Sumińska Grażyna Teresa
Sumińska Grażyna Teresa, ur. 30 X 1957 w Rydzynkach k. Tuszyna. Ukończyła Technikum Łączności nr 1 im. K. Jagiełły w Łodzi (1977). Ukończyła Medyczne Studium Zawodowe dla Pracujących w Łodzi, Wydz. Terapii Zajęciowej (1991). Absolwentka Kolegium Teologicznego Archidiecezji Łódzkiej (1998); Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie, Wydz. Teologii Ogólnej (2001); studiów podyplomowych organizacja pomocy społecznej na Uniwersytecie Łódzkim, Wydz. Ekonomiczno-Socjologiczny (2005).
1977–1983 motorniczy w MPK Łódź, zajezdnia Chocianowice; 1983–1991 cechowacz skali znaków w Spółdzielni Pracy Łódzka Wytwórnia Termometrów i Szkła Laboratoryjnego w Łodzi.
Od VI 1981 członek KPN. 26–31 VIII 1980 uczestniczka strajku okupacyjnego w MPK w Łodzi. Od IX 1980 w „S”. 13–14 XII 1981 współinicjatorka (z Markiem Kopertowskim oraz Stanisławem Szymańskim) i uczestniczka strajku okupacyjnego w zajezdni MPK w Chocianowicach.
W stanie wojennym działalność podziemna w zakładowej „S” oraz KPN; malowanie haseł „S” na tramwajach; 5 V 1982 umówieni z nią Kazimierz Lubera i Staisław Szymański namalowali na jej tramwaju hasła „Solidarność”, „Uwolnić politycznych” z symbolem Polski Walczącej, którym wyjechała na miasto; 8 V 1982 z tego powodu zatrzymana, przesłuchiwana i internowana. Osadzona w areszcie KWMO w Łodzi, od 11 V 1982 w Ośr. Odosobnienia w Gołdapi. 13–20 V 1982 uczestniczka głodówki dla poparcia protestu internowanych w Białołęce. Nie uczestniczyła w apelach, za co ukarana ograniczeniem korespondencji. VI/VII 1982 prowadziła rejestr internowanych, w tym m.in. statystykę dot. liczby internowanych matek. Wycinała i odbijała na kopertach stemple poczty internowanych. 6 VII 1982 zwolniona.
Na wolności kontynuowała działalność podziemną. 1982–1989 uczestniczka wszystkich ówczesnych demonstracji i pochodów w Łodzi, m.in. 26 VIII 1982 manifestacji przed zajezdnią autobusową przy ul. Kraszewskiego tamże w rocznicę strajku w MPK; po złożeniu kwiatów pod tablicą upamiętniającą strajk pracowników 1980 zatrzymana, ukarana przez kolegium ds. wykroczeń grzywną 15 tys. zł.
1982–1989 kolporter, także we własnym mieszkaniu, dużej liczby krajowych pism podziemnych, m.in.: „Głos Śląsko-Dabrowski”, „KOS”, „Krytyka”, „Przegląd Wiadomości Wiadomości „Wiadomości”, biuletyn wydawany przez podziemną „S” Regionu Mazowsze w Warszawie 15 XII 1981 – 1 IV 1990. Agencyjnych”, „Tu i Teraz”, „Tygodnik Mazowsze”, łódzkich, m.in.: „Arka”, „Biuletyn Informacyjny Region Ziemi Łódzkiej”, „Biuletyn Łódzki”, „Głos Łodzi”, „Jesteśmy”, „Kurs”, „Między Przystankami”, „Opoka”, „Przedwiośnie”, „»Solidarność« Walcząca”, „Zawsze Solidarni”, w tym także kapeenowskich, m.in.: „Droga”, „Niepodległość”, „Wolna Polska”, które odbierała systematycznie od kurierów z Warszawy i Krakowa oraz z łódzkich punktów kolportażowych prowadzonych m.in. przez Bożenę Bińkowską, Annę Dobrzyńską, Barbarę Filipek, Mariana Gajewskiego i Franciszka Sadawę. Publikacje przekazywała ww. punktom kolporterskim na wymianę, a także kolporterom z MPK, Łódzkiej Wytwórni Termometrów, Wiktorowi Kubisiakowi i Jerzemu Herbrychowi dla Pabianic oraz Stefanowi Szatkowskiemu i Józefowi Krygielowi. Kolportowała także książki, ulotki i plakaty (m.in. przeciw udziałowi w wyborach 1984 i 1985), znaczki poczty podziemnej, albumy fotografii, widokówki, plakietki, medale, itp. W ramach kolportażu pozyskiwała i przekazywała dla drukarni podziemnych papier, matryce białkowe i farbę drukarską; wykorzystywała swój samochód do transportu kolportowanych publikacji. Uczestniczka akcji rozklejania plakatów.
