Encyklopedia Solidarności lipiec - 1983 -

Kalendarium lipiec 1983

3

• Oświadczenie TKK NSZZ „Solidarność”:

Dni pobytu Ojca Św. w ojczyźnie były dniami wielkiego poruszenia religijnego, moralnego i społecznego. Jego słowa na stałe zapadły w nasze serca i umysły. Pielgrzymka Papieża-Polaka nadała właściwy sens słowom wszystkich tych, którym bliskie są suwerenność narodu, podmiotowość społeczeństwa, godność człowieka i sens jego pracy, prawo do swobodnego zrzeszania się. Miliony Polaków w czasie wizyty Ojca św. wyznały swoją wolę i wiarę w zwycięstwo tych wartości, w zwycięstwo dobra nad złem. Przyszłość naszego Narodu zależy od tego, jak szybko te drogie Polakom wartości staną się podstawą życia społecznego i politycznego w naszym kraju. Przywrócenie ich wymaga, o czym dobitnie mówił do nas Ojciec Św. – zdecydowania, odwagi i wytrwałości w działaniu.

• W związku z zapowiedzią przedstawicieli władz o możliwości odwołania stanu wojennego i zastosowania odpowiednich humanitarno-prawnych rozwiązań TKK NSZZ „Solidarność” oświadcza:

1. W obecnej sytuacji formalne odwołanie stanu wojennego bez likwidacji wprowadzonego pod jego osłoną ustawodawstwa uniemożliwiającego wszelką niezależną inicjatywę i działania społeczne, a gwarantującego władzy uprawnienia odpowiadające prawom stanu wojennego, będzie tylko gestem bez poważnego znaczenia politycznego.
2. Ewentualna amnestia dla więźniów stanu wojennego, skazanych za obronę należnych społeczeństwu praw pracowniczych i swobód obywatelskich, nie będzie aktem łaski, a jedynie przywróceniem wolności tym, którym bezprawnie ją odebrano.
3. Dotychczas wykładnikiem intencji władz był system ABC, system ABC, system w „S” Regionu Małopolska, trójpoziomowy, hierarchiczny system kolportażowo-informacyjny, dający możliwość szybkiego obiegu informacji pomiędzy poszczególnymi ogniwami Związku (od centrali do każdej KZ); opracowany przez zespół pracowników Krakowskiego Biura Projektów Budownictwa Komunalnego pod kierunkiem Bolesława Śliwińskiego. rządów likwidujący wszystkie zdobycze Sierpnia ‘80, a zwłaszcza zakaz działalności niezależnych związków zawodowych oraz stowarzyszeń twórczych, brutalne represje, rządy terroru policyjnego, pogrążenie kraju w kryzysie społecznym i gospodarczym.
4. Na gruzach Sierpnia ‘80 zaufania społecznego zbudować się nie da. Dowiodła tego postawa społeczeństwa w okresie stanu wojennego, a zwłaszcza realizacja zadań wytyczonych przez program związku, powszechność frontu odmowy, masowe uczestnictwo w manifestacjach Święta „Solidarności” i pochodach 1 Maja, dowiodły tego miliony manifestujących w czasie wizyty Ojca Świętego swe poparcie dla ruchu „Solidarność”.
5. Charakter naszej walki o prawa pracownicze i obywatelskie uzależniony będzie od poczucia realizmu politycznego władz. Formalne tylko zniesienie stanu wojennego i amnestia nie skłonią nas do przerwania działalności.

14

• Zbigniew Bujak w wywiadzie dla „Tygodnika Mazowsze” o ujawnianiu się działaczy podziemia po 22 VII:

[…] Byłoby oczywiście dobrze, gdyby jak najwięcej osób mogło powrócić do domów. Nie dotyczy to jednak władz Związku i ich niezbędnych współpracowników. Od nich musimy oczekiwać wyrzeczeń i rezygnacji z życia osobistego po to, by „S” mogła nadal działać w skali ogólnopolskiej. […]

14

• Rozwiązanie Frontu Jedności Narodu. Rolę FJN przejmuje Patriotyczny Ruch Odrodzenia Narodowego - organizacja polityczna utworzona przez PZPR i podporządkowane jej ZSL i SD, oraz zależne organizacje katolickie PAX, ChSS i PZKS.

