Ośrodek Odosobnienia we Włodawie
Ośrodek Odosobnienia we Włodawie, usytuowany w ZK (obiekt z 1971). 13 XII 1981 utworzono tu Ośrodek Odosobnienia, którego pierwszym komendantem (do 16 II 1982) był naczelnik ZK Mieczysław Pomianowski. 16 II 1982 rozdzielono obie funkcje i komendantem został Jerzy Skowron, funkcjonariusz z ZK Chełm. Stały, bieżący nadzór nad ośrodkiem ze strony SB sprawował por. Bogdan Sacewicz z KW MO Lublin.
13 XII 1981 do ośrodka przywieziono 68 internowanych z woj. lubelskiego; w kolejnych dniach dowożono następne grupy: 14 XII 1981 – 7 os., 18 XII 1981 – 22 os., 23 XII 1981 – 9 os., 28 XII 1981 – 8 os., 4 I 1982 – 2 os. 17 XII 1981 pierwszy raz przeniesiono internowanego do innego ośrodka. 28 i 31 XII 1981 pierwsze dwie osoby zostały zwolnione z internowania, 6 I 1982 – 3 internowanych przeniesiono do ośrodka w Darłówku, 1 os. do AŚ Lublin (prawdopodobnie jako tymczasowo aresztowaną). Do tego momentu w ośrodku Włodawa przetrzymywano internowanych wyłącznie z woj. lubelskiego.
8 I 1982 dowieziono 58 internowanych z ośrodka Biała Podlaska; 9 I 1982 – 93 internowanych z ośrodka Krasnystaw; 11 I 1982 – 65 internowanych z ośrodka Chełm. Tym samym ośrodek Włodawa stał się jedynym ośrodkiem internowania na Lubelszczyźnie, przebywało w nim wówczas 320 internowanych z 5 województw: bialskopodlaskiego, chełmskiego, lubelskiego, siedleckiego i zamojskiego. W kolejnych miesiącach liczba internowanych zmieniała się: do ośrodka kierowano kolejnych internowanych, a równolegle dokonywano zwolnień.
W ośrodku doszło do dwóch dramatycznych wydarzeń. 7 I 1982 jeden z internowanych (Włodzimierz Jachman) usiłował popełnić samobójstwo – przyczyną była wiadomość o śmierci ojca, blokowana przez miesiąc przez SB. W drugim przypadku – 24 I 1982 Zbigniew Żmudziak dostał ostrego ataku wyrostka robaczkowego, co nie zostało rozpoznane przez lekarza dyżurnego w szpitalu we Włodawie. 25 I 1982 po interwencji jednego z internowanych, lekarza dr. Andrzeja Jóźwiakowskiego z AM w Lublinie, chory został przewieziony do szpitala we Włodawie i poddany operacji. W wyniku nieumiejętnie przeprowadzonego zabiegu wystąpiły komplikacje pooperacyjne, przez co 29 I 1982 musiał być ponownie operowany. 3 III 1982 został formalnie zwolniony z internowania, wypisany ze szpitala we Włodawie i z pomocą działaczy „S” przewieziony do szpitala w Lublinie, gdzie przebywał do IV 1982.
W trakcie funkcjonowania ośrodka internowani kilkakrotnie podejmowali akcje protestacyjne. 13 I 1982 przeprowadzono jednodniową głodówkę w rocznicę 13 XII 1981, za co 3 osoby: Zygmunta Łupinę, Jerzego Malinowskiego i Stanisława Sikorę ukarano pobytem w izolatce. 30 I 1982 na spacerniaku ulepiono salutującego bałwana, ucharakteryzowanego na generała Jaruzelskiego. 11-14 II 1982 przeprowadzono 3-dniową głodówkę jako protest przeciwko przetrzymywaniu w ośrodku chorego Teodora Basaka, któremu odmówiono uznania go za chorego. 13 II Komisja Krajowa NSZZ „Solidarność”, II Komisja Krajowa NSZZ „Solidarność”, II, tzw. II Krajówka, powstała w III 1982 w Trójmieście z inicjatywy: Tadeusza Harasimowicza (od XII 1981 na emeryturze, wcześniej gł. księgowy w Gdańskich Zakładach Rybnych, doradca tamtejszej KZ „S”), Józefa Koska (dźwigowy w Zarządzie Portu Gdynia), Pawła Slezyngiera (mistrz na Wydz. K-2 Stoczni im. Komuny Paryskiej w Gdyni, przewodniczący „S” na największym wydziale stoczni), Jana Gawina (w III 1982 w SKP, od X 1982 pracownik Okręgowego Przedsiębiorstwa Wodno-Kanalizacyjnego w Gdyni), Pawła Zińczuka (ze Stoczni Gdańskiej im. Lenina, od IX 1980 łącznik Wydz. P-1 z Komitetem Założycielskim „S” w SG, nast. członek KZ), Janusza Satory (w 1980 w WZZ, w VIII 1980 członek KS w Elmorze; nast. wiceprzewodniczący KZ; 15 XII 1981 organizator 1-dniowego strajku w zakładzie, nast. w ukryciu), Ryszarda Jankowskiego (ze Stoczni Nauta w Gdyni), Jana Kisielewskiego, we współpracy z Tadeuszem Kulczyńskim (z Gdańskiej Stoczni Remontowej) i przedstawicielami Stoczni Północnej im. Bohaterów Westerplatte: Andrzejem Adamczykiem, Romanem Wyżlicem, Janem Wójcikiem. W komórce poligraficznej II Krajówki byli: Andrzej Andrzejewski, Justyn Baranowski, Witold Szaniawski; Tadeusz Szozda (łącznik z II KK). Członkowie II Krajówki m.in. kolportowali pisma podziemne („Tygodnik Mazowsze”, „Solidarność Narodu”). 