Orzeł Józef
Józef Orzeł, ur. 26
II Komisja Krajowa NSZZ „Solidarność”, II Komisja Krajowa NSZZ „Solidarność”, II, tzw. II Krajówka, powstała w III 1982 w Trójmieście z inicjatywy: Tadeusza Harasimowicza (od XII 1981 na emeryturze, wcześniej gł. księgowy w Gdańskich Zakładach Rybnych, doradca tamtejszej KZ „S”), Józefa Koska (dźwigowy w Zarządzie Portu Gdynia), Pawła Slezyngiera (mistrz na Wydz. K-2 Stoczni im. Komuny Paryskiej w Gdyni, przewodniczący „S” na największym wydziale stoczni), Jana Gawina (w III 1982 w SKP, od X 1982 pracownik Okręgowego Przedsiębiorstwa Wodno-Kanalizacyjnego w Gdyni), Pawła Zińczuka (ze Stoczni Gdańskiej im. Lenina, od IX 1980 łącznik Wydz. P-1 z Komitetem Założycielskim „S” w SG, nast. członek KZ), Janusza Satory (w 1980 w WZZ, w VIII 1980 członek KS w Elmorze; nast. wiceprzewodniczący KZ; 15 XII 1981 organizator 1-dniowego strajku w zakładzie, nast. w ukryciu), Ryszarda Jankowskiego (ze Stoczni Nauta w Gdyni), Jana Kisielewskiego, we współpracy z Tadeuszem Kulczyńskim (z Gdańskiej Stoczni Remontowej) i przedstawicielami Stoczni Północnej im. Bohaterów Westerplatte: Andrzejem Adamczykiem, Romanem Wyżlicem, Janem Wójcikiem. W komórce poligraficznej II Krajówki byli: Andrzej Andrzejewski, Justyn Baranowski, Witold Szaniawski; Tadeusz Szozda (łącznik z II KK). Członkowie II Krajówki m.in. kolportowali pisma podziemne („Tygodnik Mazowsze”, „Solidarność Narodu”). 28 VIII 1982 wystosowano „Apel do społeczeństwa” nawołujący do udziału w manifestacjach. Nazwa organizacji (miała posłużyć do sygnowania dokumentów) była kwestią sporną: II KK NSZZ „S” zaproponował T. Harasimowicz, by nadać większą rangę programowi, nad którym pracowali przedstawiciele największych zakładów Trójmiasta. Dokument: „Program budowy ugody narodowej” został ostatecznie zredagowany w VII 1982 przez P. Slezyngiera we współpracy z T. Harasimowiczem i P. Zińczukiem (podczas spotkania w jego mieszkaniu); był to przeredagowany tekst tez Prymasowskiej Rady Społecznej (opublikowanych 5 IV 1982). Wydany 4 VIII 1982 program podpisano: „Delegaci i Pracownicy. II KK NSZZ «S» (działająca na czas zawieszenia Związku)”. Zastrzeżenie to dołączono, by podkreślić, że II Krajówka nie dąży do przejęcia władzy w „S”. Żądano m.in.: odwołania stanu wojennego, likwidacji ograniczeń praw i swobód obywatelskich, uwolnienia internowanych, uniewinnienia aresztowanych, przywrócenia do pracy zwolnionych za działalność związkową, zaniechania represji wobec pracowników nauki. Spotkania II Krajówki odbywały się: w mieszkaniach T. Harasimowicza w Sopocie, P. Zińczuka w Gdańsku, w mieszkaniu przy ul. Leczkowa, na przystankach SKM Gdańsk Politechnika i Gdynia-Redłowo, w parkach. W V 1982 na Łysej Górze w Sopocie członkowie II Krajówki spotkali się z poszukiwanym listem gończym Bogdanem Lisem, który interesował się nastrojami w zakładach pracy; postanowiono utrzymywać kontakt, II Krajówka zobowiązała się przekazać mu przez łącznika opracowany program organizacji. II Krajówka została rozbita na przełomie XII 1982/I 1983; 9 XII 1982 zatrzymano, nast. aresztowano P. Slezyngiera, 19 I 1983 – J. Koska, 24 I 1983 – T. Harasimowicza, 27 I 1983 – J. Gawina, 7 II 1983 – P. Zińczuka, 30 V 1983 – R. Jankowskiego, na pocz. VII 1983 – J. Satora. J. Kisielewski od I 1983 ukrywał się, późn. został zatrzymany. 27 VII 1983 ppłk Stefan Rutkowski, Naczelnik Wydz. Śledczego WUSW w Gdańsku, wniósł wniosek o umorzenie śledztwa na mocy amnestii. 16 XI 1983 Sąd Rejonowy w Gdańsku umorzył śledztwo.
