Szczepański Jan Józef
Jan Józef Szczepański, ur. 12 I 1919 w Warszawie, zm. 20
II Komisja Krajowa NSZZ „Solidarność”, II Komisja Krajowa NSZZ „Solidarność”, II, tzw. II Krajówka, powstała w III 1982 w Trójmieście z inicjatywy: Tadeusza Harasimowicza (od XII 1981 na emeryturze, wcześniej gł. księgowy w Gdańskich Zakładach Rybnych, doradca tamtejszej KZ „S”), Józefa Koska (dźwigowy w Zarządzie Portu Gdynia), Pawła Slezyngiera (mistrz na Wydz. K-2 Stoczni im. Komuny Paryskiej w Gdyni, przewodniczący „S” na największym wydziale stoczni), Jana Gawina (w III 1982 w SKP, od X 1982 pracownik Okręgowego Przedsiębiorstwa Wodno-Kanalizacyjnego w Gdyni), Pawła Zińczuka (ze Stoczni Gdańskiej im. Lenina, od IX 1980 łącznik Wydz. P-1 z Komitetem Założycielskim „S” w SG, nast. członek KZ), Janusza Satory (w 1980 w WZZ, w VIII 1980 członek KS w Elmorze; nast. wiceprzewodniczący KZ; 15 XII 1981 organizator 1-dniowego strajku w zakładzie, nast. w ukryciu), Ryszarda Jankowskiego (ze Stoczni Nauta w Gdyni), Jana Kisielewskiego, we współpracy z Tadeuszem Kulczyńskim (z Gdańskiej Stoczni Remontowej) i przedstawicielami Stoczni Północnej im. Bohaterów Westerplatte: Andrzejem Adamczykiem, Romanem Wyżlicem, Janem Wójcikiem. W komórce poligraficznej II Krajówki byli: Andrzej Andrzejewski, Justyn Baranowski, Witold Szaniawski; Tadeusz Szozda (łącznik z II KK). Członkowie II Krajówki m.in. kolportowali pisma podziemne („Tygodnik Mazowsze”, „Solidarność Narodu”). 28 VIII 1982 wystosowano „Apel do społeczeństwa” nawołujący do udziału w manifestacjach. Nazwa organizacji (miała posłużyć do sygnowania dokumentów) była kwestią sporną: II KK NSZZ „S” zaproponował T. Harasimowicz, by nadać większą rangę programowi, nad którym pracowali przedstawiciele największych zakładów Trójmiasta. Dokument: „Program budowy ugody narodowej” został ostatecznie zredagowany w VII 1982 przez P. Slezyngiera we współpracy z T. Harasimowiczem i P. Zińczukiem (podczas spotkania w jego mieszkaniu); był to przeredagowany tekst tez Prymasowskiej Rady Społecznej (opublikowanych 5 IV 1982). Wydany 4 VIII 1982 program podpisano: „Delegaci i Pracownicy. II KK NSZZ «S» (działająca na czas zawieszenia Związku)”. Zastrzeżenie to dołączono, by podkreślić, że II Krajówka nie dąży do przejęcia władzy w „S”. Żądano m.in.: odwołania stanu wojennego, likwidacji ograniczeń praw i swobód obywatelskich, uwolnienia internowanych, uniewinnienia aresztowanych, przywrócenia do pracy zwolnionych za działalność związkową, zaniechania represji wobec pracowników nauki. Spotkania II Krajówki odbywały się: w mieszkaniach T. Harasimowicza w Sopocie, P. Zińczuka w Gdańsku, w mieszkaniu przy ul. Leczkowa, na przystankach SKM Gdańsk Politechnika i Gdynia-Redłowo, w parkach. W V 1982 na Łysej Górze w Sopocie członkowie II Krajówki spotkali się z poszukiwanym listem gończym Bogdanem Lisem, który interesował się nastrojami w zakładach pracy; postanowiono utrzymywać kontakt, II Krajówka zobowiązała się przekazać mu przez łącznika opracowany program organizacji. II Krajówka została rozbita na przełomie XII 1982/I 1983; 9 XII 1982 zatrzymano, nast. aresztowano P. Slezyngiera, 19 I 1983 – J. Koska, 24 I 1983 – T. Harasimowicza, 27 I 1983 – J. Gawina, 7 II 1983 – P. Zińczuka, 30 V 1983 – R. Jankowskiego, na pocz. VII 1983 – J. Satora. J. Kisielewski od I 1983 ukrywał się, późn. został zatrzymany. 27 VII 1983 ppłk Stefan Rutkowski, Naczelnik Wydz. Śledczego WUSW w Gdańsku, wniósł wniosek o umorzenie śledztwa na mocy amnestii. 16 XI 1983 Sąd Rejonowy w Gdańsku umorzył śledztwo.
2003 w Krakowie. 1938-1939 student Uniwersytetu Warszawskiego, Wydz. Orientalistyki, absolwent Uniwersytetu Jagiellońskiego, Wydz. Filologii Indoirańskiej (1947). Pisarz, reporter, eseista, tłumacz literatury angielskiej, scenarzysta filmowy, podróżnik.
