Dni bez prasy
"Dni bez prasy", 12 VIII 1981 KKP „S” podjęła uchwałę nr 86/81 ws. strajku prasowego. Początkowo planowany na 13 II Komisja Krajowa NSZZ „Solidarność”, II Komisja Krajowa NSZZ „Solidarność”, II, tzw. II Krajówka, powstała w III 1982 w Trójmieście z inicjatywy: Tadeusza Harasimowicza (od XII 1981 na emeryturze, wcześniej gł. księgowy w Gdańskich Zakładach Rybnych, doradca tamtejszej KZ „S”), Józefa Koska (dźwigowy w Zarządzie Portu Gdynia), Pawła Slezyngiera (mistrz na Wydz. K-2 Stoczni im. Komuny Paryskiej w Gdyni, przewodniczący „S” na największym wydziale stoczni), Jana Gawina (w III 1982 w SKP, od X 1982 pracownik Okręgowego Przedsiębiorstwa Wodno-Kanalizacyjnego w Gdyni), Pawła Zińczuka (ze Stoczni Gdańskiej im. Lenina, od IX 1980 łącznik Wydz. P-1 z Komitetem Założycielskim „S” w SG, nast. członek KZ), Janusza Satory (w 1980 w WZZ, w VIII 1980 członek KS w Elmorze; nast. wiceprzewodniczący KZ; 15 XII 1981 organizator 1-dniowego strajku w zakładzie, nast. w ukryciu), Ryszarda Jankowskiego (ze Stoczni Nauta w Gdyni), Jana Kisielewskiego, we współpracy z Tadeuszem Kulczyńskim (z Gdańskiej Stoczni Remontowej) i przedstawicielami Stoczni Północnej im. Bohaterów Westerplatte: Andrzejem Adamczykiem, Romanem Wyżlicem, Janem Wójcikiem. W komórce poligraficznej II Krajówki byli: Andrzej Andrzejewski, Justyn Baranowski, Witold Szaniawski; Tadeusz Szozda (łącznik z II KK). Członkowie II Krajówki m.in. kolportowali pisma podziemne („Tygodnik Mazowsze”, „Solidarność Narodu”). 28 VIII 1982 wystosowano „Apel do społeczeństwa” nawołujący do udziału w manifestacjach. Nazwa organizacji (miała posłużyć do sygnowania dokumentów) była kwestią sporną: II KK NSZZ „S” zaproponował T. Harasimowicz, by nadać większą rangę programowi, nad którym pracowali przedstawiciele największych zakładów Trójmiasta. Dokument: „Program budowy ugody narodowej” został ostatecznie zredagowany w VII 1982 przez P. Slezyngiera we współpracy z T. Harasimowiczem i P. Zińczukiem (podczas spotkania w jego mieszkaniu); był to przeredagowany tekst tez Prymasowskiej Rady Społecznej (opublikowanych 5 IV 1982). Wydany 4 VIII 1982 program podpisano: „Delegaci i Pracownicy. II KK NSZZ «S» (działająca na czas zawieszenia Związku)”. Zastrzeżenie to dołączono, by podkreślić, że II Krajówka nie dąży do przejęcia władzy w „S”. Żądano m.in.: odwołania stanu wojennego, likwidacji ograniczeń praw i swobód obywatelskich, uwolnienia internowanych, uniewinnienia aresztowanych, przywrócenia do pracy zwolnionych za działalność związkową, zaniechania represji wobec pracowników nauki. Spotkania II Krajówki odbywały się: w mieszkaniach T. Harasimowicza w Sopocie, P. Zińczuka w Gdańsku, w mieszkaniu przy ul. Leczkowa, na przystankach SKM Gdańsk Politechnika i Gdynia-Redłowo, w parkach. W V 1982 na Łysej Górze w Sopocie członkowie II Krajówki spotkali się z poszukiwanym listem gończym Bogdanem Lisem, który interesował się nastrojami w zakładach pracy; postanowiono utrzymywać kontakt, II Krajówka zobowiązała się przekazać mu przez łącznika opracowany program organizacji. II Krajówka została rozbita na przełomie XII 1982/I 1983; 9 XII 1982 zatrzymano, nast. aresztowano P. Slezyngiera, 19 I 1983 – J. Koska, 24 I 1983 – T. Harasimowicza, 27 I 1983 – J. Gawina, 7 II 1983 – P. Zińczuka, 30 V 1983 – R. Jankowskiego, na pocz. VII 1983 – J. Satora. J. Kisielewski od I 1983 ukrywał się, późn. został zatrzymany. 27 VII 1983 ppłk Stefan Rutkowski, Naczelnik Wydz. Śledczego WUSW w Gdańsku, wniósł wniosek o umorzenie śledztwa na mocy amnestii. 16 XI 1983 Sąd Rejonowy w Gdańsku umorzył śledztwo. 