28 VIII 1982 wystosowano „Apel do społeczeństwa” nawołujący do udziału w manifestacjach. Nazwa organizacji (miała posłużyć do sygnowania dokumentów) była kwestią sporną: II KK NSZZ „S” zaproponował T. Harasimowicz, by nadać większą rangę programowi, nad którym pracowali przedstawiciele największych zakładów Trójmiasta. Dokument: „Program budowy ugody narodowej” został ostatecznie zredagowany w VII 1982 przez P. Slezyngiera we współpracy z T. Harasimowiczem i P. Zińczukiem (podczas spotkania w jego mieszkaniu); był to przeredagowany tekst tez Prymasowskiej Rady Społecznej (opublikowanych 5 IV 1982). Wydany 4 VIII 1982 program podpisano: „Delegaci i Pracownicy. II KK NSZZ «S» (działająca na czas zawieszenia Związku)”. Zastrzeżenie to dołączono, by podkreślić, że II Krajówka nie dąży do przejęcia władzy w „S”. Żądano m.in.: odwołania stanu wojennego, likwidacji ograniczeń praw i swobód obywatelskich, uwolnienia internowanych, uniewinnienia aresztowanych, przywrócenia do pracy zwolnionych za działalność związkową, zaniechania represji wobec pracowników nauki. Spotkania II Krajówki odbywały się: w mieszkaniach T. Harasimowicza w Sopocie, P. Zińczuka w Gdańsku, w mieszkaniu przy ul. Leczkowa, na przystankach SKM Gdańsk Politechnika i Gdynia-Redłowo, w parkach. W V 1982 na Łysej Górze w Sopocie członkowie II Krajówki spotkali się z poszukiwanym listem gończym Bogdanem Lisem, który interesował się nastrojami w zakładach pracy; postanowiono utrzymywać kontakt, II Krajówka zobowiązała się przekazać mu przez łącznika opracowany program organizacji. II Krajówka została rozbita na przełomie XII 1982/I 1983; 9 XII 1982 zatrzymano, nast. aresztowano P. Slezyngiera, 19 I 1983 – J. Koska, 24 I 1983 – T. Harasimowicza, 27 I 1983 – J. Gawina, 7 II 1983 – P. Zińczuka, 30 V 1983 – R. Jankowskiego, na pocz. VII 1983 – J. Satora. J. Kisielewski od I 1983 ukrywał się, późn. został zatrzymany. 27 VII 1983 ppłk Stefan Rutkowski, Naczelnik Wydz. Śledczego WUSW w Gdańsku, wniósł wniosek o umorzenie śledztwa na mocy amnestii. 16 XI 1983 Sąd Rejonowy w Gdańsku umorzył śledztwo. 1982 został wywieziony z ośrodka bez poinformowania internowanych o miejscu docelowym. Jak się potem okazało – odwieziono go do szpitala więziennego w AŚ Warszawa-Mokotów. 28 III 1982 z ośrodka uciekł Stanisław Karpik. 24 III 1982 grupa internowanych z woj. siedleckiego odmówiła powrotu do cel, wyrażając w ten sposób sprzeciw wobec ograniczenia spacerów. Użyto wobec nich gazu łzawiącego.
Na terenie Włodawy pomoc dla internowanych organizowała m.in. Maria Budzyńska we współpracy z lokalną parafią i z ks. Mieczysławem Brzozowskim, regionalnym duszpasterzem „S” z Lublina.
25 XII 1981 pierwsza msza św. w ośrodku we Włodawie. Niedzielną posługę duszpasterską wśród internowanych sprawowali później kilkakrotnie: bp ordynariusz siedlecki Jan Mazur (16 I, 31 I, 14 II 1982), bp ordynariusz lubelski Bolesław Pylak (24 I, 7 II, 21 II 1982), ks. Mieczysław Brzozowski (21 II 1982) oraz bp pomocniczy lubelski Zygmunt Kamiński (7 i 21 III 1982). Msze św. w świetlicy więziennej. Ze strony kurii siedleckiej posługa połączona była z regularnym dostarczaniem paczek.
Pod koniec III 1982 rozpoczęto likwidację ośrodka, przenosząc internowanych do innych ośrodków, m.in. : 26 III – 47 os. do Lublina, 29 III – 63 do Lublina, 6 IV – 10 do Kwidzyna, 15 IV – 6 do Lublina, 22 IV – 12 do Lublina, 23 IV – 29 do Kwidzyna i 46 do Rzeszowa-Załęże. Łącznie przez OO Włodawa przeszło 366 internowanych.
Prawdopodobną przyczyną likwidacji tego miejsca była zapowiedź wizytowania ośrodków przez MCK. Do wizytacji wytypowano bardziej nowoczesny AŚ Lublin, w którym utworzono ośrodek odosobnienia i umieszczono w nim grupę internowanych mających szanse na wcześniejsze zwolnienie oraz rokujących bardziej spokojne zachowanie w trakcie wizytacji MCK.