Encyklopedia Solidarności

Kazimierz Orłoś, ur. 26 XII 1935 w Warszawie. Absolwent Uniwersytetu Warszawskiego, Wydz. Prawa (1960).

Prozaik, autor słuchowisk radiowych, scenarzysta filmowy i telewizyjny, dramaturg, publicysta. 1961 referent prawny w Biurze Prawnym Kombinatu Górniczo-Energetycznego Turów w Turoszowie, nast. radca prawny budowy elektrowni wodnej Solina w Bieszczadach, 1968–1969 w Elektrowni Kozienice. Od 1970 członek polskiego PEN Clubu, członek Związku Literatów Polskich. 1970–1973 redaktor w dziale słuchowisk Naczelnej Redakcji Literackiej Polskiego Radia, 1972–1973 redaktor działu reportażu w tygodniku „Literatura”. Zwolniony z pracy, objęty podmiotowym zapisem cenzury za wydanie w Instytucie Literackim w Paryżu powieści Cudowna melina (1973). 1973–1976 referent prawny w Warszawskim Przedsiębiorstwie Robót Drogowych.

1977-1981 członek zespołu redakcyjnego i autor publikacji w niezależnym czasopiśmie „Zapis”, 1982–1983 w „Nowym Zapisie”.

1981–1983 członek Zarządu Głównego ZLP.

1987–1989 Członek Komitetu Kultury Niezależnej; autor publikacji w niezależnym piśmie „Kultura Niezależna”, „Pulsie” i paryskiej „Kulturze”. 1988–1994 współpracownik Radia Wolna Europa.

Po 1989 współpracownik „Tygodnika Solidarność”, „Gazety Wyborczej”, „Rzeczpospolitej”, „Życia” i „Gazety Polskiej”. Od 1989 członek Stowarzyszenia Pisarzy Polskich. Autor książek m.in. Ciemne drzewa (1965), Trzecie kłamstwo (1980), Przechowalnia (1985), Historia „Cudownej meliny”. Cudowna melina (1990), Drugie wrota w  las (1992), Zimna Elka (1995), Niebieski szklarz (1996), Wielbłąd i inne opowiadania filmowe (2001), Dziewczyna z ganku (2006).

Odznaczony Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski (2007).

Od 25 II Komisja Krajowa NSZZ „Solidarność”, II Komisja Krajowa NSZZ „Solidarność”, II, tzw. II Krajówka, powstała w III 1982 w Trójmieście z inicjatywy: Tadeusza Harasimowicza (od XII 1981 na emeryturze, wcześniej gł. księgowy w Gdańskich Zakładach Rybnych, doradca tamtejszej KZ „S”), Józefa Koska (dźwigowy w Zarządzie Portu Gdynia), Pawła Slezyngiera (mistrz na Wydz. K-2 Stoczni im. Komuny Paryskiej w Gdyni, przewodniczący „S” na największym wydziale stoczni), Jana Gawina (w III 1982 w SKP, od X 1982 pracownik Okręgowego Przedsiębiorstwa Wodno-Kanalizacyjnego w Gdyni), Pawła Zińczuka (ze Stoczni Gdańskiej im. Lenina, od IX 1980 łącznik Wydz. P-1 z Komitetem Założycielskim „S” w SG, nast. członek KZ), Janusza Satory (w 1980 w WZZ, w VIII 1980 członek KS w Elmorze; nast. wiceprzewodniczący KZ; 15 XII 1981 organizator 1-dniowego strajku w zakładzie, nast. w ukryciu), Ryszarda Jankowskiego (ze Stoczni Nauta w Gdyni), Jana Kisielewskiego, we współpracy z Tadeuszem Kulczyńskim (z Gdańskiej Stoczni Remontowej) i przedstawicielami Stoczni Północnej im. Bohaterów Westerplatte: Andrzejem Adamczykiem, Romanem Wyżlicem, Janem Wójcikiem. W komórce poligraficznej II Krajówki byli: Andrzej Andrzejewski, Justyn Baranowski, Witold Szaniawski; Tadeusz Szozda (łącznik z II KK). Członkowie II Krajówki m.in. kolportowali pisma podziemne („Tygodnik Mazowsze”, „Solidarność Narodu”). 28 VIII 1982 wystosowano „Apel do społeczeństwa” nawołujący do udziału w manifestacjach. Nazwa organizacji (miała posłużyć do sygnowania dokumentów) była kwestią sporną: II KK NSZZ „S” zaproponował T. Harasimowicz, by nadać większą rangę programowi, nad którym pracowali przedstawiciele największych zakładów Trójmiasta. Dokument: „Program budowy ugody narodowej” został ostatecznie zredagowany w VII 1982 przez P. Slezyngiera we współpracy z T. Harasimowiczem i P. Zińczukiem (podczas spotkania w jego mieszkaniu); był to przeredagowany tekst tez Prymasowskiej Rady Społecznej (opublikowanych 5 IV 1982). Wydany 4 VIII 1982 program podpisano: „Delegaci i Pracownicy. II KK NSZZ «S» (działająca na czas zawieszenia Związku)”. Zastrzeżenie to dołączono, by podkreślić, że II Krajówka nie dąży do przejęcia władzy w „S”. Żądano m.in.: odwołania stanu wojennego, likwidacji ograniczeń praw i swobód obywatelskich, uwolnienia internowanych, uniewinnienia aresztowanych, przywrócenia do pracy zwolnionych za działalność związkową, zaniechania represji wobec pracowników nauki. Spotkania II Krajówki odbywały się: w mieszkaniach T. Harasimowicza w Sopocie, P. Zińczuka w Gdańsku, w mieszkaniu przy ul. Leczkowa, na przystankach SKM Gdańsk Politechnika i Gdynia-Redłowo, w parkach. W V 1982 na Łysej Górze w Sopocie członkowie II Krajówki spotkali się z poszukiwanym listem gończym Bogdanem Lisem, który interesował się nastrojami w zakładach pracy; postanowiono utrzymywać kontakt, II Krajówka zobowiązała się przekazać mu przez łącznika opracowany program organizacji. II Krajówka została rozbita na przełomie XII 1982/I 1983; 9 XII 1982 zatrzymano, nast. aresztowano P. Slezyngiera, 19 I 1983 – J. Koska, 24 I 1983 – T. Harasimowicza, 27 I 1983 – J. Gawina, 7 II 1983 – P. Zińczuka, 30 V 1983 – R. Jankowskiego, na pocz. VII 1983 – J. Satora. J. Kisielewski od I 1983 ukrywał się, późn. został zatrzymany. 27 VII 1983 ppłk Stefan Rutkowski, Naczelnik Wydz. Śledczego WUSW w Gdańsku, wniósł wniosek o umorzenie śledztwa na mocy amnestii. 16 XI 1983 Sąd Rejonowy w Gdańsku umorzył śledztwo. 1970 rozpracowywany przez Wydz. III/III-1 KS MO w ramach KE/SOR/KE krypt. Orzeł.

Anna Grażyna Kister