyjnych oraz 265 żołnierzy WSW i WOP. O godz. 14.00, mimo trwającej blokady Stoczni Gdańskiej, wychodzący z pracy stoczniowcy gromadzą się na placu przed bramą nr 2. Pod pomnikiem Ofiar Grudnia ‘70 składają kwiaty, a następnie skandują hasła i śpiewają pieśni. Około 15.15 na tłum zgromadzony pod pomnikiem nacierają pododdziały ZOMO. Starcia uliczne rozprzestrzeniają się szybko na całe śródmieście. Najostrzejsze walki mają miejsce w rejonie KW PZPR, gdzie zostaje uszkodzonych kilka pojazdów milicyjnych. Obok kamieni i butelek z benzyną demonstranci używają również kolczatek oraz drągów nabijanych gwoździami. Milicja stosuje środki chemiczne, rakiety sygnalizacyjne i armatki wodne. Ok. godz. 17.00 formuje się wielotysięczny pochód, który rusza w kierunku przedgrudniowej siedziby gdańskiego MKZ. Po dotarciu na miejsce oraz zawieszeniu flag narodowych i „Solidarności” tłum kieruje się z powrotem do centrum miasta. W trakcie walk śmierć ponosi 22-letni pracownik Portu Gdańskiego Piotr Sadowski, co najmniej 33 osoby zostają ranne. Obrażenia odnosi 48 milicjantów, w tym 10 ciężkie. Do aresztu trafiają 302 osoby.
  • Gdynia – demonstracja rozpoczyna się o godz. 14.30; w miejscu upamiętniającym ofiary wydarzeń grudniowych zbierają się pracownicy Stoczni im. Komuny Paryskiej. Formują pochód, który rusza w kierunku dworca PKP. Manifestanci przerywają kordon milicyjny, następnie składają kwiaty pod krzyżem na ul. Czołgistów. O 16.15 na pochód nacierają pododdziały SMPO ze Słupska. Dochodzi do kilkugodzinnych starć ulicznych. Zatrzymanych zostaje 125 osób.
  • Lubin – siły milicyjne składające się z 33 funkcjonariuszy NOMO, 34 żołnierzy ROMO oraz 33 ormowców są przygotowane do zapobieżenia demonstracji. Nomowcy, dowodzeni przez por. Jana Maja, posiadają broń palną. O godz. 14.00 romowcy rozciągają kordon, który zagradza dostęp do pl. Wolności. Ludzie tam zebrani układają z kwiatów krzyż. Skandują m.in. „Precz z komuną”, „Uwolnić Wałęsę”, „Jaruzelski zdrajca i morderca narodu”. O 15.30 rozpoczyna się wiec. Zebrani odpowiadają gwizdami na apel wzywający do rozejścia się. W wyniku ataku milicji i ostrzału gazowego demonstranci uciekają z placu w boczne uliczki. Pojawia się pluton ZOMO z KW MO w Legnicy, który otwiera ogień w kierunku demonstrantów, mimo braku bezpośredniego zagrożenia życia. Rozpoczyna się bezwzględne polowanie na ludzi. Zomowcy otwierają ogień do każdego, kto jest w zasięgu ich wzroku. Śmierć ponoszą 32-letni Andrzej Trajkowski - od rany postrzałowej głowy, i 26-letni Mieczysław Pożniak – od rany postrzałowej brzucha. Trafiony w tył głowy 28-letni Michał Adamowicz umiera 5 IX. Akcja milicyjna kończy się w późnych godzinach nocnych. 8 osób ma rany postrzałowe, 3 osoby inne obrażenia. 1 i 2 IX ponownie zbierają się demonstracje; ludzie gromadzą się przy symbolicznych grobach utworzonych w miejscach, gdzie poprzedniego dnia padli zabici. Milicja atakuje petardami, gazem łzawiącym i armatkami wodnymi. Demonstranci odpowiadają kamieniami.
