Klub Historyczny przy Zrzeszeniu Kaszubsko-Pomorskim w Toruniu
Klub Historyczny przy Zrzeszeniu Kaszubsko-Pomorskim w Toruniu, powstał w II Komisja Krajowa NSZZ „Solidarność”, II Komisja Krajowa NSZZ „Solidarność”, II, tzw. II Krajówka, powstała w III 1982 w Trójmieście z inicjatywy: Tadeusza Harasimowicza (od XII 1981 na emeryturze, wcześniej gł. księgowy w Gdańskich Zakładach Rybnych, doradca tamtejszej KZ „S”), Józefa Koska (dźwigowy w Zarządzie Portu Gdynia), Pawła Slezyngiera (mistrz na Wydz. K-2 Stoczni im. Komuny Paryskiej w Gdyni, przewodniczący „S” na największym wydziale stoczni), Jana Gawina (w III 1982 w SKP, od X 1982 pracownik Okręgowego Przedsiębiorstwa Wodno-Kanalizacyjnego w Gdyni), Pawła Zińczuka (ze Stoczni Gdańskiej im. Lenina, od IX 1980 łącznik Wydz. P-1 z Komitetem Założycielskim „S” w SG, nast. członek KZ), Janusza Satory (w 1980 w WZZ, w VIII 1980 członek KS w Elmorze; nast. wiceprzewodniczący KZ; 15 XII 1981 organizator 1-dniowego strajku w zakładzie, nast. w ukryciu), Ryszarda Jankowskiego (ze Stoczni Nauta w Gdyni), Jana Kisielewskiego, we współpracy z Tadeuszem Kulczyńskim (z Gdańskiej Stoczni Remontowej) i przedstawicielami Stoczni Północnej im. Bohaterów Westerplatte: Andrzejem Adamczykiem, Romanem Wyżlicem, Janem Wójcikiem. W komórce poligraficznej II Krajówki byli: Andrzej Andrzejewski, Justyn Baranowski, Witold Szaniawski; Tadeusz Szozda (łącznik z II KK). Członkowie II Krajówki m.in. kolportowali pisma podziemne („Tygodnik Mazowsze”, „Solidarność Narodu”). 28 VIII 1982 wystosowano „Apel do społeczeństwa” nawołujący do udziału w manifestacjach. Nazwa organizacji (miała posłużyć do sygnowania dokumentów) była kwestią sporną: II KK NSZZ „S” zaproponował T. Harasimowicz, by nadać większą rangę programowi, nad którym pracowali przedstawiciele największych zakładów Trójmiasta. Dokument: „Program budowy ugody narodowej” został ostatecznie zredagowany w VII 1982 przez P. Slezyngiera we współpracy z T. Harasimowiczem i P. Zińczukiem (podczas spotkania w jego mieszkaniu); był to przeredagowany tekst tez Prymasowskiej Rady Społecznej (opublikowanych 5 IV 1982). Wydany 4 VIII 1982 program podpisano: „Delegaci i Pracownicy. II KK NSZZ «S» (działająca na czas zawieszenia Związku)”. Zastrzeżenie to dołączono, by podkreślić, że II Krajówka nie dąży do przejęcia władzy w „S”. Żądano m.in.: odwołania stanu wojennego, likwidacji ograniczeń praw i swobód obywatelskich, uwolnienia internowanych, uniewinnienia aresztowanych, przywrócenia do pracy zwolnionych za działalność związkową, zaniechania represji wobec pracowników nauki. Spotkania II Krajówki odbywały się: w mieszkaniach T. Harasimowicza w Sopocie, P. Zińczuka w Gdańsku, w mieszkaniu przy ul. Leczkowa, na przystankach SKM Gdańsk Politechnika i Gdynia-Redłowo, w parkach. W V 1982 na Łysej Górze w Sopocie członkowie II Krajówki spotkali się z poszukiwanym listem gończym Bogdanem Lisem, który interesował się nastrojami w zakładach pracy; postanowiono utrzymywać kontakt, II Krajówka zobowiązała się przekazać mu przez łącznika opracowany program organizacji. II Krajówka została rozbita na przełomie XII 1982/I 1983; 9 XII 1982 zatrzymano, nast. aresztowano P. Slezyngiera, 19 I 1983 – J. Koska, 24 I 1983 – T. Harasimowicza, 27 I 1983 – J. Gawina, 7 II 1983 – P. Zińczuka, 30 V 1983 – R. Jankowskiego, na pocz. VII 1983 – J. Satora. J. Kisielewski od I 1983 ukrywał się, późn. został zatrzymany. 27 VII 1983 ppłk Stefan Rutkowski, Naczelnik Wydz. Śledczego WUSW w Gdańsku, wniósł wniosek o umorzenie śledztwa na mocy amnestii. 16 XI 1983 Sąd Rejonowy w Gdańsku umorzył śledztwo. 1987 jako kontynuacja spotkań historycznych odbywanych od 1986 w domu Elżbiety Zawackiej, cichociemnej, kurierki i pracowniczki wywiadu AK (ps. Zo). Klub działał przy legalnym Zrzeszeniu Kaszubsko-Pomorskim, zdominowanym przez osoby związane z opozycją, które już wcześniej podjęło działania upamiętniające historię II wojny światowej i AK na Pomorzu. Przewodnicząca KH: E. Zawacka, z-ca: Zbigniew Mówka, działacze: m.in. Grzegorz Górski, Stanisław Salmonowicz i Jan Wyrowiński. Spotkania odbywały się 1 raz w mies. Organizowano prelekcje naukowe (m.in. Krystyna i Konrad Ciechanowscy, G. Górski, Tadeusz Jaszowski, S. Salmonowicz, Andrzej Tomczak), spotkania wspomnieniowe uczestników II wojny światowej, sesje naukowe: pierwszą 27 II 1989 poświęcono działaczowi Stronnictwa Pracy i Okręgowemu Delegatowi Rządu RP na Uchodźstwie podczas okupacji Antoniemu Antczakowi (zamordowanemu przez komunistów w 1950), którego postanowiono uczynić patronem KH. Podejmowano działania upamiętniające ignorowane przez władze postaci i wydarzenia historyczne: wmurowywanie tablic pamiątkowych (m.in. 27 IX 1987 ku czci żołnierzy toruńskiego inspektoratu AK w kościele Matki Boskiej Zwycięskiej w Toruniu), odprawianie mszy patriotycznych w toruńskich kościołach Matki Boskiej Zwycięskiej, Wniebowstąpienia NMP (m.in. w 48 rocznicę powstania Służby Zwycięstwu Polski) i Chrystusa Króla. Celem działalności KH było też opracowanie archiwum E. Zawackiej. Od 11 XI 1988 wydawano „Biuletyn Klubu Historycznego” pod redakcją Leszka Michalskiego; ukazały się 4 nr. o obj. 46 s. w formacie A5, drukowane na offsecie.