Żołnierz kampanii wrześniowej 1939, następnie w sowieckiej niewoli; po ucieczce z transportu do Starobielska zamieszkał z matką w Krakowie. W 1941 w Związku Jaszczurczym, 1942-1943 w wywiadzie NSZ, 1943-1944 żołnierz AK, od VI 1944 walczył w podkieleckiej partyzantce. W 1943 debiut prozatorski w konspiracyjnym piśmie „Droga”. 1947-1953 zatrudniony w redakcji „Tygodnika Powszechnego”, początkowo recenzent filmowy; na łamach „TP” w 1947 ukazało się opowiadanie ''Buty''. 1953-1958 w Polskim Wydawnictwie Muzycznym. W połowie l. 50. ukazały się: ''Portki Odysa'' (1954), ''Polska jesień'' – powieść uznawana za najwybitniejszy utwór poświęcony kampanii wrześniowej (1955), ''Buty i inne opowiadania'' (1956) oraz ''Pojedynek'' (1957). 1959-1966 kierownik literacki Teatru Groteska w Krakowie. Na przełomie l. 50. i 60. wiele podróżował, uczestniczył w wyprawie na Spitsbergen, odbył rejsy na statkach handlowych do Indii, Afryki Wschodniej, RPA, Ameryki Południowej, był też na stypendiach we Francji i USA, zwiedził Włochy, ZSRS, Meksyk, Nepal i Pakistan. Podróże opisywał w tomach reportaży m.in.: ''Zatoka białych niedźwiedzi'' (1960), ''Do raju i z powrotem'' (1964), ''Koniec westernu'' (1971). Członek Pen Clubu. Przez wiele lat obowiązywał zakaz publikacji jego książek, w 1974 zakazano wręczenia przyznanej mu nagrody miesięcznika „Odra”, odebranej przez niego dopiero w 1981. W XII 1975 sygnatariusz Listu 59 do Sejmu PRL przeciwko planowanym zmianom w Konstytucji, w wyniku czego przywrócono świeżo uchylony zapis cenzorski na jego nazwisko. Publikował w niezależnych pismach, m.in. w „Zapisie”. 1976-1980 członek zakonspirowanego kierownictwa PPN (z Andrzejem Kijowskim, Zdzisławem Najderem i Janem Olszewskim), kwalifikującego do druku kolejne polityczne opracowania PPN, współautor kilku z nich: ''Czy dialog z władzą jest możliwy?'' (1977), ''Stan moralny społeczeństwa w PRL'' (1977), ''O wyborach do Sejmu'' (1980). Od 1977 współpracownik KSS KOR, obserwator procesów politycznych, współpracownik Uniwersytetu Latającego, 22 I 1978 sygnatariusz deklaracji założycielskiej TKN. W 1979 na konferencji ZLP w Radziejowicach autor wniosku o zaprzestanie zmieniania oryginalnych ruskich nazw miejscowości w Polsce płd.
Od 29 XII 1980 prezes ZLP; w V 1981 sygnatariusz Listu w obronie więzionych braci Jerzego i Ryszarda Kowalczyków.
Po 13 XII 1981 zaangażowany w mediacje z władzami ws. zwolnienia internowanych i aresztowanych działaczy „S”; prowadził bezskuteczne negocjacje o odwieszenie ZLP ostatecznie rozwiązanego 19 VIII 1983, swoją walkę opisał w ''Kadencji'' – jedynej swojej podziemnej książce (1986). 31 V 1987 sygnatariusz dokumentu określającego podstawowe cele polskiej opozycji, wypracowanego na naradzie w Warszawie zwołanej przez Lecha Wałęsę przed pielgrzymką Jana Pawła II do Polski.
1988-1990 w KO przy Przewodniczącym „S” Lechu Wałęsie. W 1989 uczestnik obrad Okrągłego Stołu w podzespole ds. stowarzyszeń. 1989-1990 prezes SPP, od 1990 prezes honorowy. Od 1994 członek Polskiej Akademii Umiejętności.
Autor scenariuszy do filmów Stanisława Różewicza (''Westerplatte'' i ''Wolne miasto''), książek, m.in. ''Ikar'' (Czytelnik, 1966), ''Wyspa'' (Czytelnik, 1968), ''Przed nieznanym trybunałem'' (Czytelnik, 1975), ''Maleńka encyklopedia totalizmu'' (1990), ''Historyjki'' (1990), tomu opowiadań ''Mija dzień'' (1994), esejów: ''Wszyscy szukamy'' (Biblioteka „Więzi”, 1998), ''Obiady przy świecach'' (Rosner & Wspólnicy, 2003), ''Dziennika. Tom I 1945 – 1956'' (Wydawnictwo Literackie, 2009).
Laureat wielu nagród, m.in. Nagrody Fundacji Jurzykowskiego w Nowym Jorku (1978), Nagrody im. Herdera (1982), Pen Clubu im. Jana Parandowskiego (2001). Odznaczony Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski.
Krzysztof Biernacki