Encyklopedia Solidarności Lewandowski Zdzisław - Biogramy -

Lewandowski Zdzisław Stanisław, ur. 30 XI 1941 w Poznaniu, zm. 17 IV 2003 tamże. Ukończył Szkołę Zawodową przy Zakładach Przemysłu Metalowego H. Cegielski – Poznań (1960).

Bezpartyjny społeczny inspektor pracy w HCP.

1956–1957 uczeń w Zakładach Przemysłu Metalowego H. Cegielski – Poznań, 1957–1972 ślusarz na Wydziale W-3 (Fabryka Lokomotyw i Wagonów), 1972–1996 brygadzista tamże.

Od IX 1980 w „S”, członek Komisji Fabrycznej W3.

Od I 1982 działacz Tajnej Komisji Fabrycznej „S” W3, 1982–X 1988 współorganizator i członek TKZ „S” HCP, pomoc internowanym w Ośr. Odosobnienia w Gębarzewie, organizator działalności związkowej (m.in. zbieranie składek, wypłata świadczeń socjalnych, pomoc dla represjonowanych). Współorganizator i uczestnik kilkuminutowych strajków (m.in. 13 V 1982, 28 VI 1982, 12 X 1982, 10 V 1988). Na pocz. 1982 uczestnik tajnego szkolenia w zakresie zachowania się w wypadku rewizji bądź aresztowania przez SB.

IV 1984–VI 1989 współzałożyciel i współwydawca zakładowego pisma „Hipolit”. Kolporter podziemnej prasy regionalnej, m.in.: „Obserwator Wielkopolski”, „Solidarni”, „Solidarność – Poznań” i ogólnopolskiej, m.in.: „Tygodnik Mazowsze”, „Solidarność Walcząca”, ulotek, kalendarzy, druków okolicznościowych, znaczków i plakietek na terenie HCP.

1984–1989 współorganizator i uczestnik Duszpasterstwa Ludzi Pracy Duszpasterstwa Ludzi Pracy Duszpasterstwa Ludzi Pracy, struktury kościelne, faktycznie posiadające charakter stowarzyszeń, których celem było wzmocnienie moralne i rozwój duchowy pracujących, a także pobudzenie ich do aktywności w życiu zawodowym i społecznym. Ich działalność nie zawsze była całkowicie jawna. Pierwsze DLP powstały w 1973, szczególny rozkwit tych struktur, często przy współudziale laikatu, nastąpił w okresie stanu wojennego i delegalizacji „S”, co wynikało z bieżących potrzeb – głównie pomocy internowanym działaczom związku, ale także np. potrzeby wspólnotowości czy dalszego samokształcenia po zawieszeniu działalności kursów organizowanych w ramach tzw. Uniwersytetu Latającego. Zazwyczaj opiekunami duszpasterstw byli księża diecezjalni: proboszczowie albo delegowani do tej pracy wikariusze, np. Jerzy Popiełuszko, który od I 1979 pełnił posługę jako duszpasterz średniego personelu medycznego w archidiecezji warszawskiej. Jednym z prężniej działających DLP kierował w parafii św. Maksymiliana w nowohuckich Mistrzejowicach ks. Kazimierz Jancarz, który organizował tam m.in. czwartkowe Msze za Ojczyznę. Z duszpasterstwem tym był związany ks. Tadeusz Isakowicz-Zaleski. Często opiekę nad DLP sprawowali także księża zakonnicy. DLP przede wszystkim pogłębiały świadomość chrześcijańską; ich członkowie poznawali katolicką naukę społeczną, papieskie encykliki, aktualności z życia gospodarczego i społecznego. W ramach DLP organizowano od 1982 Ogólnopolską Pielgrzymkę Ludzi Pracy, która w 3. sobotę i niedzielę IX każdego roku wyruszała (i wyrusza) na Jasną Górę. DLP organizowały pielgrzymki także do innych miejsc kultu religijnego. Choć wszystkie one miały charakter religijny, pozwalały zarazem pracownikom, szczególnie tym zrzeszonym w „S”, na zamanifestowanie jedności i starań w walce o wolność, godność człowieka pracy i prawa pracownicze. Przeciwko DLP protestowały niejednokrotnie władze państwowe, traktując ich działalność jako zagrożenie w sferze wpływu na środowiska robotnicze. DLP prowadziły ponadto działalność samokształceniową, budowały poczucie wspólnoty w kręgu wartości chrześcijańskich, wywierały pozytywny wpływ na życie religijne, społeczne, rodzinne, zawodowe i polityczne. przy kościele Matki Boskiej Bolesnej w Poznaniu.

Stały uczestnik poznańskich manifestacji niepodległościowych (część z nich współorganizowana przez TKZ „S” HCP, np. 1 V 1983, 28 VI 1983, 28 VI 1986, 28 VI 1987, 28 VI 1988). Nękany zatrzymaniami, przesłuchaniami i rewizjami przez SB, rewizjami przez zakładową Straż Przemysłową, włamaniami połączonymi z niszczeniem mienia.

Od 22 X 1986 członek Wielkopolskiej Rady „S”.

14 V 1987 ukarany grzywną przez Kolegium ds. Wykroczeń przy Prezydencie m. Poznania za niesienie transparentu „S” i wznoszenie okrzyków podczas pierwszomajowej demonstracji.

1987–1988 uczestnik spotkań działaczy związkowych na plebanii kościoła Matki Boskiej Bolesnej, na których rozważano rejestrację sądową Komitetów Założycielskich „S”. Dążył do powołania jawnego Komitetu Rejestracyjnego „S” w HCP, 1987 współredaktor Statutu Związku Zawodowego „S” Pracowników Zakładów Cegielskiego w Poznaniu.

