Encyklopedia Solidarności Grupa Włostowicka - Hasła rzeczowe -

Grupa Włostowicka, nieformalna struktura podziemna działająca 1984–1989 przy parafii św. Józefa w Puławach. Nazwa grupy wywodzi się od wsi Włostowice, na terenie której znajdowała się parafia i która w 1933 została włączona do granic miasta Puławy. Głównym inicjatorem grupy był Zbigniew Słomka przy wsparciu Józefa Lenartowicza (b. żołnierza AK) i jego syna Jerzego Lenartowicza oraz przy przychylnym zaangażowaniu proboszcza ks. Ryszarda Kościka. Działalność grupy polegała głównie na organizowaniu przy włostowickim kościele obchodów rocznic patriotycznych, na które często zapraszano z Lublina regionalnego duszpasterza „S” ks. Mieczysława Brzozowskiego, głoszącego okolicznościowe homilie. Po mszach organizowano spotkania dyskusyjne w sali katechetycznej, podczas których rozprowadzano okolicznościowe wydawnictwa i pamiątki, najczęściej wykonane własnym sumptem. Ważną rolę odgrywały przygotowane profesjonalne dekoracje patriotyczne nabożeństw.

Działalność zainaugurowano 15 VIII 1984 mszą św. w rocznicę bitwy warszawskiej 1920, po której grupa działaczy „S” złożyła kwiaty przy przedwojennym pomniku Odzyskania Niepodległości na zabytkowym cmentarzu przykościelnym. Jesienią 1984 do grupy dołączyli: Ignacy Czeżyk, Maria Kapturkiewicz-Szewczyk, Wiesław Rymkiewicz, Alicja i Tadeusz Skibowie oraz Henryk Sztaba.

10 XI 1985 w ramach obchodów rocznicy odzyskania niepodległości wewnątrz kościoła włostowickiego odsłonięto tablicę upamiętniającą Legiony Józefa Piłsudskiego (pomysłodawca tablicy Z. Słomka, projekt graficzny M. Kapturkiewicz-Szewczyk, wykonanie kamieniarskie Jan Okoń). Środki finansowe pozyskano poprzez sprzedaż 40 albumów ze zdjęciami Z. Słomki dokumentującymi szlak bojowy I Brygady Legionów na Lubelszczyźnie. Po mszy zorganizowano spotkanie z ostatnimi żyjącymi legionistami.

Na przełomie 1985 i 1986 do grupy dołączyli: Marian Chołaj, Marian Kopiński, Józef Kowalski, Aleksander Lewtak, Marian Mulawa, Ryszard Mulawa, Edward Piaseczny, Anna Sadurska, Jan Skoczylas, Mikołaj Spóz, Mieczysław Śwital i Kazimierz Zatorski. Z grupą współpracowało kilkanaście dalszych osób. Okazją do integracji środowiska były m.in. ogniska na tzw. górkach włostowskich, podczas których śpiewano pieśni patriotyczne i dyskutowano o sytuacji w kraju.

1986 grupa rozpoczęła własną działalność poligraficzną dzięki kontaktom nawiązanym przez Z. Słomkę ze Zbigniewem Czubielem z KPN w Lublinie. Od KPN otrzymano akcesoria do sitodruku (ramki, sita, rakiel i farby). Umożliwiło to wykonywanie własnych wydawnictw okolicznościowych (znaczki, pocztówki, cegiełki). Elementy graficzne wykonywali Z. Słomka i M. Spóz. Jednocześnie M. Spóz przygotowywał negatywy do naświetleń emulsji światłoczułej sporządzał, zaś Z. Słomka – sita do druku (emulsja światłoczuła, naświetlanie). Drukował Z. Słomka z pomocą M. Kopińskiego, M. Mulawy, J. Okonia i E. Pasiecznego.

