Encyklopedia Solidarności Stanowski Adam - Biogramy -

Adam Stanowski, ur. 19 IV 1927 w Gdańsku, zm. 7 II Komisja Krajowa NSZZ „Solidarność”, II Komisja Krajowa NSZZ „Solidarność”, II, tzw. II Krajówka, powstała w III 1982 w Trójmieście z inicjatywy: Tadeusza Harasimowicza (od XII 1981 na emeryturze, wcześniej gł. księgowy w Gdańskich Zakładach Rybnych, doradca tamtejszej KZ „S”), Józefa Koska (dźwigowy w Zarządzie Portu Gdynia), Pawła Slezyngiera (mistrz na Wydz. K-2 Stoczni im. Komuny Paryskiej w Gdyni, przewodniczący „S” na największym wydziale stoczni), Jana Gawina (w III 1982 w SKP, od X 1982 pracownik Okręgowego Przedsiębiorstwa Wodno-Kanalizacyjnego w Gdyni), Pawła Zińczuka (ze Stoczni Gdańskiej im. Lenina, od IX 1980 łącznik Wydz. P-1 z Komitetem Założycielskim „S” w SG, nast. członek KZ), Janusza Satory (w 1980 w WZZ, w VIII 1980 członek KS w Elmorze; nast. wiceprzewodniczący KZ; 15 XII 1981 organizator 1-dniowego strajku w zakładzie, nast. w ukryciu), Ryszarda Jankowskiego (ze Stoczni Nauta w Gdyni), Jana Kisielewskiego, we współpracy z Tadeuszem Kulczyńskim (z Gdańskiej Stoczni Remontowej) i przedstawicielami Stoczni Północnej im. Bohaterów Westerplatte: Andrzejem Adamczykiem, Romanem Wyżlicem, Janem Wójcikiem. W komórce poligraficznej II Krajówki byli: Andrzej Andrzejewski, Justyn Baranowski, Witold Szaniawski; Tadeusz Szozda (łącznik z II KK). Członkowie II Krajówki m.in. kolportowali pisma podziemne („Tygodnik Mazowsze”, „Solidarność Narodu”). 28 VIII 1982 wystosowano „Apel do społeczeństwa” nawołujący do udziału w manifestacjach. Nazwa organizacji (miała posłużyć do sygnowania dokumentów) była kwestią sporną: II KK NSZZ „S” zaproponował T. Harasimowicz, by nadać większą rangę programowi, nad którym pracowali przedstawiciele największych zakładów Trójmiasta. Dokument: „Program budowy ugody narodowej” został ostatecznie zredagowany w VII 1982 przez P. Slezyngiera we współpracy z T. Harasimowiczem i P. Zińczukiem (podczas spotkania w jego mieszkaniu); był to przeredagowany tekst tez Prymasowskiej Rady Społecznej (opublikowanych 5 IV 1982). Wydany 4 VIII 1982 program podpisano: „Delegaci i Pracownicy. II KK NSZZ «S» (działająca na czas zawieszenia Związku)”. Zastrzeżenie to dołączono, by podkreślić, że II Krajówka nie dąży do przejęcia władzy w „S”. Żądano m.in.: odwołania stanu wojennego, likwidacji ograniczeń praw i swobód obywatelskich, uwolnienia internowanych, uniewinnienia aresztowanych, przywrócenia do pracy zwolnionych za działalność związkową, zaniechania represji wobec pracowników nauki. Spotkania II Krajówki odbywały się: w mieszkaniach T. Harasimowicza w Sopocie, P. Zińczuka w Gdańsku, w mieszkaniu przy ul. Leczkowa, na przystankach SKM Gdańsk Politechnika i Gdynia-Redłowo, w parkach. W V 1982 na Łysej Górze w Sopocie członkowie II Krajówki spotkali się z poszukiwanym listem gończym Bogdanem Lisem, który interesował się nastrojami w zakładach pracy; postanowiono utrzymywać kontakt, II Krajówka zobowiązała się przekazać mu przez łącznika opracowany program organizacji. II Krajówka została rozbita na przełomie XII 1982/I 1983; 9 XII 1982 zatrzymano, nast. aresztowano P. Slezyngiera, 19 I 1983 – J. Koska, 24 I 1983 – T. Harasimowicza, 27 I 1983 – J. Gawina, 7 II 1983 – P. Zińczuka, 30 V 1983 – R. Jankowskiego, na pocz. VII 1983 – J. Satora. J. Kisielewski od I 1983 ukrywał się, późn. został zatrzymany. 27 VII 1983 ppłk Stefan Rutkowski, Naczelnik Wydz. Śledczego WUSW w Gdańsku, wniósł wniosek o umorzenie śledztwa na mocy amnestii. 16 XI 1983 Sąd Rejonowy w Gdańsku umorzył śledztwo. 1990 w Lublinie. Absolwent Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, kierunek pedagogika (1956); w 1969 doktorat.

