Encyklopedia Solidarności wrzesień - 1982 -

Kalendarium wrzesień 1982

2

• Oświadczenie Komitetu Oporu Społecznego:

[…] 31 sierpnia 82 okaże się zapewne następną przełomową datą w historii walki o wyzwolenie społeczne i narodowe w Polsce. Tego dnia po raz pierwszy od wprowadzenia stanu wojennego podjęto próbę zorganizowania masowej, ogólnopolskiej akcji protestacyjnej, do której wezwały centralne władze podziemnej „Solidarności”. Demonstracje 31 sierpnia stały się więc okazją do sprawdzenia naszych możliwości organizacyjnych i politycznego znaczenia tego typu akcji [...] Mimo zastraszenia i użycia przez aparat represji ogromnych środków technicznych, mimo poważnych niedomagań organizacyjnych, świat ujrzał masowe wystąpienie polskiego społeczeństwa przeciwko narzuconej mu władzy. Demonstracja nie doprowadziła wprawdzie do ustępstw politycznych ze strony władzy, jednak ze względu na swój zasięg i charakter będzie miała z pewnością niekorzystne dla junty konsekwencje w polityce międzynarodowej [...] Po 31 sierpnia dla wszystkich już stało się oczywiste, że władza nie zamierza z nami rozmawiać, bez względu na ilość demonstrantów i ilość ofiar, że o żadnym porozumieniu nie może być mowy. Przyszedł czas na to, byśmy ignorując władzę zaczęli budować własne, podziemne społeczeństwo. Musimy się tak zorganizować, aby móc w każdej chwili podjąć skuteczną, stosowną do okoliczności akcję [...] Musimy dysponować innymi, skuteczniejszymi metodami walki i nacisku, które nie tylko podtrzymywać będą naszego ducha, ale także przybliżać upragnione zwycięstwo.[…]

2/3

• W miejscowości Pokój w woj. opolskim oblano farbą pomnik żołnierzy sowieckich.

3

• Aresztowani zostają internowani działacze dawnego KSS „KOR” – Jacek Kuroń, Jan Lityński, Adam Michnik i Henryk Wujec, postępowaniem zaocznym objęto przebywających za granicą Jana Józefa Lipskiego i Mirosława Chojeckiego. Wszystkim zarzuca się podjęcie przygotowań zmierzających do obalenia ustroju PRL.

4

• W Barwicach w woj. koszalińskim oblano farbą tablicę ku czci Rewolucji Październikowej.

5-7

• TKK omawia sytuację w kraju po wydarzeniach 31 VIII, sprawy organizacyjne, program działania i bieżącą taktykę związkową oraz przyjmuje dokumenty:

Oświadczenie: Masowe demonstracje uliczne 31 sierpnia udowodniły raz jeszcze zdecydowanie polskiego społeczeństwa w walce o przywrócenie należnych mu praw. Zaatakowanie pokojowych manifestacji i przelew krwi doprowadziły do ostrego wzrostu napięcia politycznego w kraju. [...]
Apel: Zwracamy się do członków Związku, by w dniu 30 września z godnością i w pokoju uczcili pamięć poległych w dniu 31 sierpnia minutą ciszy o godz. 12.00 i elementem żałoby w ubiorze [...]

• Oświadczenie TKK w sprawie aresztowania członków b. KSS „KOR”: […] Zapowiedź procesu członków byłego KSS „KOR” dowodzi, że władze traktują internowanych jako zakładników [...] Sprawa KOR-u to początek, potem przed sądem staną pod fałszywymi zarzutami następne grupy internowanych. O wolność dla byłych członków KSS „KOR” będziemy walczyć tak, jak o wolność dla wszystkich więzionych działaczy społecznych. [...]

6

• 4 uzbrojonych mężczyzn zajmuje gmach ambasady PRL w Bernie. Są to: 42-letni Florian Kruszyk, 33-letni Krzysztof Wasilewski, 23-letni Florian Plewiński oraz 20-letni Marek Michalski. Biorą 12 zakładników i żądają odwołania stanu wojennego w Polsce. 9 IX szwajcarska policja uwalnia zakładników i aresztuje napastników, 15 IX w Monachium zatrzymany zostanie 26-letni Tadeusz Workiewicz - wspólnik grupy. Biuro Koordynacyjne „Solidarności” w Brukseli zaprzeczyło istnieniu jakichkolwiek związków z napastnikami.