19

• Z czechosłowackiego więzienia zwolniony zostaje Andrzej Kołodziej, więziony od X 1981 współzałożyciel „Solidarności”, jeden z późniejszych liderów Solidarności Walczącej.

22

• Po 586 dniach zniesiony zostaje stan wojenny w Polsce. Rozwiązana zostaje WRON, ogłoszona amnestia, która obejmuje przestępstwa popełnione z powodów politycznych albo w związku ze strajkiem lub akcją protestacyjną. Opuszczają więzienia wszyscy z wyrokami do 3 lat więzienia, a wyroki powyżej 3 lat łagodzi się o połowę. Postanawia się nie wszczynać postępowania karnego lub je umarzać wobec sprawców, którzy dobrowolnie do 31 X zgłoszą się do organów ścigania, polskiego przedstawicielstwa dyplomatycznego lub konsularnego i oświadczą do protokołu, że zaniechają przestępczej działalności oraz ujawnią rodzaj popełnionego czynu i miejsce jego popełnienia. Łagodnie zostaną potraktowane kobiety oraz sprawcy, którzy w chwili popełnienia czynu nie ukończyli 21 lat. Amnestię stosować ma sąd właściwy po rozpoznaniu danej sprawy.

23

• W Warszawie ok. 300 osób z transparentami: „Czekamy na KOR, KPN i Krajówkę”, „Witamy więźniów wroniego sumienia”, manifestuje przed Aresztem Śledczym przy ul. Rakowieckiej w oczekiwaniu na wyjście uwięzionych.

27

• We Wrocławiu SB nadaje audycję – fałszywkę, podając się jako Radio Solidarność Walcząca.

28

• TKK wydaje Oświadczenie w sprawie zniesienia stanu wojennego:

[…] Utrzymywanie stanu wojennego dla władzy stało się nieopłacalne. Zmusiło to władze do jego formalnego zniesienia. Jest to tylko gest propagandowy, próba oszukania społeczeństwa polskiego i międzynarodowej opinii publicznej. Ma na celu uzyskanie od Zachodu ulg kredytowych i odwołania sankcji. W istocie zaś dotychczasowe ograniczenie praw obywatelskich i pracowniczych zostało utrzymane, a nowe ustawy podporządkowują władzy całe obszary życia społecznego, likwidują formy samorządności, prawo do wolności i niezależnego działania. [...] Nastąpił odwrót od zapowiadanej reformy gospodarczej przez drastyczne ograniczenie samodzielności i samorządności przedsiębiorstw, przez ponowne scentralizowanie zarządzania gospodarką. Zastosowano przymus pracy, zapowiedziano wydłużenie czasu pracy i likwidację wolnych sobót. Utrwalony został monopol nowych związków zawodowych organizowanych przez władzę. Niezależna myśl i niezależne działania społeczno-zawodowe zakwalifikowane zostały jako przestępstwa godzące w byt narodu i państwa. [...].

• W sprawie dalszego działania Związku:

