Szczepański Jan Józef
Jan Józef Szczepański, ur. 12 I 1919 w Warszawie, zm. 20 II 2003 w Krakowie. 1938-1939 student Uniwersytetu Warszawskiego, Wydz. Orientalistyki, absolwent Uniwersytetu Jagiellońskiego, Wydz. Filologii Indoirańskiej (1947). Pisarz, reporter, eseista, tłumacz literatury angielskiej, scenarzysta filmowy, podróżnik.
Żołnierz kampanii wrześniowej 1939, następnie w sowieckiej niewoli; po ucieczce z transportu do Starobielska zamieszkał z matką w Krakowie. W 1941 w Związku Jaszczurczym, 1942-1943 w wywiadzie NSZ, 1943-1944 żołnierz AK, od VI 1944 walczył w podkieleckiej partyzantce. W 1943 debiut prozatorski w konspiracyjnym piśmie „Droga”. 1947-1953 zatrudniony w redakcji „Tygodnika Powszechnego”, początkowo recenzent filmowy; na łamach „TP” w 1947 ukazało się opowiadanie ''Buty''. 1953-1958 w Polskim Wydawnictwie Muzycznym. W połowie l. 50. ukazały się: ''Portki Odysa'' (1954), ''Polska jesień'' – powieść uznawana za najwybitniejszy utwór poświęcony kampanii wrześniowej (1955), ''Buty i inne opowiadania'' (1956) oraz ''Pojedynek'' (1957). 1959-1966 kierownik literacki Teatru Groteska w Krakowie. Na przełomie l. 50. i 60. wiele podróżował, uczestniczył w wyprawie na Spitsbergen, odbył rejsy na statkach handlowych do Indii, Afryki Wschodniej, RPA, Ameryki Południowej, był też na stypendiach we Francji i USA, zwiedził Włochy, ZSRS, Meksyk, Nepal i Pakistan. Podróże opisywał w tomach reportaży m.in.: ''Zatoka białych niedźwiedzi'' (1960), ''Do raju i z powrotem'' (1964), ''Koniec westernu'' (1971). Członek Pen Clubu. Przez wiele lat obowiązywał zakaz publikacji jego książek, w 1974 zakazano wręczenia przyznanej mu nagrody miesięcznika „Odra”, odebranej przez niego dopiero w 1981. W XII 1975 sygnatariusz Listu 59 do Sejmu PRL przeciwko planowanym zmianom w Konstytucji, w wyniku czego przywrócono świeżo uchylony zapis cenzorski na jego nazwisko. Publikował w niezależnych pismach, m.in. w „Zapisie”. 1976-1980 członek zakonspirowanego kierownictwa PPN (z Andrzejem Kijowskim, Zdzisławem Najderem i Janem Olszewskim), kwalifikującego do druku kolejne polityczne opracowania PPN, współautor kilku z nich: ''Czy dialog z władzą jest możliwy?'' (1977), ''Stan moralny społeczeństwa w PRL'' (1977), ''O wyborach do Sejmu'' (1980). Od 1977 współpracownik KSS KOR, obserwator procesów politycznych, współpracownik Uniwersytetu Latającego, 22 I 1978 sygnatariusz deklaracji założycielskiej TKN. W 1979 na konferencji ZLP w Radziejowicach autor wniosku o zaprzestanie zmieniania oryginalnych ruskich nazw miejscowości w Polsce płd.
Od 29 XII 1980 prezes ZLP; w V 1981 sygnatariusz Listu w obronie więzionych braci Jerzego i Ryszarda Kowalczyków.
Po 13 XII 1981 zaangażowany w mediacje z władzami ws. zwolnienia internowanych i aresztowanych działaczy „S”; prowadził bezskuteczne negocjacje o odwieszenie ZLP ostatecznie rozwiązanego 19 VIII 1983, swoją walkę opisał w ''Kadencji'' – jedynej swojej podziemnej książce (1986). 31 V 1987 sygnatariusz dokumentu określającego podstawowe cele polskiej opozycji, wypracowanego na naradzie w Warszawie zwołanej przez Lecha Wałęsę przed pielgrzymką Jana Pawła II do Polski.
1988-1990 w KO przy Przewodniczącym „S” Lechu Wałęsie. W 1989 uczestnik obrad Okrągłego Stołu w podzespole ds. stowarzyszeń. 1989-1990 prezes SPP, od 1990 prezes honorowy. Od 1994 członek Polskiej Akademii Umiejętności.
Autor scenariuszy do filmów Stanisława Różewicza (''Westerplatte'' i ''Wolne miasto''), książek, m.in. ''Ikar'' (Czytelnik, 1966), ''Wyspa'' (Czytelnik, 1968), ''Przed nieznanym trybunałem'' (Czytelnik, 1975), ''Maleńka encyklopedia totalizmu'' (1990), ''Historyjki'' (1990), tomu opowiadań ''Mija dzień'' (1994), esejów: ''Wszyscy szukamy'' (Biblioteka „Więzi”, 1998), ''Obiady przy świecach'' (Rosner & Wspólnicy, 2003), ''Dziennika. Tom I 1945 – 1956'' (Wydawnictwo Literackie, 2009).
Laureat wielu nagród, m.in. Nagrody Fundacji Jurzykowskiego w Nowym Jorku (1978), Nagrody im. Herdera (1982), Pen Clubu im. Jana Parandowskiego (2001). Odznaczony Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski.
Region Mazowsze, Warszawa