1983–1985 drukarz publikacji podziemnych struktur KPN, m.in.: książki Zagroda Matriony (1983 z Beatą i Sławomirem Miśkiewiczami, Bożeną Bińkowską, Pawłem Wielechowskim i Wiesławem Żyżniewskim); czasopism „Droga” nr. 14–15 (1984 ok. 2 tys. egz. w lokalu przy ul. Edwarda, nakł. wadliwy), tenże nr poprawiony (1985 w lokalu Jana i Marii Skalskich przy ul. Piotrkowskiej z gospodarzami, z W. Żyżniewskim, B. i S. Miśkiewiczami), ulotek wzywających do uwolnienia więźniów politycznych (1984 ze Zbigniewem Rybarkiewiczem, Bożeną Binkowską i Henrykiem Herszlem w mieszkaniu przy rondzie Titowa), uczestniczyła także w ich rozklejaniu i rozrzucaniu na ulicach Łodzi.
Karana przez przełożonych w MPK za łamanie zapisów regulaminu pracy, zmieniła pracę. 1982–1988 utworzyła i prowadziła na terenie MPK grupę KPN oraz na terenie ŁWT grupy KPN i „S”. Udostępniała swoje mieszkanie na spotkania tych grup, zbierała składki na działalność podziemną, organizowała zakup kwiatów na uroczystości w rocznicę zamordowania ks. Jerzego Popiełuszki.
1984–1986 pomysłodawczyni i organizatorka tajnej produkcji w ŁWT termometrów z napisami związanymi z „S” oraz przyznaną Lechowi Wałęsie Nagrodą Nobla: naklejała napisy, które wykonywał jej kuzyn, a potem inni pracownicy – działacze podziemia – zatapiali je w szkle, nast. wynosiła je z zakładu. Termometry te rozprowadzane były w podziemiu jako souveniry, podjęto także nieudaną próbę wysłania części z nich z oficjalną partią eksportową do USA. Wykonywanie solidarnościowych termometrów zakończyła wpadka, po której XII 1986 przesłuchiwana.
Organizatorka zbiórki na pomoc represjonowanym i ich rodzinom, wykorzystywała swój samochód do rozwożenia do więzień rodzin uwięzionych działaczy. 1982–1989 uczestniczka manifestacji i uroczystości związanych z „S” w Łodzi. 4 II Komisja Krajowa NSZZ „Solidarność”, II Komisja Krajowa NSZZ „Solidarność”, II, tzw. II Krajówka, powstała w III 1982 w Trójmieście z inicjatywy: Tadeusza Harasimowicza (od XII 1981 na emeryturze, wcześniej gł. księgowy w Gdańskich Zakładach Rybnych, doradca tamtejszej KZ „S”), Józefa Koska (dźwigowy w Zarządzie Portu Gdynia), Pawła Slezyngiera (mistrz na Wydz. K-2 Stoczni im. Komuny Paryskiej w Gdyni, przewodniczący „S” na największym wydziale stoczni), Jana Gawina (w III 1982 w SKP, od X 1982 pracownik Okręgowego Przedsiębiorstwa Wodno-Kanalizacyjnego w Gdyni), Pawła Zińczuka (ze Stoczni Gdańskiej im. Lenina, od IX 1980 łącznik Wydz. P-1 z Komitetem Założycielskim „S” w SG, nast. członek KZ), Janusza Satory (w 1980 w WZZ, w VIII 1980 członek KS w Elmorze; nast. wiceprzewodniczący KZ; 15 XII 1981 organizator 1-dniowego strajku w zakładzie, nast. w ukryciu), Ryszarda Jankowskiego (ze Stoczni Nauta w Gdyni), Jana Kisielewskiego, we współpracy z Tadeuszem Kulczyńskim (z Gdańskiej Stoczni Remontowej) i przedstawicielami Stoczni Północnej im. Bohaterów Westerplatte: Andrzejem Adamczykiem, Romanem Wyżlicem, Janem Wójcikiem. W komórce poligraficznej II Krajówki byli: Andrzej Andrzejewski, Justyn Baranowski, Witold Szaniawski; Tadeusz Szozda (łącznik z II KK). Członkowie II Krajówki m.in. kolportowali pisma podziemne („Tygodnik Mazowsze”, „Solidarność Narodu”). 