1. Walka Walka „Walka”, podtytuł „Pismo polityczno-społeczne »Solidarności« Walczącej”, wydawane 1984–1987 we Wrocławiu przez Agencję Informacyjną SW (w nr. 1 jako wydawca podana też Podziemna Agencja Wydawnicza PAW, nr. 4 i 5 Agencja Wydawnicza SW). władzy ze społeczeństwem trwa. Przechodzimy do kolejnego jej etapu, mając nieporównanie wyższą świadomość społeczno-polityczną niż przed Sierpniem ‘80 [...].
2. Władze nie złamały ducha oporu społecznego. Dowiodły tego niezależne pochody i manifestacje, powszechność frontu odmowy, bojkot nowych związków zawodowych i postawy ludzi kultury i nauki, akcje pomocy dla więzionych i represyjnie zwalnianych z pracy [...].
3. Zadaniem tajnych struktur NSZZ „S” pozostaje organizacja i koordynacja walki o prawa pracownicze i obywatelskie oraz reprezentowanie polskiego ruchu zawodowego [...].
4. Istniejemy i walczymy. W obecnej sytuacji nadal aktualne są żądania sformułowane w oświadczeniu programowym – „«Solidarność» dziś”. TKK wzywa ogniwa Związku i wszystkich członków „S” do konsekwentnego i energicznego działania, zwłaszcza na rzecz uwolnienia więźniów politycznych, pluralizmu związkowego, przeciwdziałania politycznym manipulacjom władz, określenia koncepcji działań przed wyborami w 1984 r. oraz w obronie ekonomicznych instytucji ekonomicznych. Każdy z tych kierunków daje możliwość także działania jawnego.
5. Szczególną uwagę należy zwrócić dziś na obronę interesów ekonomicznych ludzi pracy. Narzucając w zeszłym roku drakońskie podwyżki cen, władze zapewniały, że uzdrowią gospodarkę, że nasze wyrzeczenia nie pójdą na marne. Tymczasem Tymczasem „Tymczasem”, pismo niezależne ukazywało się 1 XI 1982 – VI 1984, pocz. jako miesięcznik, od nr. 6 (z III 1983) jako dwutygodnik. Ukazały się 23 nr., obj. 9–20 s., format A4. ubożejące społeczeństwo ponosi wciąż koszty błędnych decyzji władz [...].

• Sejm dokonuje zmian w Kodeksie Karnym, zaostrzając jego represyjność, oraz nowelizuje ustawę o cenzurze: katalog tekstów, publikacji i widowisk, które podlegają kontroli prewencyjnej zostaje rozszerzony.

