Jurkowski Zdzisław
Zdzisław Jurkowski, ur. 19 IV 1959 w Warszawie. Absolwent Papieskiej Akademii Teologicznej w Krakowie, kierunek historia Kościoła (1995).
W l. 80. student fizyki na Uniwersytecie Jagiellońskim tamże. 1980 kolporter materiałów informacyjnych i oświadczeń SKS w Krakowie. Od IX 1980 w NZS; współzałożyciel Komitetu Założycielskiego na Wydz. Matematyczno-Fizyczno-Chemicznym UJ, odpowiedzialny za poligrafię i druki NZS w Krakowie; w 1980 współzałożyciel Niezależnej Oficyny Studentów w Krakowie; w 1981 założyciel Oficyny Studentów Czekając. II 1981 uczestnik strajku o rejestrację NZS na UJ, XI/XII solidarnościowego strajku ze studentami radomskiej WSI na UJ odpowiedzialny za straż studencką.
Po 13 XII 1981 organizator materiałów poligraficznych dla strajkujących w HiL w Krakowie-Nowej Hucie, zabezpieczał sprzęt drukarski NZS, nast. w ukryciu; organizator podziemnego zaplecza poligraficznego NZS. 3 I 1982 zatrzymany, przetrzymywany w areszcie KW MO w Krakowie, 5 I 1982 internowany, od 7 I 1982 w Ośrodku Odosobnienia w Załężu k. Rzeszowa (uczestnik głodówki), 7 VII 1982 zwolniony. Po wyjściu założyciel podziemnego Wydawnictwa X; kolporter podziemnych pism: „Arka”, „Brulion”, „Świat” oraz książek. 1982–1986 wspierał organizacyjnie niezależny teatr Artura Wrońskiego i Janusza Koprowskiego w Krakowie. 14 IV 1985 współzałożyciel Ruchu WiP tamże. 1987–1989 współpracownik Komisji Interwencji i Praworządności „S” Regionu Małopolska, m.in. odpowiedzialny (z Krzysztofem Krzysztofiakiem) za poligrafię przy organizacji, 25–28 VIII 1988, Międzynarodowej Konferencji Praw Człowieka przy parafii św. Maksymiliana Kolbego w Krakowie-Mistrzejowicach. W IV 1988 przekazał sprzęt poligraficzny strajkującym w HiL. Wielokrotnie zatrzymywany, przesłuchiwany, poddawany rewizjom.
W 1989 członek Krakowskiego KO, uczestnik kampanii wyborczej, organizator druku ulotek i plakatów. Od 1990 współwłaściciel wydawnictwa Platan. 1990–2007 w UD/SKL/PO.
2008–2010 doradca prezesa IPN, gł. specjalista w Biurze Prezesa IPN w Warszawie, od 2010 gł. specjalista w Oddziałowej Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu IPN w Krakowie.
Odznaczony Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski (2016), Krzyżem Wolności i Solidarności (2016), wyróżniony odznaką Zasłużony Działacz Kultury (2000).
