Fabryka Pras Automatycznych Ponar – Plasomat Zakład nr 6 Fanina w Przemyślu
Fabryka Pras Automatycznych Ponar – Plasomat Zakład nr 6 Fanina w Przemyślu, powstała w 1959. Zakład wielokrotnie zmieniał nazwy: Zakłady Wytwórcze Aparatów Wysokiego Napięcia – Oddział Przemyśl Zakładów im. Dymitrowa (1959–1968), Fabryka Aparatów Elektrycznych Niskiego Napięcia – Fanina (1968–1976), Fabryka Pras Automatycznych Ponar – Plasomat Zakład nr 6 – Fanina (1976–1982), Fabryka Aparatury Elektromechanicznej Fanina (1982–1998). 1980 Fanina produkowała prasy, zatrudniała 583 pracowników.
Struktury „S” zakładzie powstały we IX 1980 z inicjatywy Mariusza Siwca, który 3 X 1980 reprezentował Faninę na zebraniu założycielskim Tymczasowej Międzyzakładowej Komisji Koordynacyjnej w Przemyślu. 10 X 1980 r. wybrano 13-osobowe Prezydium Komitetu Założycielskiego „S” (m.in. przew. Bogdan Kłyczyn, wiceprzew. Ryszard Gałązka, Krzysztof Prokop). Do „S” zapisało się 528 osób (należeli również emeryci związani z zakładem). Przeprowadzono wybór 57 delegatów na zakładowe walne zebranie (jeden reprezentant na ok. 30 związkowców z jednej brygady lub Wydz. ). 12 XII 1980 44 delegatów wybrało prezydium KZ (m.in. przew. Krzysztof Prokop, wiceprzew. Bogdan Kłyczyn). Działało 8 Komisji Wydziałowych. Ich przedstawiciele wchodzili w skład KZ, która liczyła 26 osób. 1980–1981 „S” w Faninie działała bardzo prężnie, zgłaszano szereg postulatów i projektów poprawy sytuacji pracowników, prowadzono działalność kulturalną. II 1981 K. Prokop został oddelegowany do pracy w MKZ w Przemyślu. Od VII 1981 r. K. Prokop był delegatem na I WZD „S” woj. przemyskiego, nast. został członkiem ZR i kierownikiem Biura Interwencji. 3 IX 1981 przew. KZ wybrano Zdzisława Karpińskiego.
14 XII 1981 w Faninie próbowano przeprowadzić protest. Dyrekcja ogłosiła, że nie wyciągnie konsekwencji w stosunku do pracowników, którzy nie przystąpią do pracy pod warunkiem, że nie ogłoszą oficjalnie strajku. W literaturze historycznej badacze powtarzają błąd funkcjonariuszy SB, którzy przypisują protest z Fabryki Pras Automatycznych Ponar – Plasomat Zakład nr 5 – w budowie w Przemyślu Faninie (wówczas Zakład nr 6).
W następnych latach w zakładzie była prowadzona działalność „S” w konspiracji poza strukturami Tymczasowej Komisji Regionalnej w Przemyślu. 31 VIII 1982 w rocznicę podpisania porozumień gdańskich K. Prokop i inni pracownicy na terenie Faniny nosili znaczki „S”. K. Prokop nie zdjął znaczka pomimo bezpośredniej sugestii dyrekcji Faniny. Tego dnia delegacja pracowników złożyła kwiaty pod siedzibą ZR Południowo-Wschodniego w Przemyślu oraz uczestniczyła w manifestacji ulicznej tamże. Składka na kwiaty była zbierana pośród pracowników na kilka dni przed uroczystością. 10 X 1982 w Faninie rozkolportowano ulotki „Niech żyje strajk”. Na tablicy ogłoszeń KZ wywieszono napis „Solidarność”, pod którym złożono kwiaty. Zmieniono treść plakatu propagandowego władz. Dyrekcja Fanininy za wrogą działalność zwolniła z pracy w trybie dyscyplinarnym: Kazimierza Gardeckiego, Stanisława Kłyża i K. Prokopa.
