Białek Czesław
Czesław Białek, ks., ur. 18 VII 1920 w Warszawie, zm. 9 III 1984 w Poznaniu. W 1932 wstąpił do Małego Seminarium oo. jezuitów w Łęczycy, 1934-1936 w gimnazjum oo. jezuitów w Wilnie, od 1936 w nowicjacie u oo. jezuitów w Kaliszu, w 1937 w Pińsku. Ukończył Liceum Humanistyczne oo. jezuitów w Warszawie, od 1940 student filozofii na tajnych kompletach w Nowym Sączu, gdzie jako kleryk współorganizował ucieczkę Żydów z getta w Nowym Sączu; następnie na Wydziale Teologicznym Bobolanum w Starej Wsi, pow. Brzozów, woj. rzeszowskie. Absolwent Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, Wydz. Biologii i Nauk o Ziemi (1960), w 1973 doktorat.
W połowie 1944 zaprzysiężony do AK w Warszawie, uczestnik powstania warszawskiego (ppor. ps. Kordecki w batalionie Baszta), ranny w obie nogi (w 1971 amputowano mu lewą nogę, od 1974 na wózku inwalidzkim). W 1948 wrócił do zakonu i studiów w Krakowie. 16 IV 1950 święcenia kapłańskie z rąk ks. abpa Stefana Wyszyńskiego, Prymasa Polski. 1951-1952 w organizacji podziemnej Wolna Młodzież w Warszawie, w kontakcie ze środowiskiem b. wileńskiej AK; w 1953 aresztowany, przetrzymywany w AŚ Warszawa-Mokotów, skazany wyrokiem Wojskowego Sądu Rejonowego w Warszawie na 7 lat więzienia, 28 VI 1953 osadzony w ZK w Rawiczu, następnie we Wronkach, 11 V 1955 zwolniony ze względu na stan zdrowia, amnestionowany w 1956; po wyjściu u oo. jezuitów w Poznaniu. Organizator pomocy materialnej dla kombatantów, więźniów i ich rodzin, udzielał wsparcia duchowego; we współpracy z poznańskimi prawnikami inicjator procesów rehabilitacyjnych. W 1956 założyciel przy Wyższej Szkole Rolniczej w Poznaniu Zrzeszenia Studentów Katolików i Studenckiego Komitetu Pomocy Więźniom Politycznym, organizujących pomoc materialną dla więźniów w Rawiczu, Wronkach, Sieradzu, Fordonie i Strzelcach Opolskich. Organizator zbiórki krwi dla walczących Węgrów. 27 XI 1959 aresztowany, skazany wyrokiem Sądu Wojewódzkiego w Poznaniu na 8 mies. więzienia, osadzony w AŚ przy ul. Młyńskiej, 1 IV 1960 zwolniony. Od 1960 rekolekcjonista u oo. jezuitów w Toruniu, w 1962 przeniesiony do Kalisza. Od l. 60. organizował pomoc materialną (lekarstwa, odzież, żywność) dla polskich misjonarzy i ich podopiecznych w Indiach, Indonezji, Zambii, Burundi, Ekwadorze; zajmował się organizacją misji w Zambii. W 1966 aresztowany za głoszenie „wrogich kazań”, w 1967 skazany wyrokiem Sądu Rejonowego w Przasnyszu na 10 mies. więzienia, osadzony w ZK w Czarnem k. Człuchowa, następnie w Szczecinku, w 1968 zwolniony. W 1970 przeniesiony do klasztoru oo. jezuitów w Poznaniu. Od 1977 wspierał działalność ROPCiO. W 1978 odbył podróż do Zambii, na wózku inwalidzkim wizytując prawie wszystkie placówki misyjne, w których pracowali polscy duchowni. Z pomocą wolontariuszy wysyłał wielotonowe transporty darów do 42 krajów Azji, Afryki i Ameryki Południowej. Współpracował z Kościołem prawosławnym w Polsce, Polską Radą Ekumeniczną.
Od IX 1980 wspierał działalność „S”.
Po 13 XII 1981 odwiedzał internowanych w ośr. odosobnienia (m.in. w Gębarzewie i Gołdapi), udzielał pomocy duchowej i materialnej. Organizator banku bezpłatnych lekarstw przy kościele oo. jezuitów NSPJ i MB Pocieszenia w Poznaniu. Pomagał w wysyłce literatury religijnej do ZSRS.
Członek Polskiego Towarzystwa Antropologicznego, Polskiego Towarzystwa Etnograficznego, Polskiego Towarzystwa Ludoznawczego. Współpracownik Studium Afrykanistycznego na Uniwersytecie Warszawskim i Komisji Afrykanistycznej przy Instytucie Kultury Materialnej PAN. Twórca Katolickiego Ośrodka Pomocy przy Komisji Misyjnej Archidiecezji Poznańskiej (w 1990 przekształcony w Stowarzyszenie Dzieło Księdza Czesława Białka). Członek Komitetu Organizacyjnego Obchodów Poznańskiego Czerwca.
Autor wielu monografii i artykułów dot. antropologii, misji, religii. m.in. ''Jezuici polscy w Misji Zambeskiej'', ''Na ratunek człowiekowi'', w: ''Pięćdziesiąt lat Prowincji Wielkopolsko-Mazowieckiej Towarzystwa Jezusowego''.
Odznaczony Krzyżem Walecznych, Krzyżem AK, Srebrnym Krzyżem Zasługi z Mieczami, Warszawskim Krzyżem Powstańczym, srebrną Odznaką Honorową Związku Inwalidów Wojennych, brązowym afrykanistycznym Medalem im. Szolca-Rogozińskiego.