• W Ośrodku Odosobnienia w Zakładzie Karnym w Kwidzynie pobici przez służbę więzienną internowani zostają aresztowani pod zarzutem: […] czynnej napaści na funkcjonariuszy.

7

• W Kielcach zmarł 35-letni zegarmistrz Stanisław Rak. 31 VIII został zatrzymany podczas demonstracji, przewieziony do Komendy Miejskiej MO i dotkliwie pobity.

8

• Sąd Warszawskiego Okręgu Wojskowego w procesie o zabójstwo st. sierż. Zdzisława Karosa skazuje członków tajnej organizacji Siły Zbrojne Polski Podziemnej: Roberta Chechłacza - na 25 lat więzienia, Tomasza Łupanowa - na 13 lat, a 6 innych oskarżonych (m.in. Stanisława Matejczyka i ks. Sylwestra Zycha) na kary od 6 do 2 lat więzienia z zawieszeniem.

10

• We Wrocławiu powstaje Młodzieżowy Ruch Oporu Młodzieżowy Ruch Oporu Młodzieżowy Ruch Oporu, struktura podziemna powołana po 13 XII 1981 w Gorzowie Wlkp. przez kilku uczniów szkół średnich (wcześniej w Związku Młodzieży Antykomunistycznej). Celem organizacji miała być „walka m.in. o przywrócenie praw jawnego działania dla «S» oraz uwolnienie internowanych i więzionych za przekonania”. Pierwsze akcje plakatowo-ulotkowe przeprowadzono jeszcze w XII 1981. W I 1982 podczas spotkania najaktywniejszych członków ustalono kierunki działania i wybrano Zarząd w składzie: Marek Rusakiewicz – przewodniczący, Stefan Bohusz – z-ca przewodniczącego, odpowiedzialny także za druk i archiwum, Grzegorz Bieroń – skarbnik, Krzysztof Sobolewski; nie ustalono nazwy organizacji, pojawiła się ona 30 VIII 1982; czołowymi działaczami w tym czasie byli również: Roman Bosiacki, Jarosław Furtan, Piotr Niewiarowski, Artur Orzechowski, bracia Ryszard i Olgierd Popielowie. W III 1982 nawiązano kontakt z grupami podziemnej „S”: Eljot i JAH, zajmującymi się głównie produkcją ulotek, jednak obie szybko zostały rozbite: pod koniec III 1982 grupa JAH, na początku IV 1982 grupa Eljot. Po utworzeniu w VI 1982 RKW „S” Regionu Gorzów Wlkp. nawiązano z nią kontakt. Pod koniec VIII 1982 przeprowadzono pierwszą dużą akcję: rozrzucenie ulotek wzywających do udziału w uroczystościach 2. rocznicy Porozumień Sierpniowych; 31 VIII 1982 w Gorzowie Wlkp. miały miejsce największe w historii miasta wystąpienia społeczne, w trakcie których doszło do walk ulicznych. W X 1982 odbyło się spotkanie MRO z RKW, na którym omówiono zasady współpracy: młodzież miała pomagać w akcjach ulotkowych, RKW udzielić pomocy MRO w stworzeniu własnej drukarni. W połowie X 1982 RKW przekazała MRO materiały poligraficzne, dzięki czemu pod koniec X 1982 ukazał się 1. i jedyny nr pisma MRO „Iskra”; za kolportaż pisma w Zespole Szkół Elektrycznych 4 XI 1982 aresztowano Dariusza Osińskiego (ucznia IV klasy Liceum ZSE), 5 XI 1982 zatrzymano Pawła Cichonia (ucznia II klasy zawodowej ZSE), Jarosława Jaśkiela (ucznia IV klasy LZSE), M. Rusakiewicza (ucznia IV klasy II LO), Waldemara Rusakiewicza (ucznia III klasy LZSE); 6 XI 1982 podczas próby zatrzymania braci Krzysztofa i Marka Sobolewskich K. Sobolewski zdołał uciec funkcjonariuszom SB, których zamknął we własnym mieszkaniu; M. Sobolewskiego i innych (m.in. Krzysztofa Baraniaka, Roberta Kukuckiego, Piotra Niewiarowskiego, Mariusza Skibińskiego) umieszczono w Izbie Dziecka; zatrzymano i aresztowano wówczas ponad 20 osób. K. Sobolewski ukrywał się do VI 1983 (w tym czasie drukarz pisma „Feniks”). 28 XII 1982 przed Sądem dla Nieletnich rozpoczął się proces najmłodszych członków MRO; K. Baraniak, R. Kukucki, P. Niewiarowski, M. Skibiński, M. Sobolewski zostali skazani na 2 lata domu poprawczego w zawieszeniu na 2 lata; Tomasz Bicki, Zbigniew Bierka, P. Cichoń otrzymali nadzór kuratora; 7 II 1983 rozpoczął się tzw. drugi proces MRO – starszych działaczy organizacji: 9 II 1983 sąd skazał: M. Rusakiewicza na 2 lata więzienia, G. Bieronia (ucznia IV klasy LO), J. Furtana (ucznia IV klasy LO), S. Bohusza (ucznia III klasy ZSZ) na 1 rok, A. Orzechowskiego (ucznia III klasy ZSZ), O. Popiela (ucznia III klasy Technikum Budowlanego), R. Popiela (ucznia III klasy TB), R. Bosiackiego (ucznia IV klasy TB) na 6 mies., wszystkich z zawieszeniem na 2 lata, z jednoczesnym nadzorem kuratora sądowego; postępowanie przeciwko W. Rusakiewiczowi warunkowo umorzono, wyznaczając 1 rok okresu próby. Proces zakończył działalność MRO w Gorzowie Wlkp., jednak już w IV 1983 na bazie rozbitego MRO powstał Ruch Młodzieży Niezależnej. Solidarność, który w 1985 r. przyłączy się do Solidarności Walczącej.

