Urbański Andrzej
Andrzej Urbański, ur. 19 V 1954 w Warszawie, zm. 20 V 2016 tamże. Absolwent Uniwersytetu Warszawskiego, Wydz. Polonistyki (1977).
1977–1991 pracownik Instytutu Książki i Czytelnictwa Biblioteki Narodowej.
Od IX 1980 w „S”, przew. KZ w BN.
14 XII 1981 uczestnik strajku w BN, przewodniczący KS, 1982–1989 przew. TKZ „S” tamże. 1982–1983 współzałożyciel i redaktor nacz. podziemnego pisma „Wola”, 1982–1989 szef wydawnictw Wola Wola „Wola”, pismo wydawane w Warszawie I 1982 – 11 IX 1989, od 1989 jako oficjalne pismo „S” Regionu Mazowsze. i Grup Politycznych Wola. III 1983 aresztowany, osadzony w AŚ Warszawa-Mokotów, VII 1983 zwolniony na mocy amnestii. 1984–1989 szef Grupy Politycznej Wola, redaktor nacz. podziemnych pism „Naprzód” i „Praca”, 1986–1992 członek Prezydium Rady Duszpasterstwa Ludzi Pracy Duszpasterstwa Ludzi Pracy Duszpasterstwa Ludzi Pracy, struktury kościelne, faktycznie posiadające charakter stowarzyszeń, których celem było wzmocnienie moralne i rozwój duchowy pracujących, a także pobudzenie ich do aktywności w życiu zawodowym i społecznym. Ich działalność nie zawsze była całkowicie jawna. Pierwsze DLP powstały w 1973, szczególny rozkwit tych struktur, często przy współudziale laikatu, nastąpił w okresie stanu wojennego i delegalizacji „S”, co wynikało z bieżących potrzeb – głównie pomocy internowanym działaczom związku, ale także np. potrzeby wspólnotowości czy dalszego samokształcenia po zawieszeniu działalności kursów organizowanych w ramach tzw. Uniwersytetu Latającego. Zazwyczaj opiekunami duszpasterstw byli księża diecezjalni: proboszczowie albo delegowani do tej pracy wikariusze, np. Jerzy Popiełuszko, który od I 1979 pełnił posługę jako duszpasterz średniego personelu medycznego w archidiecezji warszawskiej. Jednym z prężniej działających DLP kierował w parafii św. Maksymiliana w nowohuckich Mistrzejowicach ks. Kazimierz Jancarz, który organizował tam m.in. czwartkowe Msze za Ojczyznę. Z duszpasterstwem tym był związany ks. Tadeusz Isakowicz-Zaleski. Często opiekę nad DLP sprawowali także księża zakonnicy. DLP przede wszystkim pogłębiały świadomość chrześcijańską; ich członkowie poznawali katolicką naukę społeczną, papieskie encykliki, aktualności z życia gospodarczego i społecznego. W ramach DLP organizowano od 1982 Ogólnopolską Pielgrzymkę Ludzi Pracy, która w 3. sobotę i niedzielę IX każdego roku wyruszała (i wyrusza) na Jasną Górę. DLP organizowały pielgrzymki także do innych miejsc kultu religijnego. Choć wszystkie one miały charakter religijny, pozwalały zarazem pracownikom, szczególnie tym zrzeszonym w „S”, na zamanifestowanie jedności i starań w walce o wolność, godność człowieka pracy i prawa pracownicze. Przeciwko DLP protestowały niejednokrotnie władze państwowe, traktując ich działalność jako zagrożenie w sferze wpływu na środowiska robotnicze. DLP prowadziły ponadto działalność samokształceniową, budowały poczucie wspólnoty w kręgu wartości chrześcijańskich, wywierały pozytywny wpływ na życie religijne, społeczne, rodzinne, zawodowe i polityczne. w Archidiecezji Warszawskiej, 1988–1989 Klubu Myśli Politycznej Dziekania. VIII 1988 redaktor „Biuletynu Strajkowego Mazowsze”. II Komisja Krajowa NSZZ „Solidarność”, II Komisja Krajowa NSZZ „Solidarność”, II, tzw. II Krajówka, powstała w III 1982 w Trójmieście z inicjatywy: Tadeusza Harasimowicza (od XII 1981 na emeryturze, wcześniej gł. księgowy w Gdańskich Zakładach Rybnych, doradca tamtejszej KZ „S”), Józefa Koska (dźwigowy w Zarządzie Portu Gdynia), Pawła Slezyngiera (mistrz na Wydz. K-2 Stoczni im. Komuny Paryskiej w Gdyni, przewodniczący „S” na największym wydziale stoczni), Jana Gawina (w III 1982 w SKP, od X 1982 pracownik Okręgowego Przedsiębiorstwa Wodno-Kanalizacyjnego w Gdyni), Pawła Zińczuka (ze Stoczni Gdańskiej im. Lenina, od IX 1980 łącznik Wydz. P-1 z Komitetem Założycielskim „S” w SG, nast. członek KZ), Janusza Satory (w 1980 w WZZ, w VIII 1980 członek KS w Elmorze; nast. wiceprzewodniczący KZ; 15 XII 1981 organizator 1-dniowego strajku w zakładzie, nast. w ukryciu), Ryszarda Jankowskiego (ze Stoczni Nauta w Gdyni), Jana Kisielewskiego, we współpracy z Tadeuszem Kulczyńskim (z Gdańskiej Stoczni Remontowej) i przedstawicielami Stoczni Północnej im. Bohaterów Westerplatte: Andrzejem Adamczykiem, Romanem Wyżlicem, Janem Wójcikiem. W komórce poligraficznej II Krajówki byli: Andrzej Andrzejewski, Justyn Baranowski, Witold Szaniawski; Tadeusz Szozda (łącznik z II KK). Członkowie II Krajówki m.in. kolportowali pisma podziemne („Tygodnik Mazowsze”, „Solidarność Narodu”). 