22–23 VIII 1988 współorganizator strajku w HCP, przew. KS na W3, członek zakładowego KS (jeden z dwóch przeciwnych przerwaniu strajku).

Od 22 IX 1988 przew. jawnej Komisji Fabrycznej „S” W3, reaktywującej struktury Związku. Od X 1988 członek jawnej KZ „S” HCP. Od 14 X 1988 członek jawnego TZR Wielkopolska „S”.

IV–X 1989 p.o. przew. KZ HCP. XI 1989–1995 przew. Komisji Fabrycznej W3 i członek KZ.

1989 członek KO „S” woj. poznańskiego. 1996 przeniesiony na stanowisko elektromontera taboru szynowego. Od VIII 1996 na emeryturze.

7 XII 1982–14 II Komisja Krajowa NSZZ „Solidarność”, II Komisja Krajowa NSZZ „Solidarność”, II, tzw. II Krajówka, powstała w III 1982 w Trójmieście z inicjatywy: Tadeusza Harasimowicza (od XII 1981 na emeryturze, wcześniej gł. księgowy w Gdańskich Zakładach Rybnych, doradca tamtejszej KZ „S”), Józefa Koska (dźwigowy w Zarządzie Portu Gdynia), Pawła Slezyngiera (mistrz na Wydz. K-2 Stoczni im. Komuny Paryskiej w Gdyni, przewodniczący „S” na największym wydziale stoczni), Jana Gawina (w III 1982 w SKP, od X 1982 pracownik Okręgowego Przedsiębiorstwa Wodno-Kanalizacyjnego w Gdyni), Pawła Zińczuka (ze Stoczni Gdańskiej im. Lenina, od IX 1980 łącznik Wydz. P-1 z Komitetem Założycielskim „S” w SG, nast. członek KZ), Janusza Satory (w 1980 w WZZ, w VIII 1980 członek KS w Elmorze; nast. wiceprzewodniczący KZ; 15 XII 1981 organizator 1-dniowego strajku w zakładzie, nast. w ukryciu), Ryszarda Jankowskiego (ze Stoczni Nauta w Gdyni), Jana Kisielewskiego, we współpracy z Tadeuszem Kulczyńskim (z Gdańskiej Stoczni Remontowej) i przedstawicielami Stoczni Północnej im. Bohaterów Westerplatte: Andrzejem Adamczykiem, Romanem Wyżlicem, Janem Wójcikiem. W komórce poligraficznej II Krajówki byli: Andrzej Andrzejewski, Justyn Baranowski, Witold Szaniawski; Tadeusz Szozda (łącznik z II KK). Członkowie II Krajówki m.in. kolportowali pisma podziemne („Tygodnik Mazowsze”, „Solidarność Narodu”). 28 VIII 1982 wystosowano „Apel do społeczeństwa” nawołujący do udziału w manifestacjach. Nazwa organizacji (miała posłużyć do sygnowania dokumentów) była kwestią sporną: II KK NSZZ „S” zaproponował T. Harasimowicz, by nadać większą rangę programowi, nad którym pracowali przedstawiciele największych zakładów Trójmiasta. Dokument: „Program budowy ugody narodowej” został ostatecznie zredagowany w VII 1982 przez P. Slezyngiera we współpracy z T. Harasimowiczem i P. Zińczukiem (podczas spotkania w jego mieszkaniu); był to przeredagowany tekst tez Prymasowskiej Rady Społecznej (opublikowanych 5 IV 1982). Wydany 4 VIII 1982 program podpisano: „Delegaci i Pracownicy. II KK NSZZ «S» (działająca na czas zawieszenia Związku)”. Zastrzeżenie to dołączono, by podkreślić, że II Krajówka nie dąży do przejęcia władzy w „S”. Żądano m.in.: odwołania stanu wojennego, likwidacji ograniczeń praw i swobód obywatelskich, uwolnienia internowanych, uniewinnienia aresztowanych, przywrócenia do pracy zwolnionych za działalność związkową, zaniechania represji wobec pracowników nauki. Spotkania II Krajówki odbywały się: w mieszkaniach T. Harasimowicza w Sopocie, P. Zińczuka w Gdańsku, w mieszkaniu przy ul. Leczkowa, na przystankach SKM Gdańsk Politechnika i Gdynia-Redłowo, w parkach. W V 1982 na Łysej Górze w Sopocie członkowie II Krajówki spotkali się z poszukiwanym listem gończym Bogdanem Lisem, który interesował się nastrojami w zakładach pracy; postanowiono utrzymywać kontakt, II Krajówka zobowiązała się przekazać mu przez łącznika opracowany program organizacji. II Krajówka została rozbita na przełomie XII 1982/I 1983; 9 XII 1982 zatrzymano, nast. aresztowano P. Slezyngiera, 19 I 1983 – J. Koska, 24 I 1983 – T. Harasimowicza, 27 I 1983 – J. Gawina, 7 II 1983 – P. Zińczuka, 30 V 1983 – R. Jankowskiego, na pocz. VII 1983 – J. Satora. J. Kisielewski od I 1983 ukrywał się, późn. został zatrzymany. 27 VII 1983 ppłk Stefan Rutkowski, Naczelnik Wydz. Śledczego WUSW w Gdańsku, wniósł wniosek o umorzenie śledztwa na mocy amnestii. 16 XI 1983 Sąd Rejonowy w Gdańsku umorzył śledztwo. 1989 rozpracowywany przez Wydz. V KW MO/WUSW w Poznaniu w ramach SOR krypt. Lewada.

Aleksandra Pietrowicz