VIII 1987 grupa wykonała sztandar „S” Ziemi Puławskiej. Środki finansowe zebrano poprzez sprzedaż cegiełek w postaci kart pocztowych z projektem sztandaru (projekt najprawdopodobniej M. Kapturkiewicz-Szewczyk, ostatecznie nie zrealizowany). W ostatecznej wersji na sztandarze umieszczono napis: „«Solidarność» Ziemi Puławskiej” i herb Puław (Pogoń) namalowany przez M. Kapturkiewicz-Szewczyk. Aplikacje na sztandarze wyhaftowała Janina Gil. Na odwrocie umieszczono wizerunek MB z Dzieciątkiem pochodzący ze starej chorągwi kościelnej z wyhaftowanym napisem: „Maryjo, Tyś mocą zwycięstwa w walce o wolność”. Drzewce i okucia wykonał Marian Kozak. Odlew orła do drzewca zrobił Grzegorz Suski. 13 III 1988 sztandar poświęcił ks. Henryk Jankowski w kościele św. Brygidy w Gdańsku w czasie mszy św. w intencji puławskiej „S”.

1987–1988 grupa zorganizowała wyjazd puławskich związkowców „S” na kolejne wrześniowe pielgrzymki ludzi pracy na Jasną Górę (na tę okoliczność grupa wydrukowała chusty oraz znaczki-plakietki z napisem „«Solidarność» Ziemia Puławska”) oraz październikowe pielgrzymki do grobu ks. Jerzego Popiełuszki na Żoliborzu w Warszawie.

30 VIII 1988 przedstawiciele grupy zawieźli do Komitetu Pomocy Strajkującym w Gdańsku pieniądze zebrane w środowisku puławskiej „S”.

11 XI 1988 grupa zorganizowała uroczystość odsłonięcia na cmentarzu włostowickim pomnika Poległym i Pomordowanym za Wiarę i Ojczyznę na Kresach Wschodnich, przygotowywanego od jesieni 1987. Pomysłodawcą był Z. Słomka. Projekt artystyczny opracował M. Spóz. Na jednym z bocznych kamieni pomnika wykuto napis „«Solidarność» Ziemi Puławskiej”. Pomnik wymurował Aleksander Kopiński. Elementy granitowe wykonali Zenon Benicki i J. Okoń. Napisy wykuł Andrzej Sadurski. Odlew orła w koronie wieńczącego pomnik wykonał G. Suski. Mowę przy pomniku wygłosił przewodniczący TZR i członek KKW „S” Stanisław Węglarz. Grupa wydała okolicznościowe pocztówki oraz znaczek poświęcony Orlętom Lwowskim. 23 IV 1989 grupa zorganizowała uroczyste złożenie w mogile przy pomniku urn z ziemią z Katynia, Baranowicz i Wilna.