28 VIII 1982 wystosowano „Apel do społeczeństwa” nawołujący do udziału w manifestacjach. Nazwa organizacji (miała posłużyć do sygnowania dokumentów) była kwestią sporną: II KK NSZZ „S” zaproponował T. Harasimowicz, by nadać większą rangę programowi, nad którym pracowali przedstawiciele największych zakładów Trójmiasta. Dokument: „Program budowy ugody narodowej” został ostatecznie zredagowany w VII 1982 przez P. Slezyngiera we współpracy z T. Harasimowiczem i P. Zińczukiem (podczas spotkania w jego mieszkaniu); był to przeredagowany tekst tez Prymasowskiej Rady Społecznej (opublikowanych 5 IV 1982). Wydany 4 VIII 1982 program podpisano: „Delegaci i Pracownicy. II KK NSZZ «S» (działająca na czas zawieszenia Związku)”. Zastrzeżenie to dołączono, by podkreślić, że II Krajówka nie dąży do przejęcia władzy w „S”. Żądano m.in.: odwołania stanu wojennego, likwidacji ograniczeń praw i swobód obywatelskich, uwolnienia internowanych, uniewinnienia aresztowanych, przywrócenia do pracy zwolnionych za działalność związkową, zaniechania represji wobec pracowników nauki. Spotkania II Krajówki odbywały się: w mieszkaniach T. Harasimowicza w Sopocie, P. Zińczuka w Gdańsku, w mieszkaniu przy ul. Leczkowa, na przystankach SKM Gdańsk Politechnika i Gdynia-Redłowo, w parkach. W V 1982 na Łysej Górze w Sopocie członkowie II Krajówki spotkali się z poszukiwanym listem gończym Bogdanem Lisem, który interesował się nastrojami w zakładach pracy; postanowiono utrzymywać kontakt, II Krajówka zobowiązała się przekazać mu przez łącznika opracowany program organizacji. II Krajówka została rozbita na przełomie XII 1982/I 1983; 9 XII 1982 zatrzymano, nast. aresztowano P. Slezyngiera, 19 I 1983 – J. Koska, 24 I 1983 – T. Harasimowicza, 27 I 1983 – J. Gawina, 7 II 1983 – P. Zińczuka, 30 V 1983 – R. Jankowskiego, na pocz. VII 1983 – J. Satora. J. Kisielewski od I 1983 ukrywał się, późn. został zatrzymany. 27 VII 1983 ppłk Stefan Rutkowski, Naczelnik Wydz. Śledczego WUSW w Gdańsku, wniósł wniosek o umorzenie śledztwa na mocy amnestii. 16 XI 1983 Sąd Rejonowy w Gdańsku umorzył śledztwo. 1989 członek TZR Mazowsze, członek KO „S” w Warszawie.
1989–1990 z-ca redaktora nacz. „Tygodnika Solidarność”, 1990–1991 szef programu „Pegaz” w TVP. 1990–1992 w PC, sekretarz Zarządu Głównego, członek Naczelnej Rady Politycznej. 1990–1995 delegat na WZD Regionu Mazowsze, członek ZR; 1990–1991 delegat na II i III KZD. 1991–1993 poseł na Sejm RP z listy POC, w składzie Komisji Kultury i Środków Przekazu, Komisji Nadzwyczajnej do zbadania skutków stanu wojennego, Komisji Polityki Społecznej, współtwórca ustawy o radiofonii i telewizji. Na pocz. l. 90. redaktor nacz. „Expressu Wieczornego”, 1996–1997 tygodnika „Czas Polski”, 1997 „Życia Warszawy”. 2000–2001 podsekretarz stanu ds. komunikacji społecznej w kancelarii premiera Jerzego Buzka; członek RS AWS. 2002–2005 wiceprezydent Warszawy, odpowiedzialny m.in. za edukację, kulturę i politykę informacyjną. XII 2005–VI 2006 szef Kancelarii Prezydenta RP Lecha Kaczyńskiego, 2006 p.o. szef Biura Bezpieczeństwa Narodowego, 2006–2007 doradca prezydenta RP, 2007–2008 prezes Zarządu TVP SA. 2007–2010 członek Kolegium IPN. 2012–2013 publicysta „Uważam Rze”, 2013–2014 redaktor nacz. „Uważam Rze. Historia”.
Publicysta, autor programów telewizyjnych oraz m.in. zbioru esejów historycznych Wojna, o której nie chcieliśmy wiedzieć (2007).
Odznaczony Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski (2011) i pośmiertnie Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski (2016).
13 II 1982–11 VII 1985 rozpracowywany przez Wydz. III-1 KS MO/SUSW w ramach KE krypt. Kogut.