Encyklopedia Solidarności Ośrodek Odosobnienia dla Internowanych w Kielcach-Piaskach - Hasła rzeczowe -

Ośrodek Odosobnienia w Kielcach-Piaskach, funkcjonował 13 XII 1981 – 31 XII 1982 na terenie AŚ w Kielcach (z przerwą 31 VII – 29 VIII 1982). Przebywali w nim internowani z Regionu Świętokrzyskiego oraz Radomia i in. miast. Komendantem ośrodka był Marian Steciak, z-cą Edward Król. Ośrodek obsługiwany przez 25 funkcjonariuszy, na stałe do pełnienia obowiązków oddelegowani byli: kierownik działu penitencjarnego, wychowawca, komendant pawilonu i 8 oddziałowych.

Największą liczbę internowanych odnotowano 14 XII 1981: 303 osoby (290 mężczyzn i 13 kobiet) i 15 XII: 368 osób (354 mężczyzn i 14 kobiet); w kolejnych mies. internowanych systematycznie zwalniano, kobiety przewożono do innych ośrodków, gł. w Gołdapi. Wg przybliżonych danych, liczba internowanych (także spoza woj. kieleckiego), którzy przebywali w ośrodku, wynosiła 895 osób.

Warunki w placówce były typowo więzienne: cele 5 x 2 x 2,50 m, okno zabezpieczone kratami, 2 prycze piętrowe, sanitariat i umywalka z zimną wodą. 2 razy w tygodniu wieczorami internowani mogli przez 1,5 godz. korzystać z pomieszczeń świetlicy w budynku głównym (były to cele, z których wyniesiono łóżka); mieli prawo prenumerować bez ograniczeń gazety krajowe (np. „Trybuna Ludu”) oraz oraz jeden lokalny dziennik (np. „Słowo Ludu”); mogli słuchać I programu PR oraz oglądać Dziennik Telewizyjny; wysyłać i otrzymywać nieograniczoną liczbę listów. Regulamin przewidywał 2 godz. odwiedzin mies., codzienny 1 godzinny spacer w grupach po 10 osób na dziedzińcach usytuowanych za budynkiem głównym (14 internowanych przetrzymywanych w oddzielnym, małym budynku, korzystało z przylegającego do niego dziedzińca).

Dzięki staraniom duchowieństwa 26 XII 1981 odbyła się pierwsza msza. W kolejne niedziele odbywały się już po 3 nabożeństwa, jednak jednorazowo mogło w nich uczestniczyć tylko 30 osób.

Wiosną 1982 złagodzono regulamin: otwierano cele w ciągu dnia, wyrażono zgodę na spotkania z księżmi, ludźmi kultury; umożliwiono prowadzenie wykładów i cyklów samokształceniowych, dyskusji, odmawianie wspólnych modlitw.

W ośrodku odbyło się kilka akcji protestacyjnych: 17 XII 1981 i 1 III 1982 internowani usiłowali przeprowadzić okupację pól spacerowych; XII 1981 część osób sprzeciwiła się podaniu potraw mięsnych w wigilię Bożego Narodzenia; I 1982 kilka osób podjęło głodówkę; w najdłuższej 13–22 VI 1982 uczestniczyło co najmniej 38 osób.

Internowani wydawali (przepisywane ręcznie) niezależne pisma: „Kratę” i „Gryps”, drukowali biuletyny, śpiewniki, dzienniki, koperty, znaczki poczty obozowej i in.

Pod koniec XII 1981 wśród osób przytrzymywanych w ośrodku SB podjęła działania operacyjne w celu wyeliminowania wybranych osób z działalności opozycyjnej. Wykorzystywano podsłuchy, prowadzono działania dezintegracyjne i dezinformacyjne, wzywano na przesłuchania, nakłaniano do podpisywania oświadczeń o lojalności, próbowano kompromitować wybranych działaczy w ich środowiskach. Przedsięwzięcia operacyjne SB miały być też ukierunkowane na pozyskanie do współpracy jak największej liczby internowanych w zamian za wcześniejsze zwolnienie.

Na pocz. I 1982 kielecka SB stwierdziła, że wśród internowanych większość działaczy w dalszym ciągu wykazywała negatywną postawę w stosunku do ówczesnej sytuacji w kraju. Odmawiali składania wyjaśnień i podpisywania lojalek, zapowiadali prowadzenie działalności związkowej po uchyleniu decyzji o internowaniu. Niektórzy przygotowywali m.in. żądania i postulaty dot. zwolnienia zatrzymanych, zniesienia stanu wojennego, utworzenia rady internowanych, prowadzenia zajęć kulturalno-związkowych, organizowania mszy, swobodnego poruszania się w ośrodku.