28 VIII 1982 wystosowano „Apel do społeczeństwa” nawołujący do udziału w manifestacjach. Nazwa organizacji (miała posłużyć do sygnowania dokumentów) była kwestią sporną: II KK NSZZ „S” zaproponował T. Harasimowicz, by nadać większą rangę programowi, nad którym pracowali przedstawiciele największych zakładów Trójmiasta. Dokument: „Program budowy ugody narodowej” został ostatecznie zredagowany w VII 1982 przez P. Slezyngiera we współpracy z T. Harasimowiczem i P. Zińczukiem (podczas spotkania w jego mieszkaniu); był to przeredagowany tekst tez Prymasowskiej Rady Społecznej (opublikowanych 5 IV 1982). Wydany 4 VIII 1982 program podpisano: „Delegaci i Pracownicy. II KK NSZZ «S» (działająca na czas zawieszenia Związku)”. Zastrzeżenie to dołączono, by podkreślić, że II Krajówka nie dąży do przejęcia władzy w „S”. Żądano m.in.: odwołania stanu wojennego, likwidacji ograniczeń praw i swobód obywatelskich, uwolnienia internowanych, uniewinnienia aresztowanych, przywrócenia do pracy zwolnionych za działalność związkową, zaniechania represji wobec pracowników nauki. Spotkania II Krajówki odbywały się: w mieszkaniach T. Harasimowicza w Sopocie, P. Zińczuka w Gdańsku, w mieszkaniu przy ul. Leczkowa, na przystankach SKM Gdańsk Politechnika i Gdynia-Redłowo, w parkach. W V 1982 na Łysej Górze w Sopocie członkowie II Krajówki spotkali się z poszukiwanym listem gończym Bogdanem Lisem, który interesował się nastrojami w zakładach pracy; postanowiono utrzymywać kontakt, II Krajówka zobowiązała się przekazać mu przez łącznika opracowany program organizacji. II Krajówka została rozbita na przełomie XII 1982/I 1983; 9 XII 1982 zatrzymano, nast. aresztowano P. Slezyngiera, 19 I 1983 – J. Koska, 24 I 1983 – T. Harasimowicza, 27 I 1983 – J. Gawina, 7 II 1983 – P. Zińczuka, 30 V 1983 – R. Jankowskiego, na pocz. VII 1983 – J. Satora. J. Kisielewski od I 1983 ukrywał się, późn. został zatrzymany. 27 VII 1983 ppłk Stefan Rutkowski, Naczelnik Wydz. Śledczego WUSW w Gdańsku, wniósł wniosek o umorzenie śledztwa na mocy amnestii. 16 XI 1983 Sąd Rejonowy w Gdańsku umorzył śledztwo. 1989 delegatka z woj. łódzkiego na III Kongres KPN w Warszawie, rozbity przez SB. Wielokrotnie przesłuchiwana, inwigilowana – fotografowano osoby wchodzące do klatki schodowej, w której mieszkała, stosowano wobec niej obserwację i prowokacje, a w jej mieszkaniu przeprowadzano rewizje.
1991 terapeutka zajęciowa w Domu Pomocy Społecznej Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej w Łodzi; 1991–1994 bez pracy; 1994–2001 kierowniczka Hurtowni Guzików Eksport-Import sc. Banaszak–Chrzanowski tamże; 2002–2007 Działu Terapeutycznego w Domu Pomocy Społecznej MOPS tamże; 2007–2020 st. administratorka w Domu Dziennego Pobytu MOPS tamże. Od 2020 na emeryturze.
2008–2017 członek Związku Weteranów Trzeciej Konspiracji 1956–1989.
Odznaczona Krzyżem Wolności i Solidarności (2019); uhonorowana Medalem „O Niepodległość Polski i Prawa Człowieka 13 XII 1981 – 4 VI 1989” (2002).
24 XI 1982 – 5 IX 1988 rozpracowywana przez Wydz. III KWMO/WUSW w Łodzi w ramach SOR krypt. Ekipa.