1981, zawieszony na apel premiera gen. Wojciecha Jaruzelskiego o „dziewięćdziesiąt spokojnych dni”, miał być odpowiedzią na „trwającą od kilku dni bezprzykładną kampanią propagandową” skierowaną przeciwko Związkowi, „połączoną z uniemożliwieniem lub drastycznym ograniczeniem możliwości repliki ze strony NSZZ «S»”. Kampanię tę zapoczątkowało oświadczenie rządowe z 7 VIII 1981 o rzekomym zerwaniu przez Związek negocjacji z władzami – de facto jedynie je zawieszono. Związek oskarżano o arogancję, naruszanie zasad rządzących rokowaniami, podejmowanie rozmyślnych działań godzących w interes państwa, społeczeństwa i narodu. Zarzucano mu „pomiatanie rządem” i organizowanie krzykliwych akcji protestacyjnych. Na tym samym posiedzeniu (10-12 VIII 1981) KKP zaapelowała o powstrzymanie się od strajków i demonstracji ulicznych (w szczególności o czasowe zawieszenie terminu marszu gwiaździstego), wezwała do stosowania w razie potrzeby innych form protestu, zwróciła się do związkowców, by wobec pogarszającej się sytuacji w kraju przepracowali dobrowolnie 8 wolnych sobót, oraz zaaprobowała podwyżki cen chleba.
Postulat przeprowadzenia strajku prasowego 13 VIII 1981 został poparty przez Radę Główną Episkopatu Polski, która apelowała do rządzących ws. środków masowego przekazu: „Ci, którzy ich obecnie używają, powinni powstrzymać się od jątrzenia i drażniącej propagandy”. Protest został zorganizowany (zgodnie z decyzją KKP) 19-20 VIII 1981 pn. Dni bez prasy. Polegał na wstrzymaniu w całym kraju druku i kolportażu gazet codziennych.
Wg danych MSW protestowały działy gazetowe zakładów graficznych w Szczecinie, Warszawie, Krakowie, Lublinie, Olsztynie, Koszalinie, Białymstoku, Koszalinie, Gdańsku, Rzeszowie i Wrocławiu. Strajk w Domu Słowa Polskiego w Warszawie, w obawie przed działaniami władz, rozpoczęto już dzień wcześniej. W efekcie nie wydrukowano zaplanowanych 2 mln egz. 6 gazet codziennych, w tym „Trybuny Ludu”, wstrzymywano również kolportaż prasy, np. 19 VIII 1981 „S” przeprowadziła akcję w rozdzielni Prasa-Książka-Ruch w Sochaczewie, dystrybuującej prasę na ternie woj. skierniewickiego.
W ocenie Związku akcja, której podporządkowała się olbrzymia większość zakładów graficznych, zakończyła się sukcesem. 21 VIII 1981, podczas konferencji rzecznika prasowego KKP Janusza Onyszkiewicza, padły stwierdzenia, że „nie przyniosła ona strat gospodarczych, a wręcz oszczędności. [...] wykazała siłę Związku, o czym świadczyło nieukazanie się żadnej gazety, oprócz wydrukowanych w drukarniach wojskowych i rządowych”. Wg danych „S” (Biuletynu Pism Związkowych i Zakładowych „AS” nr 32) przez 2 dni na ok. 100 tytułów jedynie 4 ukazały się w niezmienionym nakł. i obj. Pozostałe, o ile w ogóle były drukowane, miały bardziej charakter ulotek niż gazet.
Zupełnie inaczej skuteczność akcji oceniło MSW: wg zebranych przez nie danych 19 VIII 1981 miano wydrukować i rozprowadzić 21 dzienników w zmniejszonym nakł., 9 – w wyższym, a pozostałe w planowanym. Podobnie miała wyglądać sytuacja w dniu następnym. Był to efekt działań podjętych przez władze, np. zaangażowania do kolportażu aktywu partyjnego, przy czym kolportaż ten w znacznej mierze odbywał się poza kioskami Ruchu.
20 VIII 1981 protest został zakończony – z wyjątkiem rozpoczętego w tym dniu w Olsztyńskich Zakładach Graficznych strajku okupacyjnego, spowodowanego podaniem w „Dzienniku TV” komunikatu Prokuratury Generalnej o postawieniu protestującym zarzutu z powodu rzekomego uniemożliwiania przeciwnikom strajku podjęcia pracy. Protest w OZGraf został zakończony 5 IX w związku z rozpoczęciem obrad I KZD.