Na początku l. 50. rozpracowywany przez UBP w Warszawie w ramach sprawy o krypt. Bławat; 27 X 1956 – 5 V 1958 przez Wydz. II Komisja Krajowa NSZZ „Solidarność”, II Komisja Krajowa NSZZ „Solidarność”, II, tzw. II Krajówka, powstała w III 1982 w Trójmieście z inicjatywy: Tadeusza Harasimowicza (od XII 1981 na emeryturze, wcześniej gł. księgowy w Gdańskich Zakładach Rybnych, doradca tamtejszej KZ „S”), Józefa Koska (dźwigowy w Zarządzie Portu Gdynia), Pawła Slezyngiera (mistrz na Wydz. K-2 Stoczni im. Komuny Paryskiej w Gdyni, przewodniczący „S” na największym wydziale stoczni), Jana Gawina (w III 1982 w SKP, od X 1982 pracownik Okręgowego Przedsiębiorstwa Wodno-Kanalizacyjnego w Gdyni), Pawła Zińczuka (ze Stoczni Gdańskiej im. Lenina, od IX 1980 łącznik Wydz. P-1 z Komitetem Założycielskim „S” w SG, nast. członek KZ), Janusza Satory (w 1980 w WZZ, w VIII 1980 członek KS w Elmorze; nast. wiceprzewodniczący KZ; 15 XII 1981 organizator 1-dniowego strajku w zakładzie, nast. w ukryciu), Ryszarda Jankowskiego (ze Stoczni Nauta w Gdyni), Jana Kisielewskiego, we współpracy z Tadeuszem Kulczyńskim (z Gdańskiej Stoczni Remontowej) i przedstawicielami Stoczni Północnej im. Bohaterów Westerplatte: Andrzejem Adamczykiem, Romanem Wyżlicem, Janem Wójcikiem. W komórce poligraficznej II Krajówki byli: Andrzej Andrzejewski, Justyn Baranowski, Witold Szaniawski; Tadeusz Szozda (łącznik z II KK). Członkowie II Krajówki m.in. kolportowali pisma podziemne („Tygodnik Mazowsze”, „Solidarność Narodu”). 28 VIII 1982 wystosowano „Apel do społeczeństwa” nawołujący do udziału w manifestacjach. Nazwa organizacji (miała posłużyć do sygnowania dokumentów) była kwestią sporną: II KK NSZZ „S” zaproponował T. Harasimowicz, by nadać większą rangę programowi, nad którym pracowali przedstawiciele największych zakładów Trójmiasta. Dokument: „Program budowy ugody narodowej” został ostatecznie zredagowany w VII 1982 przez P. Slezyngiera we współpracy z T. Harasimowiczem i P. Zińczukiem (podczas spotkania w jego mieszkaniu); był to przeredagowany tekst tez Prymasowskiej Rady Społecznej (opublikowanych 5 IV 1982). Wydany 4 VIII 1982 program podpisano: „Delegaci i Pracownicy. II KK NSZZ «S» (działająca na czas zawieszenia Związku)”. Zastrzeżenie to dołączono, by podkreślić, że II Krajówka nie dąży do przejęcia władzy w „S”. Żądano m.in.: odwołania stanu wojennego, likwidacji ograniczeń praw i swobód obywatelskich, uwolnienia internowanych, uniewinnienia aresztowanych, przywrócenia do pracy zwolnionych za działalność związkową, zaniechania represji wobec pracowników nauki. Spotkania II Krajówki odbywały się: w mieszkaniach T. Harasimowicza w Sopocie, P. Zińczuka w Gdańsku, w mieszkaniu przy ul. Leczkowa, na przystankach SKM Gdańsk Politechnika i Gdynia-Redłowo, w parkach. W V 1982 na Łysej Górze w Sopocie członkowie II Krajówki spotkali się z poszukiwanym listem gończym Bogdanem Lisem, który interesował się nastrojami w zakładach pracy; postanowiono utrzymywać kontakt, II Krajówka zobowiązała się przekazać mu przez łącznika opracowany program organizacji. II Krajówka została rozbita na przełomie XII 1982/I 1983; 9 XII 1982 zatrzymano, nast. aresztowano P. Slezyngiera, 19 I 1983 – J. Koska, 24 I 1983 – T. Harasimowicza, 27 I 1983 – J. Gawina, 7 II 1983 – P. Zińczuka, 30 V 1983 – R. Jankowskiego, na pocz. VII 1983 – J. Satora. J. Kisielewski od I 1983 ukrywał się, późn. został zatrzymany. 27 VII 1983 ppłk Stefan Rutkowski, Naczelnik Wydz. Śledczego WUSW w Gdańsku, wniósł wniosek o umorzenie śledztwa na mocy amnestii. 16 XI 1983 Sąd Rejonowy w Gdańsku umorzył śledztwo. KW MO w Poznaniu w ramach sprawy agenturalnej krypt. Ruchliwi; V – 5 X 1958 przez Wydz. III KW MO w Poznaniu w ramach sprawy ewidencyjno-obserwacyjnej; 28 X 1958 – 10 XI 1960 w ramach sprawy agenturalno-grupowej krypt. Fanatycy; do 28 XII 1963 przez SB w Kaliszu w ramach sprawy operacyjno-obserwacyjnej; 14 XII 1963 – 20 IV 1984 przez Wydz. IV KW MO/WUSW w Poznaniu w ramach TEOK (Teczka Ewidencji Operacyjnej na Księdza).