20 I i 26 II Komisja Krajowa NSZZ „Solidarność”, II Komisja Krajowa NSZZ „Solidarność”, II, tzw. II Krajówka, powstała w III 1982 w Trójmieście z inicjatywy: Tadeusza Harasimowicza (od XII 1981 na emeryturze, wcześniej gł. księgowy w Gdańskich Zakładach Rybnych, doradca tamtejszej KZ „S”), Józefa Koska (dźwigowy w Zarządzie Portu Gdynia), Pawła Slezyngiera (mistrz na Wydz. K-2 Stoczni im. Komuny Paryskiej w Gdyni, przewodniczący „S” na największym wydziale stoczni), Jana Gawina (w III 1982 w SKP, od X 1982 pracownik Okręgowego Przedsiębiorstwa Wodno-Kanalizacyjnego w Gdyni), Pawła Zińczuka (ze Stoczni Gdańskiej im. Lenina, od IX 1980 łącznik Wydz. P-1 z Komitetem Założycielskim „S” w SG, nast. członek KZ), Janusza Satory (w 1980 w WZZ, w VIII 1980 członek KS w Elmorze; nast. wiceprzewodniczący KZ; 15 XII 1981 organizator 1-dniowego strajku w zakładzie, nast. w ukryciu), Ryszarda Jankowskiego (ze Stoczni Nauta w Gdyni), Jana Kisielewskiego, we współpracy z Tadeuszem Kulczyńskim (z Gdańskiej Stoczni Remontowej) i przedstawicielami Stoczni Północnej im. Bohaterów Westerplatte: Andrzejem Adamczykiem, Romanem Wyżlicem, Janem Wójcikiem. W komórce poligraficznej II Krajówki byli: Andrzej Andrzejewski, Justyn Baranowski, Witold Szaniawski; Tadeusz Szozda (łącznik z II KK). Członkowie II Krajówki m.in. kolportowali pisma podziemne („Tygodnik Mazowsze”, „Solidarność Narodu”). 28 VIII 1982 wystosowano „Apel do społeczeństwa” nawołujący do udziału w manifestacjach. Nazwa organizacji (miała posłużyć do sygnowania dokumentów) była kwestią sporną: II KK NSZZ „S” zaproponował T. Harasimowicz, by nadać większą rangę programowi, nad którym pracowali przedstawiciele największych zakładów Trójmiasta. Dokument: „Program budowy ugody narodowej” został ostatecznie zredagowany w VII 1982 przez P. Slezyngiera we współpracy z T. Harasimowiczem i P. Zińczukiem (podczas spotkania w jego mieszkaniu); był to przeredagowany tekst tez Prymasowskiej Rady Społecznej (opublikowanych 5 IV 1982). Wydany 4 VIII 1982 program podpisano: „Delegaci i Pracownicy. II KK NSZZ «S» (działająca na czas zawieszenia Związku)”. Zastrzeżenie to dołączono, by podkreślić, że II Krajówka nie dąży do przejęcia władzy w „S”. Żądano m.in.: odwołania stanu wojennego, likwidacji ograniczeń praw i swobód obywatelskich, uwolnienia internowanych, uniewinnienia aresztowanych, przywrócenia do pracy zwolnionych za działalność związkową, zaniechania represji wobec pracowników nauki. Spotkania II Krajówki odbywały się: w mieszkaniach T. Harasimowicza w Sopocie, P. Zińczuka w Gdańsku, w mieszkaniu przy ul. Leczkowa, na przystankach SKM Gdańsk Politechnika i Gdynia-Redłowo, w parkach. W V 1982 na Łysej Górze w Sopocie członkowie II Krajówki spotkali się z poszukiwanym listem gończym Bogdanem Lisem, który interesował się nastrojami w zakładach pracy; postanowiono utrzymywać kontakt, II Krajówka zobowiązała się przekazać mu przez łącznika opracowany program organizacji. II Krajówka została rozbita na przełomie XII 1982/I 1983; 9 XII 1982 zatrzymano, nast. aresztowano P. Slezyngiera, 19 I 1983 – J. Koska, 24 I 1983 – T. Harasimowicza, 27 I 1983 – J. Gawina, 7 II 1983 – P. Zińczuka, 30 V 1983 – R. Jankowskiego, na pocz. VII 1983 – J. Satora. J. Kisielewski od I 1983 ukrywał się, późn. został zatrzymany. 27 VII 1983 ppłk Stefan Rutkowski, Naczelnik Wydz. Śledczego WUSW w Gdańsku, wniósł wniosek o umorzenie śledztwa na mocy amnestii. 16 XI 1983 Sąd Rejonowy w Gdańsku umorzył śledztwo. 1982 ośrodek wizytowali: prokurator, sędzia penitencjarny, przedstawiciele PCK; 24–25 III, 26–28 V, 5–7 X 1982 delegacja MCK; w raportach z wizytacji podawano wytyczne konieczne do tego, aby placówka spełniała kryteria przewidziane dla ośrodków odosobnienia.

31 VII 1982 ośrodek zamknięto, a przebywające w nim osoby przewieziono do in. miejsc, m.in. do Załęża k. Rzeszowa, 29 VIII placówka została ponownie uruchomiona. We IX 1982 przetrzymywano w niej ok. 60 internowanych, 13 XII 1982 przebywało jeszcze 18 osób. Mimo że formalnie ośrodek w Kielcach istniał do 31 XII 1982, to 23 XII opuścili go ostatni osadzeni.

Marzena Grosicka