1981–1989 rozpracowywany przez Wydz. III-1 KW MO/WUSW w Krakowie w ramach SOR Uczestnik programów badawczych realizowanych przez IPN i Uniwersytet Papieski Jana Pawła
II Komisja Krajowa NSZZ „Solidarność”, II Komisja Krajowa NSZZ „Solidarność”, II, tzw. II Krajówka, powstała w III 1982 w Trójmieście z inicjatywy: Tadeusza Harasimowicza (od XII 1981 na emeryturze, wcześniej gł. księgowy w Gdańskich Zakładach Rybnych, doradca tamtejszej KZ „S”), Józefa Koska (dźwigowy w Zarządzie Portu Gdynia), Pawła Slezyngiera (mistrz na Wydz. K-2 Stoczni im. Komuny Paryskiej w Gdyni, przewodniczący „S” na największym wydziale stoczni), Jana Gawina (w III 1982 w SKP, od X 1982 pracownik Okręgowego Przedsiębiorstwa Wodno-Kanalizacyjnego w Gdyni), Pawła Zińczuka (ze Stoczni Gdańskiej im. Lenina, od IX 1980 łącznik Wydz. P-1 z Komitetem Założycielskim „S” w SG, nast. członek KZ), Janusza Satory (w 1980 w WZZ, w VIII 1980 członek KS w Elmorze; nast. wiceprzewodniczący KZ; 15 XII 1981 organizator 1-dniowego strajku w zakładzie, nast. w ukryciu), Ryszarda Jankowskiego (ze Stoczni Nauta w Gdyni), Jana Kisielewskiego, we współpracy z Tadeuszem Kulczyńskim (z Gdańskiej Stoczni Remontowej) i przedstawicielami Stoczni Północnej im. Bohaterów Westerplatte: Andrzejem Adamczykiem, Romanem Wyżlicem, Janem Wójcikiem. W komórce poligraficznej II Krajówki byli: Andrzej Andrzejewski, Justyn Baranowski, Witold Szaniawski; Tadeusz Szozda (łącznik z II KK). Członkowie II Krajówki m.in. kolportowali pisma podziemne („Tygodnik Mazowsze”, „Solidarność Narodu”). 28 VIII 1982 wystosowano „Apel do społeczeństwa” nawołujący do udziału w manifestacjach. Nazwa organizacji (miała posłużyć do sygnowania dokumentów) była kwestią sporną: II KK NSZZ „S” zaproponował T. Harasimowicz, by nadać większą rangę programowi, nad którym pracowali przedstawiciele największych zakładów Trójmiasta. Dokument: „Program budowy ugody narodowej” został ostatecznie zredagowany w VII 1982 przez P. Slezyngiera we współpracy z T. Harasimowiczem i P. Zińczukiem (podczas spotkania w jego mieszkaniu); był to przeredagowany tekst tez Prymasowskiej Rady Społecznej (opublikowanych 5 IV 1982). Wydany 4 VIII 1982 program podpisano: „Delegaci i Pracownicy. II KK NSZZ «S» (działająca na czas zawieszenia Związku)”. Zastrzeżenie to dołączono, by podkreślić, że II Krajówka nie dąży do przejęcia władzy w „S”. Żądano m.in.: odwołania stanu wojennego, likwidacji ograniczeń praw i swobód obywatelskich, uwolnienia internowanych, uniewinnienia aresztowanych, przywrócenia do pracy zwolnionych za działalność związkową, zaniechania represji wobec pracowników nauki. Spotkania II Krajówki odbywały się: w mieszkaniach T. Harasimowicza w Sopocie, P. Zińczuka w Gdańsku, w mieszkaniu przy ul. Leczkowa, na przystankach SKM Gdańsk Politechnika i Gdynia-Redłowo, w parkach. W V 1982 na Łysej Górze w Sopocie członkowie II Krajówki spotkali się z poszukiwanym listem gończym Bogdanem Lisem, który interesował się nastrojami w zakładach pracy; postanowiono utrzymywać kontakt, II Krajówka zobowiązała się przekazać mu przez łącznika opracowany program organizacji. II Krajówka została rozbita na przełomie XII 1982/I 1983; 9 XII 1982 zatrzymano, nast. aresztowano P. Slezyngiera, 19 I 1983 – J. Koska, 24 I 1983 – T. Harasimowicza, 27 I 1983 – J. Gawina, 7 II 1983 – P. Zińczuka, 30 V 1983 – R. Jankowskiego, na pocz. VII 1983 – J. Satora. J. Kisielewski od I 1983 ukrywał się, późn. został zatrzymany. 27 VII 1983 ppłk Stefan Rutkowski, Naczelnik Wydz. Śledczego WUSW w Gdańsku, wniósł wniosek o umorzenie śledztwa na mocy amnestii. 16 XI 1983 Sąd Rejonowy w Gdańsku umorzył śledztwo.
w Krakowie.
Jan Szpil, Sławomir Chmura