13

• Ponad 100 więźniów politycznych w Zakładzie Karnym w Hrubieszowie podejmuje głodówkę, żądając przyznania im statusu więźniów politycznych.

• Manifestacja w Nowej Hucie. Pochód uformowany przez hutników zostaje zaatakowany armatkami wodnymi. Rozproszenie tłumu liczącego 1,5-3 tys. ludzi zajmuje milicji kilka godzin.

15

• Jan Józef Lipski, członek b. KSS „KOR”, uczestnik strajku w XII 1981 w Zakładach Mechanicznych Ursus, zostaje aresztowany natychmiast po powrocie do kraju. J.J. Lipski po pacyfikacji strajku w Ursusie został internowany; w areszcie przeszedł zawał. Pozwolono mu wyjechać na leczenie do Londynu. Wrócił, aby wziąć udział w procesie członków KSS „KOR”. W przeddzień powrotu - i aresztowania - napisał: […] Chcę mieć zaszczyt znalezienia się na ławie oskarżonych z przyjaciółmi, których towarzyszem walki o lepszą Polskę byłem przez te kilka lat". […]

15-16

• W Warszawie obraduje 187. Konferencja Plenarna Episkopatu. Z komunikatu:

[…] Biskupi wielokrotnie apelowali do wszystkich stron zaistniałego konfliktu społecznego o ugodę, o porozumienie, o wznowienie zerwanego stanem wojennym dialogu. Jak dotąd, nie podjęto właściwych kroków, mimo że ogromna większość społeczeństwa oczekuje porozumienia i ugody, a ludzie pracy chcą posiadać własne, niezależne przedstawicielstwa: związki zawodowe, w tym także NSZZ „Solidarność“ i NSZZ „Solidarność“ Rolników Indywidualnych. […]

17

• W Lubinie zdetonowano materiał wybuchowy w pobliżu stołówki, w której otrzymuje posiłki pododdział ZOMO.

29

• W Głogowie wybito szyby w kasynie MO.

30

• W Nowej Hucie demonstracje i starcia z ZOMO. W wielu punktach dzielnicy demonstranci wznoszą barykady, zostaje podpalonych kilka transporterów milicyjnych.

• W Warszawie, na murach Podwala na Starówce, o godz. 17.00 zostaje odsłonięta marmurowa tablica z napisem: Pamięci tych, którzy polegli za związek „Solidarność”, za wolność i demokrację. O 17.05 z ukrytego głośnika rozlega się sygnał Radia Solidarność oraz hymn Związku śpiewany przez internowanych z Białołęki. Wokół tablicy gromadzą się ludzie, składając kwiaty i śpiewając. Po godz. 21.00 SB zniszczyła tablicę.