  • Nowa Huta – o godz. 14.00 hutnicy zaczynają gromadzić się wokół skrzyżowania przed Centrum Administracyjnym Huty im. Lenina. Nad tłumem pojawiają się dwa transparenty: „Solidarności” i namalowany tuszem portret Lecha Wałęsy z hasłem „Nie oddamy Sierpnia”. Pochód rusza w kierunku pl. Centralnego. W tym samym czasie między ulicami Bulwarową a Struga zbiera się około 5 tys. ludzi, dochodzi do starć ze stacjonującymi w pobliżu pododdziałami ZOMO. Milicja używa gazu łzawiącego, demonstranci - kamieni, butelek i kulek łożyskowych. Część z tej grupy dociera do kościoła NMP w Bieńczycach. Sytuacja zmienia się ok. 17.30, gdy z kościoła wychodzą demonstranci skandujący: „Wrona skona”, „Polska to my”, „Chodźcie z nami”, „Solidarność”. Kolejne starcie z oddziałami ZOMO, które za pomocą armatek wodnych i transporterów opancerzonych zaatakowały tłum, ma miejsce na skrzyżowaniu ulic Kocmyrzowskiej i Majakowskiego. W rejonie ul. Kocmyrzowskiej w trakcie walk uciekający milicjanci zostawiają kilka skrzynek granatów UGŁ-200 i enerdowskich RWK wraz z instrukcjami użycia. Demonstranci nie tylko skutecznie się bronią, ale przejmują inicjatywę. Ok. godz. 22.00 walki wygasają, ul. Kocmyrzowską odbija ZOMO. Ok. 23.40 główne siły milicyjne opuszczają Nową Hutę.
  • Kraków – na Rynku Głównym grupa ludzi układa krzyże z kwiatów. Po ok. godzinie manifestanci zostają zepchnięci z Rynku przez tyralierę milicjantów i żołnierzy. Wkrótce z kościoła Mariackiego wychodzi kolejna grupa. Akcja milicji tym razem jest ostrzejsza – przeciw zebranym używają pałek, środków chemicznych oraz wojskowych armatek wodnych. Zaatakowani bronią się kamieniami, starcia przenoszą się na przylegające do Rynku ulice oraz Planty. Rozpraszanie demonstrantów trwa do 20.30. W trakcie zamieszek w Nowej Hucie i śródmieściu Krakowa rannych zostaje 12 milicjantów oraz kilku żołnierzy; zatrzymanych - 259 osób, z których większość otrzymuje karę grzywny.
  • Warszawa – manifestacja przygotowana przez MRKS. Do jej tłumienia wyznaczono blisko 8 tys. milicjantów wspieranych przez 1,1 tys. żołnierzy WSW i WOWewn. Po godz. 14.00 ludzie zbierają się w różnych częściach Starówki, milicja początkowo ogranicza się do legitymowania i apelowania przez megafony o rozejście się, po godz. 17.00 następuje atak na tłum zebrany na ul. Bednarskiej. W ruch idą kamienie, pałki i petardy. Zamieszki obejmują Krakowskie Przedmieście, Nowy Świat i wąskie uliczki Starego Miasta. Milicja unika bezpośrednich starć, wysyła przeciw demonstrantom armatki wodne i ostrzeliwuje ich granatami łzawiącymi. Tłum gromadzi się także na pl. Defilad, w środek którego ruszają patrole ZOMO w pełnym rynsztunku bojowym. Spora grupa ludzi zebrana na skrzyżowaniu ul. Marszałkowskiej i Al. Jerozolimskich wchodzi na plac, skandując „Chcemy Lecha”. Ok. godz. 17.00 spod Rotundy PKO wyrusza w kierunku pl. Konstytucji kilkutysięczny, dobrze zorganizowany pochód z transparentami „Solidarności”. Atak ZOMO następuje, kiedy pochód zbliża się do placu. Powoduje to na krótki czas rozproszenie się kolumny. Zamieszki ogarniają coraz większy obszar miasta. Po godz. 17.00 obejmują Muranów i Wolę. Spora część uczestników demonstracji na Starym Mieście przechodzi przez most Śląsko-Dąbrowski na Pragę, gdzie wraz z mieszkańcami rusza w kierunku Komendy Dzielnicowej MO Praga-Północ. Dochodzi do starcia z pododdziałem ROMO, na butelki z benzyną, wodą i piaskiem ze strony demonstrantów – pałki i środki chemiczne ze strony romowców. Zamieszki na Pradze trwają do godz. 21.30, w centrum miasta – pół godziny dłużej. Bilans zamieszek to 589 zatrzymanych demonstrantów, 37 rannych milicjantów i 40 uszkodzonych pojazdów.