1989 odtworzono KZ, przew. KZ Franciszka Kurysz. 1990 delegatami na
II Komisja Krajowa NSZZ „Solidarność”, II Komisja Krajowa NSZZ „Solidarność”, II, tzw. II Krajówka, powstała w III 1982 w Trójmieście z inicjatywy: Tadeusza Harasimowicza (od XII 1981 na emeryturze, wcześniej gł. księgowy w Gdańskich Zakładach Rybnych, doradca tamtejszej KZ „S”), Józefa Koska (dźwigowy w Zarządzie Portu Gdynia), Pawła Slezyngiera (mistrz na Wydz. K-2 Stoczni im. Komuny Paryskiej w Gdyni, przewodniczący „S” na największym wydziale stoczni), Jana Gawina (w III 1982 w SKP, od X 1982 pracownik Okręgowego Przedsiębiorstwa Wodno-Kanalizacyjnego w Gdyni), Pawła Zińczuka (ze Stoczni Gdańskiej im. Lenina, od IX 1980 łącznik Wydz. P-1 z Komitetem Założycielskim „S” w SG, nast. członek KZ), Janusza Satory (w 1980 w WZZ, w VIII 1980 członek KS w Elmorze; nast. wiceprzewodniczący KZ; 15 XII 1981 organizator 1-dniowego strajku w zakładzie, nast. w ukryciu), Ryszarda Jankowskiego (ze Stoczni Nauta w Gdyni), Jana Kisielewskiego, we współpracy z Tadeuszem Kulczyńskim (z Gdańskiej Stoczni Remontowej) i przedstawicielami Stoczni Północnej im. Bohaterów Westerplatte: Andrzejem Adamczykiem, Romanem Wyżlicem, Janem Wójcikiem. W komórce poligraficznej II Krajówki byli: Andrzej Andrzejewski, Justyn Baranowski, Witold Szaniawski; Tadeusz Szozda (łącznik z II KK). Członkowie II Krajówki m.in. kolportowali pisma podziemne („Tygodnik Mazowsze”, „Solidarność Narodu”). 28 VIII 1982 wystosowano „Apel do społeczeństwa” nawołujący do udziału w manifestacjach. Nazwa organizacji (miała posłużyć do sygnowania dokumentów) była kwestią sporną: II KK NSZZ „S” zaproponował T. Harasimowicz, by nadać większą rangę programowi, nad którym pracowali przedstawiciele największych zakładów Trójmiasta. Dokument: „Program budowy ugody narodowej” został ostatecznie zredagowany w VII 1982 przez P. Slezyngiera we współpracy z T. Harasimowiczem i P. Zińczukiem (podczas spotkania w jego mieszkaniu); był to przeredagowany tekst tez Prymasowskiej Rady Społecznej (opublikowanych 5 IV 1982). Wydany 4 VIII 1982 program podpisano: „Delegaci i Pracownicy. II KK NSZZ «S» (działająca na czas zawieszenia Związku)”. Zastrzeżenie to dołączono, by podkreślić, że II Krajówka nie dąży do przejęcia władzy w „S”. Żądano m.in.: odwołania stanu wojennego, likwidacji ograniczeń praw i swobód obywatelskich, uwolnienia internowanych, uniewinnienia aresztowanych, przywrócenia do pracy zwolnionych za działalność związkową, zaniechania represji wobec pracowników nauki. Spotkania II Krajówki odbywały się: w mieszkaniach T. Harasimowicza w Sopocie, P. Zińczuka w Gdańsku, w mieszkaniu przy ul. Leczkowa, na przystankach SKM Gdańsk Politechnika i Gdynia-Redłowo, w parkach. W V 1982 na Łysej Górze w Sopocie członkowie II Krajówki spotkali się z poszukiwanym listem gończym Bogdanem Lisem, który interesował się nastrojami w zakładach pracy; postanowiono utrzymywać kontakt, II Krajówka zobowiązała się przekazać mu przez łącznika opracowany program organizacji. II Krajówka została rozbita na przełomie XII 1982/I 1983; 9 XII 1982 zatrzymano, nast. aresztowano P. Slezyngiera, 19 I 1983 – J. Koska, 24 I 1983 – T. Harasimowicza, 27 I 1983 – J. Gawina, 7 II 1983 – P. Zińczuka, 30 V 1983 – R. Jankowskiego, na pocz. VII 1983 – J. Satora. J. Kisielewski od I 1983 ukrywał się, późn. został zatrzymany. 27 VII 1983 ppłk Stefan Rutkowski, Naczelnik Wydz. Śledczego WUSW w Gdańsku, wniósł wniosek o umorzenie śledztwa na mocy amnestii. 16 XI 1983 Sąd Rejonowy w Gdańsku umorzył śledztwo.
WZD byli Franciszka Kurysz i Andrzej Kapitan. Od 1998 Fabryka Aparatury Elektromechanicznej Fanina S.A., zatrudnia 85 pracowników.
Artur Brożyniak