1946 w Charkowie (obecnie Ukraina). Absolwent Szkoły Głównej Planowania i Statystyki w Warszawie, Wydz. Finansów i Statystyki (1968), doktorat z filozofii (1978).
1967–1972 pracownik naukowy Instytutu Organizacji i Mechanizacji Budownictwa w Warszawie, 1972–1976 doktorant w Instytucie Filozofii i Socjologii PAN, 1976–1991 pracownik naukowy IFiS PAN. XII 1970 współautor ulotek nawołujących do strajku generalnego.
VIII 1980 uczestnik zbierania podpisów pod listem intelektualistów do strajkujących stoczniowców; IX 1980 współzałożyciel, członek NSZZ Pracowników Nauki, Techniki i Oświaty; członek grupy założycielskiej w IFiS PAN, organizator zjazdu delegatów. Od X 1980 w „S”. 1980–1981 współzałożyciel, sekretarz redakcji, autor niezależnego pisma „Nauka-Technika-Oświata”; IX–X 1981 współzałożyciel, redaktor, autor publikacji w „Pełzającym Manipulo”.
13 XII 1981 przewiózł do Warszawy ulotki od strajkujących w Stoczni Gdańskiej im. Lenina, które (z ulotkami wydrukowanymi przez redaktorów „NTO”) wykorzystał do akcji w warszawskich zakładach pracy; 14 XII 1981 zatrzymany. 1982–1983 współzałożyciel, redaktor podziemnego pisma „Idee. Wola”; 1982–1989 członek MRKS, odpowiedzialny za finanse, odbiór pieniędzy, sprzętu przysyłanego z Francji i Szwecji; współzałożyciel, autor pisma „CDN – Głos Wolnego Robotnika”; reprezentant MRKS i „CDN–GWR” w kontaktach z in. organizacjami; inicjator, uczestnik spotkań Komisji Współpracy Pism Niezależnych „S” Regionu Mazowsze, współorganizator kolportażu; 1985–1986 współzałożyciel, redaktor podziemnego pisma „Naprzód”; autor w „KOSi‑e”, „Tygodniku Wojennym”, „PWA”, „Woli” i innych (ps. Karol Morus, MZIM); 1989 współzałożyciel, redaktor „Kuriera Okrągłego Stołu” oraz „Nowej Gazety”.
VI 1989 kierował jedną z komórek Ogólnopolskiego Biura Wyborczego KO; 1989–1991 redaktor „Tygodnika Solidarność”, szef działu związkowego, p.o. redaktora nacz., z-ca redaktora nacz.; 1991–1992 z-ca redaktora nacz. „Expressu Wieczornego”. 1990– 1992 członek założyciel PC. 1991–1993 poseł RP z listy PC, 1992– 1993 w klubie poselskim Polski Program Liberalny, wiceprzew. Koalicji na rzecz Społeczeństwa Informacyjnego. 1993–1996 wiceprezes Stowarzyszenia Federacja na Rzecz Rozwoju, dyr., członek Rady Nadzorczej Interpoligrafii SA; 1996–2001 prezes Wydawnictwa Municipium SA; 1997 założyciel, od 2001 członek Zarządu, ekspert Stowarzyszenia Miasta w Internecie; 1999– 2001 doradca ministra w Rządowym Centrum Studiów Strategicznych; 2002–2003 dyr. Klubu Sportowego Piłkarskiego Polonia Warszawa. 2007 współzałożyciel Klubu Ronina, prowadzący jego prace. Od 2017 członek Rady Polskiej Fundacji Narodowej, od 2019 przew. Rady ds. Cyfryzacji przy ministrze cyfryzacji.
Wyróżniony odznaką „Zasłużony Działacz Kultury” (2001).
1981–1982 rozpracowywany przez Wydz. IIIA/Wydz. V KS MO w ramach SO krypt. Mazowsze, 1987 przez Wydz. XI Dep. I MSW.
Anna Grażyna Kister