15 II Komisja Krajowa NSZZ „Solidarność”, II Komisja Krajowa NSZZ „Solidarność”, II, tzw. II Krajówka, powstała w III 1982 w Trójmieście z inicjatywy: Tadeusza Harasimowicza (od XII 1981 na emeryturze, wcześniej gł. księgowy w Gdańskich Zakładach Rybnych, doradca tamtejszej KZ „S”), Józefa Koska (dźwigowy w Zarządzie Portu Gdynia), Pawła Slezyngiera (mistrz na Wydz. K-2 Stoczni im. Komuny Paryskiej w Gdyni, przewodniczący „S” na największym wydziale stoczni), Jana Gawina (w III 1982 w SKP, od X 1982 pracownik Okręgowego Przedsiębiorstwa Wodno-Kanalizacyjnego w Gdyni), Pawła Zińczuka (ze Stoczni Gdańskiej im. Lenina, od IX 1980 łącznik Wydz. P-1 z Komitetem Założycielskim „S” w SG, nast. członek KZ), Janusza Satory (w 1980 w WZZ, w VIII 1980 członek KS w Elmorze; nast. wiceprzewodniczący KZ; 15 XII 1981 organizator 1-dniowego strajku w zakładzie, nast. w ukryciu), Ryszarda Jankowskiego (ze Stoczni Nauta w Gdyni), Jana Kisielewskiego, we współpracy z Tadeuszem Kulczyńskim (z Gdańskiej Stoczni Remontowej) i przedstawicielami Stoczni Północnej im. Bohaterów Westerplatte: Andrzejem Adamczykiem, Romanem Wyżlicem, Janem Wójcikiem. W komórce poligraficznej II Krajówki byli: Andrzej Andrzejewski, Justyn Baranowski, Witold Szaniawski; Tadeusz Szozda (łącznik z II KK). Członkowie II Krajówki m.in. kolportowali pisma podziemne („Tygodnik Mazowsze”, „Solidarność Narodu”). 28 VIII 1982 wystosowano „Apel do społeczeństwa” nawołujący do udziału w manifestacjach. Nazwa organizacji (miała posłużyć do sygnowania dokumentów) była kwestią sporną: II KK NSZZ „S” zaproponował T. Harasimowicz, by nadać większą rangę programowi, nad którym pracowali przedstawiciele największych zakładów Trójmiasta. Dokument: „Program budowy ugody narodowej” został ostatecznie zredagowany w VII 1982 przez P. Slezyngiera we współpracy z T. Harasimowiczem i P. Zińczukiem (podczas spotkania w jego mieszkaniu); był to przeredagowany tekst tez Prymasowskiej Rady Społecznej (opublikowanych 5 IV 1982). Wydany 4 VIII 1982 program podpisano: „Delegaci i Pracownicy. II KK NSZZ «S» (działająca na czas zawieszenia Związku)”. Zastrzeżenie to dołączono, by podkreślić, że II Krajówka nie dąży do przejęcia władzy w „S”. Żądano m.in.: odwołania stanu wojennego, likwidacji ograniczeń praw i swobód obywatelskich, uwolnienia internowanych, uniewinnienia aresztowanych, przywrócenia do pracy zwolnionych za działalność związkową, zaniechania represji wobec pracowników nauki. Spotkania II Krajówki odbywały się: w mieszkaniach T. Harasimowicza w Sopocie, P. Zińczuka w Gdańsku, w mieszkaniu przy ul. Leczkowa, na przystankach SKM Gdańsk Politechnika i Gdynia-Redłowo, w parkach. W V 1982 na Łysej Górze w Sopocie członkowie II Krajówki spotkali się z poszukiwanym listem gończym Bogdanem Lisem, który interesował się nastrojami w zakładach pracy; postanowiono utrzymywać kontakt, II Krajówka zobowiązała się przekazać mu przez łącznika opracowany program organizacji. II Krajówka została rozbita na przełomie XII 1982/I 1983; 9 XII 1982 zatrzymano, nast. aresztowano P. Slezyngiera, 19 I 1983 – J. Koska, 24 I 1983 – T. Harasimowicza, 27 I 1983 – J. Gawina, 7 II 1983 – P. Zińczuka, 30 V 1983 – R. Jankowskiego, na pocz. VII 1983 – J. Satora. J. Kisielewski od I 1983 ukrywał się, późn. został zatrzymany. 27 VII 1983 ppłk Stefan Rutkowski, Naczelnik Wydz. Śledczego WUSW w Gdańsku, wniósł wniosek o umorzenie śledztwa na mocy amnestii. 16 XI 1983 Sąd Rejonowy w Gdańsku umorzył śledztwo. 1989 grupa wystosowała pismo do Lecha Wałęsy wyrażające obawę, że podczas obrad Okrągłego Stołu nie są dostatecznie artykułowane i reprezentowane sprawy dotyczące polskich chłopów i rolnictwa.

25 V 1989 grupa przygotowała jeden z ołtarzy Bożego Ciała z dużym napisem „S”; w procesji po raz pierwszy uczestniczył poczet ze sztandarem „S” Ziemi Puławskiej.

Przed 4 VI 1989 grupa w sposób szczególny wsparła kampanię wyborczą swojego członka i kandydata KO „S” I. Czeżyka; m.in. zorganizowano zbiórkę podpisów pod wnioskiem o rejestrację kandydata, wydrukowano (w oparciu o własną bazę poligraficzną) cegiełki, z których dochód przekazano na Fundusz Wyborczy „S” oraz utworzono Gminne KO w miejscowościach: Baranów, Nowodwór, Ułęż i Żyrzyn. 11 VI 1989 uroczyste ognisko z udziałem wybranego już posła I. Czeżyka było jednym ostatnich przedsięwzięć grupy.

W następnych miesiącach działalność kontynuowano jako Klub Miłośników Tradycji Narodowych przy PTTK Oddział w Puławach, a od 1990 jako Puławskie Towarzystwo Tradycji Narodowych.

Marcin Dąbrowski