Hasła rzeczowe

Parafia św. Mikołaja w Elblągu

Parafia św. Mikołaja w Elblągu, najstarsza parafia w mieście, siedziba dekanatu elbląskiego. Kościół zbudowano ok. 1246, jego pierwszym znanym proboszczem był Gotfryd, jeden z lokujących w tymże roku miasto Elbląg. W 1777 kościół spłonął wskutek uderzenia pioruna, odbudowa trwała bardzo długo. Kolejny pożar, który strawił wnętrze i zniszczył plebanię, wikariat i domy parafialne, miał miejsce w II 1945 w wyniku rosyjskiego ostrzału artyleryjskiego; zachowało się, ukryte na wsiach, gotyckie wyposażenie kościoła. Kościół odbudowywano w kilku etapach (1947-1950, 1957-1959, 1961-1963, 1966-1967), pierwszą po 1945 mszę św. odprawiono na początku XI 1949. 1968-2005 proboszczem parafii i dziekanem dekanatu elbląskiego był ks. Mieczysław Józefczyk.

Parafia odegrała pewną rolę w wydarzeniach Grudnia ’70; 18 XII 1970 na ul. 1 Maja podczas zamieszek funkcjonariusz MO zastrzelił 22-letniego Mariana Sawicza; jego pogrzeb odbył się tego samego dnia o godz. 22. Tydzień później M. Sawicz miał zawrzeć związek małżeński w kościele św. Mikołaja. 19 XII 1970, w sobotę, mechanik z Zamechu Ryszard Demel i dr Maria Muchowicz poinformowali ks. M. Józefczyka o przebiegu wydarzeń z piątku i wręczyli mu listę 14 aresztowanych 17 XII 1970 w hali nr 6 zakładu pracowników Zamechu; listę tę przekazał on do Kurii Biskupiej w Olsztynie. Po zbiórce pieniężnej zarządzonej przez Episkopat Polski na rzecz ofiar Grudnia ’70 kuria przekazała ks. M. Józefczykowi 2 mln zł; pieniądze te trafiły do narzeczonej M. Sawicza, do rodzin osób aresztowanych, pobitych, skazanych przez kolegia ds. wykroczeń wysokimi grzywnami. Przekazywanie pomocy trwało do IV 1971. Z inicjatywy ks. M. Józefczyka pod koniec 1979 powstał elbląski KIK, jedyny w tym czasie w Elblągu ośrodek kontestujący system ABC, system ABC, system w „S” Regionu Małopolska, trójpoziomowy, hierarchiczny system kolportażowo-informacyjny, dający możliwość szybkiego obiegu informacji pomiędzy poszczególnymi ogniwami Związku (od centrali do każdej KZ); opracowany przez zespół pracowników Krakowskiego Biura Projektów Budownictwa Komunalnego pod kierunkiem Bolesława Śliwińskiego. polityczny PRL. Od 1980 przy kościele św. Mikołaja działało Duszpasterstwo Ludzi Pracy Duszpasterstwo Ludzi Pracy Duszpasterstwo Ludzi Pracy przy parafii św. Józefa w Częstochowie, powstało w 1985. Organizatorem i duszpasterzem był proboszcz ks. Zenon Raczyński, który od XI 1984 w każdą drugą niedzielę miesiąca odprawiał Msze za Ojczyznę i wygłaszał patriotyczne kazania. Miasta Elbląga.

Podczas elbląskich strajków w VIII 1980 delegowani przez ks. M. Józefczyka kapłani: Romuald Zapadka, Janusz Koniec oraz o. Ignacy Proszek odprawiali msze św. na terenie strajkujących Wojewódzkiego Przedsiębiorstwa Komunikacyjnego, Elbląskiego Przedsiębiorstwa Budownictwa Przemysłowego i Fabryki Domów Elbląskiego Kombinatu Budowlanego. 24 VIII 1980 ks. M. Józefczyk wygłosił komunikat duszpasterzy Elbląga, w którym apelowali oni o poszanowanie pracowniczej akcji protestacyjnej przez władze.

Po wybuchu strajku okupacyjnego w Zamechu 14 XII 1981 przedstawiciel dekanatu elbląskiego ks. Romuald Zapadka doprowadził do porozumienia między strajkującymi a ZOMO. Po 13 XII 1981 kościół św. Mikołaja stał się miejscem spotkań działaczy elbląskiej „S”; 18 XII 1981 przedstawiciele Zamechu: Antoni Borowski, Leszek Broś, Kazimierz Kacicki, Leszek Fedak, Ryszard Stolarowicz powołali tu zakładową TKZ „S”. Na plebanii spotykali się wszyscy pozostający na wolności przewodniczący KZ-ów, m.in. Jan Bachorski, Antoni Borowski, Andrzej Czajkowski, Józef Gburzyński, Adam Peret, Tadeusz Szymański – tu podjęto decyzję o powołaniu podziemnego TZR „S”, przewodniczącym został A. Borowski, następnie zaprzysiężony przez ks. M. Józefczyka wg tradycji AK-owskiej. W kościele św. Mikołaja przechowywano sztandar ZR „S” i „S” Zamechu. W l. 80. w kościele rozdzielano dary dla najuboższych rodzin Elbląga, przywożone z zaprzyjaźnionych miast: holenderskiego ‘s-Hertogenbosch i norweskiego Stavanger. Pod nadzorem ks. M. Józefczyka odbywała się również akcja wyjazdów na stałe działaczy „S” do Norwegii; skorzystali z niej m.in. Dariusz Brzozowski, Witold Gierukas, Ryszard Kalinowski, Waldemar Kwiek, Jarosław Soboń i Zbigniew Ziółkowski. Odprawiano Msze za Ojczyznę oraz z okazji rocznic wydarzeń ważnych dla historii narodu i regionu. Ośrodkiem podziemnego życia kulturalnego w Elblągu była mieszcząca się na plebanii Sala Kolumnowa. Goszczono tu m.in. Jacka Fedorowicza, Bogdana Lisa, Jana Lityńskiego, Jacka Taylora, Annę Walentynowicz; w 2. połowie l. 80. sala ta uchodziła za główną siedzibę elbląskiej „S”, następnie mieściła się tu siedziba „S” RI. 26 II 1989 tutaj powołano Tymczasową Międzyzakładową Komisję Koordynacyjną, która mimo autorytarnie i subiektywnie dobranego składu z czasem zdominowała środowisko elbląskiej „S”. W czasie kampanii wyborczej do parlamentu w VI 1989 ks. M. Józefczyk poparł kandydatów KO „S”.

 

Krzysztof Filip|Karol Nawrocki

Opcje strony

do góry