  • Wrocław – 4313 funkcjonariuszy ZOMO, NOMO, ROMO i innych jednostek milicji oraz 1200 żołnierzy WOP, 800 żołnierzy WSM i komandosów jest postawionych w stan pogotowia. Do pierwszej interwencji dochodzi o godz.14.15 na pl. Czerwonym, gdzie zostaje otoczona i zatrzymana grupa osób. Główny atak sił milicyjnych następuje 5 minut później. Używają petard, granatów łzawiących i armatek wodnych. ZOMO blokuje wszystkie sąsiednie ulice. Powstaje straszliwy ścisk. W tłum samochodami wjeżdżają milicjanci. Kilka osób jest potrąconych. Utworzona przez SW Agencja Fotograficzna Dementi filmuje m.in. ciężarówkę ZOMO, rozjeżdżającą demonstranta (jest nim Jarosław Hyk – członek SW, szczęśliwie nieposzkodowany w tym dramatycznie wyglądającym epizodzie). Zdjęcia te obiegną świat, stając się jedną z symbolicznych scen stanu wojennego. Powstają barykady, walki rozprzestrzeniają się na inne ulice śródmieścia, gdzie operuje kilka grup liczących od 1 tys. do 1,5 tys. osób. Funkcjonariusze atakowani są kamieniami i butelkami z benzyną. Przed godz. 17.00 centrum wydarzeń przenosi się w rejon ul. Mazowieckiej, gdzie gromadzi się ponad 10 tys. ludzi, śpiewających pieśni patriotyczne i religijne oraz skandujących antyrządowe hasła. Dopiero przybycie kolumny ZOMO z zachodniej części miasta pozwala milicji na podjęcie ataku. Pomimo silnego ostrzału gazowego nie udaje się całkowicie rozproszyć demonstrantów. Śródmieście pokryte jest siecią barykad, z których największa znajduje się na ul. Świerczewskiego oraz przy skrzyżowaniu ul. Świdnickiej i tzw. trasy W-Z. Tłum zgromadzony na al. Słowackiego rusza w kierunku pl. Powstańców Warszawy, gdzie mieści się otoczony kordonem milicji gmach Urzędu Wojewódzkiego. Dochodzi do starcia z milicją i żołnierzami stojącymi na moście Grunwaldzkim – spada na nich grad brukowców i butelek z benzyną, od których zapala się należący do WOP-u Gaz-69. Po zmierzchu do akcji wkraczają śmigłowce, które obok granatów gazowych zarzucają także flary oświetlające tereny walk. Wojewoda wrocławski wprowadza od 20.00 godzinę milicyjną i zawiesza międzymiastowe połączenia telefoniczne. Całkowitą kontrolę nad tym rejonem zomowcy i komandosi WP uzyskują ok. godz. 22.00. Utarczki między milicją i mniejszymi grupami demonstrantów trwają jeszcze po godz. 3.00 nad ranem. Od postrzałów rannych jest 7 osób, z których 27-letni Kazimierz Michalczyk umiera w szpitalu 2 IX. Obrażenia odnosi 56 milicjantów i żołnierzy, w tym 20 ciężkie. Łącznie w demonstracjach i walkach ulicznych bierze udział 50 tys. ludzi. Zatrzymanych zostaje 655 osób, z których 165 jest rannych. Ekipa Radia Solidarność Walcząca (pod kierunkiem Romualda Lazarowicza) przeprowadza jedyną w dziejach podziemnej radiofonii audycję „na żywo”, relacjonującą przebieg walk w mieście.
  • W woj. jeleniogórskim do kilkusetosobowych manifestacji dochodzi w Bolesławcu, Lubaniu i Zgorzelcu.
  • W woj. legnickim demonstracje odbywają się w: Legnicy – gdzie kilkutysięczny tłum zaatakował kamieniami funkcjonariuszy MO, Głogowie – gdzie podpalono budynek Komitetu Miejskiego PZPR, także w Polkowicach, Chocianowie, Chojnowie, Jaworze i Złotoryi.
  • W Dzierżoniowie walki uliczne trwają kilka godzin. W Bielawie kilkaset osób oblega Komendę Miejską MO, funkcjonariuszy ratuje odsiecz z Wałbrzycha. Starcia trwają do późnych godzin nocnych, wiele osób zostaje rannych.
  • W Świdnicy wielotysięczną demonstrację rozprasza ZOMO. Na mniejszą skalę odbywają się manifestacje także w Kłodzku, Nowej Rudzie i Wałbrzychu.
  • W Kleczewie w woj. konińskim oblano farbą pomnik żołnierzy sowieckich.
do góry