Encyklopedia Solidarności Perlak Franciszek - Biogramy -

Franciszek Perlak, ur. 15 I 1927 w Woli Zarczyckiej k. Sokołowa Małopolskiego, zm. 5 XII 1987 tamże.

Żołnierz AK i działacz WiN; 9 XI 1950 skazany wyrokiem Wojskowego Sądu Rejonowego w Rzeszowie na 5 lat więzienia za udzielanie informacji, schronienia i dostarczanie żywności żołnierzom antykomunistycznego podziemia, więziony w Nisku i Rzeszowie oraz w najcięższych ZK: Rawiczu, Potulicach, Gliwicach i Sośnicy, torturowany, zwolniony po 3 latach i 8 mies. w złym stanie zdrowia. Prowadził z żoną gospodarstwo rolne.

Od 1978 współpracownik Komitetu Samoobrony Chłopskiej Ziemi Rzeszowskiej w Łowisku; organizator grupy, która w warunkach półkonspiracyjnych zajmowała się kolportażem biuletynu „Placówka”, ulotek, malowaniem haseł i uświadamianiem chłopów; efektem tej działalności było rozkolportowanie w III 1979 oświadczenia mieszkańców Woli Zarczyckiej (nakł. 1,5 tys. egz.), Tarnogóry i Koziarni; od I 1980 współpracownik pisma „Wieś Rzeszowska” (przekształconego następnie pod redakcją Janusza Szkutnika i Tadeusza Kensego w biuletyn Solidarności Wiejskiej Regionu Rzeszowskiego). W V 1980 zatrzymany (z 17-letnim synem Józefem) w Stalowej Woli po spotkaniu u ks. Edwarda Frankowskiego dot. procesu Jana Kozłowskiego.

We IX 1980 uczestnik (ze Stanisławem Krasoniem z Łowiska) spotkania Komitetów Samoobrony Chłopskiej i Solidarności Wiejskiej w Warszawie, jeden z dwóch przedstawicieli woj. rzeszowskiego w składzie Ogólnopolskiego Komitetu Założycielskiego Solidarności Wiejskiej; członek Wojewódzkiego Komitetu Założycielskiego Solidarności Wiejskiej w Rzeszowie; w X 1980 organizator i przewodniczący jednego z pierwszych kół Solidarności Wiejskiej w Woli Zarczyckiej, współorganizator wielu innych; I-II 1981 uczestnik (z córką Katarzyną) strajku chłopskiego w siedzibie b. WRZZ w Rzeszowie.

13 XII 1981 internowany w Ośr. Odosobnienia w Załężu k. Rzeszowa i Darłówku, zwolniony 6 III 1982. Działacz Duszpasterstwa Rolników Duszpasterstwa Rolników Duszpasterstwa Rolników, powstały w okresie stanu wojennego z potrzeby pogłębienia wzajemnych kontaktów pomiędzy działaczami „S” RI a duchowieństwem. Pierwsze rozmowy z hierarchią podjęła grupa działaczy „S” RI z woj. stołecznego warszawskiego. W V 1982, za zgodą bp. Władysława Miziołka, została odprawiona w archikatedrze św. Jana msza św. w 1. rocznicę rejestracji „S” RI. Msze św. o podobnym charakterze odbywały się późn. rokrocznie, skupiając coraz większą liczbę ludzi chcących m.in. zamanifestować w ten sposób wolę reaktywowania „S” RI. Warszawskie środowisko „S”, zachęcone powodzeniem tej idei, 5 IX 1982 zorganizowało razem ze stroną kościelną na Jasnej Górze dożynki o charakterze religijno-patriotycznym z udziałem ok. 300 tys. rolników. 18 XI 1982 prymas Józef Glemp przyjął warszawską grupę działaczy i doradców związku, którzy m.in. prosili go o ustanowienie stałych form duszpasterstwa dla rolników. 2 XII 1982 Konferencja Episkopatu Polski utworzyła Komisję Episkopatu Polski ds. Duszpasterstwa Rolników, Ogólnopolskie Duszpasterstwo Rolników, w diecezjach ustanowiła jego referentów diecezjalnych i dekanalnych. Przew. Komisji został bp Jan Gurda. Celem DR było przede wszystkim pogłębianie życia religijnego rolników, wiele wysiłku wkładano w odrodzenie moralne wsi, podkreślenie godności i wartości pracy rolników. Duszpasterze pomagali w samokształceniu i pracy oświatowej, organizowali życie kulturalne, działalność oświatową, akcje na rzecz dobra wspólnego (pomoc w gospodarstwie, porady prawne itp.), rekolekcje, dni skupienia itd. Istnienie DR spotkało się z nieprzychylną reakcją władzy, która zarzucała Kościołowi, że w ten sposób dąży do reaktywowania „S” RI. w Leżajsku i OKOR.

Odznaczony pośmiertnie Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski (2008).

3 VI 1980 – 2 III 1981 rozpracowywany przez Wydz. III „A” KW MO w Rzeszowie w ramach SOR; 10 III 1982 – 26 V 1988 w ramach KE krypt. Klon.

Józef Baran