Od 1941 w konspiracyjnych Grupach Katolickich związanych z akademicką Sodalicją Mariańską, od 1942 w Szarych Szeregach, od 1943 żołnierz AK w Pułku Baszta, w dniu wybuchu Powstania Warszawskiego, 1 VIII 1944, uległ poparzeniu płynem samozapalającym, hospitalizowany w szpitalu ss. elżbietanek, następnie w szpitalu św. Stanisława w Skierniewicach. W 1946 zdał maturę w Liceum dla Dorosłych im. Bolesława Chrobrego w Sopocie; działacz Sodalicji Młodzieży Akademickiej, z-ca prefekta w Tymczasowym Zarządzie koła gdańskiego. 1946-1948 studiował pedagogikę i filozofię na KUL, 1948-1949 sekretarz generalny Związku Akademickich Sodalicji Mariańskich (do rozwiązania ZASM przez władze). 1948-1950 studiował pedagogikę społeczną na Uniwersytecie Łódzkim, ukończył tamtejsze Studium Wyższej Kultury Religijnej. W II 1949 aresztowany w związku ze śledztwem przeciw organizacji Iuventus Christiana, zwolniony po 3 mies. W X 1950 wstąpił do Achidiecezjalnego Seminarium Duchownego w Warszawie. 24 X 1950 ponownie aresztowany (z całym kierownictwem ZASM), w VIII 1951 skazany wyrokiem Wojskowego Sądu Rejonowego w Warszawie na 7 lat więzienia, więziony w ZK we Wronkach, w VIII 1955 zwolniony po odbyciu 2/3 kary. Po wyjściu kontynuował studia na KUL, członek Rady Naczelnej odnawiającego się ZSP. Od 18 XI 1956 członek Tymczasowego Komitetu Porozumiewawczego Działaczy Katolickich przy Ogólnopolskim Komitecie Frontu Narodowego (następnie Front Jedności Narodu), którego niezrealizowanym celem było przejęcie kontroli nad Stowarzyszeniem Pax. Od 1956 w KIK w Warszawie, 1969-1970 członek Zarządu. W l. 60. bliski współpracownik ks. Franciszka Blachnickiego. 1957-1990 pracownik naukowy na KUL; 1958-1961 i 1977-1990 redaktor miesięcznika „Więź”, 1972-1983 redaktor „Zeszytów Naukowych KUL”. 31 I 1976 sygnatariusz Listu 101 do Sejmu PRL przeciw planowanym zmianom w Konstytucji. W 1977 współzałożyciel i wykładowca Uniwersytetu Latającego, 22 I 1978 sygnatariusz deklaracji założycielskiej TKN. Autor w niezależnym piśmie „Spotkania”. 23 VIII 1979 sygnatariusz Apelu Komitetu Porozumienia na rzecz Samostanowienia Narodu o przeprowadzenie wolnych wyborów do Sejmu. W 1980 przewodniczący ZNP na KUL.

Od IX 1980 w „S”, przewodniczący Tymczasowego Komitetu Założycielskiego, następnie Komisji Uczelnianej „S” na KUL, ze względu na stan zdrowia zrezygnował w X 1981; członek MKZ Regionu Środkowo-Wschodniego. W 1981 szef zespołu doradców ZR Środkowo-Wschodniego, inicjator powstania i współprzewodniczący Wszechnicy Związkowej i Wszechnicy Rolniczej przy ZR; redaktor naczelny niezależnego pisma „Miesiące” (ukazał się tylko 1 nr); gość honorowy i ekspert na I KZD. W 1981 współzałożyciel Klubu Katolickiego w Lublinie, 1985-1987 prezes.

Od 13 XII 1981 w ukryciu, 15 XII 1981 hospitalizowany w szpitalu akademickim, co uchroniło go przed internowaniem. Członek tajnego TZR Środkowo-Wschodniego, kierownik tajnej Wszechnicy Związkowej. VII 1982 – 1988 uczestnik tajnej Rady Edukacji Narodowej w Warszawie (kierowanej przez Klemensa Szaniawskiego). 1986-1990 współtwórca i kierownik Studium Katolickiej Nauki Społecznej przy Duszpasterstwie Ludzi Pracy w Stalowej Woli, z ks. Edwardem Frankowskim kierował Uniwersytetem Robotniczym tamże. 31 V 1987 sygnatariusz dokumentu określającego podstawowe cele polskiej opozycji, wypracowanego na naradzie w Warszawie zwołanej przez Lecha Wałęsę przed pielgrzymką Jana Pawła II do Polski. Wielokrotnie zatrzymywany i przesłuchiwany, poddawany rewizjom.

18 XII 1988 – 1990 członek KO przy Przewodniczącym „S” Lechu Wałęsie. W 1989 uczestnik obrad Okrągłego Stołu w podzespole ds. oświaty, nauki i postępu technicznego. 1989-1990 senator RP z listy KO „S”.

Autor publikacji i artykułów naukowych, m.in. ''Polacy wobec wyboru Papieża – badania ankietowe'' (1979), ''Uniwersytet ludowy i młode pokolenie chłopów'' (1981), ''Kościół i katolicyzm polski po drugiej wojnie światowej'' („Widnokrąg” nr 3-4, 1986), ''Pedagogika wyzwolenia, wstęp do dyskusji'' (WSKos, Warszawa 1988); współautor prac zbiorowych: ''W kręgu nauczania Jana Pawła II'' (W. 1985), ''Ludzie Lasek'' („Widnokrąg” 1987), ''Problem wyzwolenia człowieka'' (Rzym 1987); współredagował ''Dokumenty nauki społecznej Kościoła'' (Rzym 1987, I-II).

II 1982 – VII 1989 rozpracowywany przez Wydz. IV KW MO/WUSW w Lublinie w ramach KE krypt. Działacz.

Mirosława Łątkowska|Adam Borowski