Z notatki sporządzonej po wizycie Ojca Świętego Jana Pawła II Komisja Krajowa NSZZ „Solidarność”, II Komisja Krajowa NSZZ „Solidarność”, II, tzw. II Krajówka, powstała w III 1982 w Trójmieście z inicjatywy: Tadeusza Harasimowicza (od XII 1981 na emeryturze, wcześniej gł. księgowy w Gdańskich Zakładach Rybnych, doradca tamtejszej KZ „S”), Józefa Koska (dźwigowy w Zarządzie Portu Gdynia), Pawła Slezyngiera (mistrz na Wydz. K-2 Stoczni im. Komuny Paryskiej w Gdyni, przewodniczący „S” na największym wydziale stoczni), Jana Gawina (w III 1982 w SKP, od X 1982 pracownik Okręgowego Przedsiębiorstwa Wodno-Kanalizacyjnego w Gdyni), Pawła Zińczuka (ze Stoczni Gdańskiej im. Lenina, od IX 1980 łącznik Wydz. P-1 z Komitetem Założycielskim „S” w SG, nast. członek KZ), Janusza Satory (w 1980 w WZZ, w VIII 1980 członek KS w Elmorze; nast. wiceprzewodniczący KZ; 15 XII 1981 organizator 1-dniowego strajku w zakładzie, nast. w ukryciu), Ryszarda Jankowskiego (ze Stoczni Nauta w Gdyni), Jana Kisielewskiego, we współpracy z Tadeuszem Kulczyńskim (z Gdańskiej Stoczni Remontowej) i przedstawicielami Stoczni Północnej im. Bohaterów Westerplatte: Andrzejem Adamczykiem, Romanem Wyżlicem, Janem Wójcikiem. W komórce poligraficznej II Krajówki byli: Andrzej Andrzejewski, Justyn Baranowski, Witold Szaniawski; Tadeusz Szozda (łącznik z II KK). Członkowie II Krajówki m.in. kolportowali pisma podziemne („Tygodnik Mazowsze”, „Solidarność Narodu”). 28 VIII 1982 wystosowano „Apel do społeczeństwa” nawołujący do udziału w manifestacjach. Nazwa organizacji (miała posłużyć do sygnowania dokumentów) była kwestią sporną: II KK NSZZ „S” zaproponował T. Harasimowicz, by nadać większą rangę programowi, nad którym pracowali przedstawiciele największych zakładów Trójmiasta. Dokument: „Program budowy ugody narodowej” został ostatecznie zredagowany w VII 1982 przez P. Slezyngiera we współpracy z T. Harasimowiczem i P. Zińczukiem (podczas spotkania w jego mieszkaniu); był to przeredagowany tekst tez Prymasowskiej Rady Społecznej (opublikowanych 5 IV 1982). Wydany 4 VIII 1982 program podpisano: „Delegaci i Pracownicy. II KK NSZZ «S» (działająca na czas zawieszenia Związku)”. Zastrzeżenie to dołączono, by podkreślić, że II Krajówka nie dąży do przejęcia władzy w „S”. Żądano m.in.: odwołania stanu wojennego, likwidacji ograniczeń praw i swobód obywatelskich, uwolnienia internowanych, uniewinnienia aresztowanych, przywrócenia do pracy zwolnionych za działalność związkową, zaniechania represji wobec pracowników nauki. Spotkania II Krajówki odbywały się: w mieszkaniach T. Harasimowicza w Sopocie, P. Zińczuka w Gdańsku, w mieszkaniu przy ul. Leczkowa, na przystankach SKM Gdańsk Politechnika i Gdynia-Redłowo, w parkach. W V 1982 na Łysej Górze w Sopocie członkowie II Krajówki spotkali się z poszukiwanym listem gończym Bogdanem Lisem, który interesował się nastrojami w zakładach pracy; postanowiono utrzymywać kontakt, II Krajówka zobowiązała się przekazać mu przez łącznika opracowany program organizacji. II Krajówka została rozbita na przełomie XII 1982/I 1983; 9 XII 1982 zatrzymano, nast. aresztowano P. Slezyngiera, 19 I 1983 – J. Koska, 24 I 1983 – T. Harasimowicza, 27 I 1983 – J. Gawina, 7 II 1983 – P. Zińczuka, 30 V 1983 – R. Jankowskiego, na pocz. VII 1983 – J. Satora. J. Kisielewski od I 1983 ukrywał się, późn. został zatrzymany. 27 VII 1983 ppłk Stefan Rutkowski, Naczelnik Wydz. Śledczego WUSW w Gdańsku, wniósł wniosek o umorzenie śledztwa na mocy amnestii. 16 XI 1983 Sąd Rejonowy w Gdańsku umorzył śledztwo. przez Wydział Propagandy KC PZPR na użytek KC: […] Wizyta była koniecznością polityczną. Odmawiając jej odbycia, ponieślibyśmy olbrzymie straty polityczne. Władza do wizyty nie podchodziła na klęczkach. [...] Nie ulega wątpliwości, iż wizyta przyniosła również i straty. Niektórzy mówią, że wizyta była „trzęsieniem ziemi”. [...] Mamy dużo do zrobienia w okresie najbliższych miesięcy i tygodni. [...] Zakładamy, że wizyta przełamie blokadę dyplomatyczną ze strony państw zachodu. O interpretację wizyty toczyć się będzie zacięta walka. Rozpocznie się też walka o postawy i świadomość ludzką. [...] Komentując krótko wizytę, można powiedzieć, że odnieśliśmy sukces na niwie państwowo-politycznej, a ponieśliśmy straty na niwie moralnej. Dowiedzieliśmy się, jakie są poglądy i odczucia społeczeństwa [...] Stanowczo powinniśmy dementować jakiekolwiek dążenia i koncepcje porozumienia się państwa z opozycją. […]

• Reakcje państw zachodnich W reakcji na zniesienie w PRL stanu wojennego i uchwalenie amnestii powiedzieli:

Prezydent Stanów Zjednoczonych Ronald Reagan: Nie mogę dać żadnej odpowiedzi, dopóki nie będziemy wiedzieli, że istotnie zaczęły się zmiany na lepsze.
Minister spraw zagranicznych Republiki Federalnej Niemiec Hans-Dietrich Genscher: Zniesienie stanu wojennego w Polsce jest „pozytywnym znakiem”, jednak te decyzje władz polskich można będzie dopiero wtedy ocenić należycie, gdy w praktyce znane będą jej następstwa.
Rzecznik Ministerstwa Spraw Zagranicznych Francji: Zdaniem rządu francuskiego zniesieniu stanu wojennego w Polsce towarzyszy przyjęcie ścisłych przynaglających przepisów prawnych. Francja wyraża swą solidarność z narodem polskim i apeluje do władz PRL o prowadzenie polityki zgody narodowej, która wzięłaby pod uwagę wszystkie aspiracje ludzi.