Encyklopedia Solidarności

Roman Spandowski, ur. 28 II Komisja Krajowa NSZZ „Solidarność”, II Komisja Krajowa NSZZ „Solidarność”, II, tzw. II Krajówka, powstała w III 1982 w Trójmieście z inicjatywy: Tadeusza Harasimowicza (od XII 1981 na emeryturze, wcześniej gł. księgowy w Gdańskich Zakładach Rybnych, doradca tamtejszej KZ „S”), Józefa Koska (dźwigowy w Zarządzie Portu Gdynia), Pawła Slezyngiera (mistrz na Wydz. K-2 Stoczni im. Komuny Paryskiej w Gdyni, przewodniczący „S” na największym wydziale stoczni), Jana Gawina (w III 1982 w SKP, od X 1982 pracownik Okręgowego Przedsiębiorstwa Wodno-Kanalizacyjnego w Gdyni), Pawła Zińczuka (ze Stoczni Gdańskiej im. Lenina, od IX 1980 łącznik Wydz. P-1 z Komitetem Założycielskim „S” w SG, nast. członek KZ), Janusza Satory (w 1980 w WZZ, w VIII 1980 członek KS w Elmorze; nast. wiceprzewodniczący KZ; 15 XII 1981 organizator 1-dniowego strajku w zakładzie, nast. w ukryciu), Ryszarda Jankowskiego (ze Stoczni Nauta w Gdyni), Jana Kisielewskiego, we współpracy z Tadeuszem Kulczyńskim (z Gdańskiej Stoczni Remontowej) i przedstawicielami Stoczni Północnej im. Bohaterów Westerplatte: Andrzejem Adamczykiem, Romanem Wyżlicem, Janem Wójcikiem. W komórce poligraficznej II Krajówki byli: Andrzej Andrzejewski, Justyn Baranowski, Witold Szaniawski; Tadeusz Szozda (łącznik z II KK). Członkowie II Krajówki m.in. kolportowali pisma podziemne („Tygodnik Mazowsze”, „Solidarność Narodu”). 28 VIII 1982 wystosowano „Apel do społeczeństwa” nawołujący do udziału w manifestacjach. Nazwa organizacji (miała posłużyć do sygnowania dokumentów) była kwestią sporną: II KK NSZZ „S” zaproponował T. Harasimowicz, by nadać większą rangę programowi, nad którym pracowali przedstawiciele największych zakładów Trójmiasta. Dokument: „Program budowy ugody narodowej” został ostatecznie zredagowany w VII 1982 przez P. Slezyngiera we współpracy z T. Harasimowiczem i P. Zińczukiem (podczas spotkania w jego mieszkaniu); był to przeredagowany tekst tez Prymasowskiej Rady Społecznej (opublikowanych 5 IV 1982). Wydany 4 VIII 1982 program podpisano: „Delegaci i Pracownicy. II KK NSZZ «S» (działająca na czas zawieszenia Związku)”. Zastrzeżenie to dołączono, by podkreślić, że II Krajówka nie dąży do przejęcia władzy w „S”. Żądano m.in.: odwołania stanu wojennego, likwidacji ograniczeń praw i swobód obywatelskich, uwolnienia internowanych, uniewinnienia aresztowanych, przywrócenia do pracy zwolnionych za działalność związkową, zaniechania represji wobec pracowników nauki. Spotkania II Krajówki odbywały się: w mieszkaniach T. Harasimowicza w Sopocie, P. Zińczuka w Gdańsku, w mieszkaniu przy ul. Leczkowa, na przystankach SKM Gdańsk Politechnika i Gdynia-Redłowo, w parkach. W V 1982 na Łysej Górze w Sopocie członkowie II Krajówki spotkali się z poszukiwanym listem gończym Bogdanem Lisem, który interesował się nastrojami w zakładach pracy; postanowiono utrzymywać kontakt, II Krajówka zobowiązała się przekazać mu przez łącznika opracowany program organizacji. II Krajówka została rozbita na przełomie XII 1982/I 1983; 9 XII 1982 zatrzymano, nast. aresztowano P. Slezyngiera, 19 I 1983 – J. Koska, 24 I 1983 – T. Harasimowicza, 27 I 1983 – J. Gawina, 7 II 1983 – P. Zińczuka, 30 V 1983 – R. Jankowskiego, na pocz. VII 1983 – J. Satora. J. Kisielewski od I 1983 ukrywał się, późn. został zatrzymany. 27 VII 1983 ppłk Stefan Rutkowski, Naczelnik Wydz. Śledczego WUSW w Gdańsku, wniósł wniosek o umorzenie śledztwa na mocy amnestii. 16 XI 1983 Sąd Rejonowy w Gdańsku umorzył śledztwo. 1949 w Chełmnie. Absolwent Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu, Wydz. Filologii Polskiej i Klasycznej (1977).

W III 1968 uczestnik wieców studenckich na UMK. 1971-1986 pracownik naukowo-techniczny, następnie adiunkt w Instytucie Badań Literackich PAN.

Od IX 1980 w „S”; członek KZ w Oddziale PAN w Toruniu; uczestnik manifestacji organizowanych przez KOWzP.

Po 13 XII 1981 działacz podziemnych struktur „S”, członek TKZ w PAN, w 1982 współzałożyciel, pomysłodawca nazwy, następnie do 1984 redaktor naczelny i techniczny, organizator produkcji i lokali, okazjonalnie drukarz regionalnego podziemnego pisma „Toruński Informator Solidarności”. 1 V 1982 aresztowany, przetrzymywany w AŚ w Grudziądzu, pobity, skazany przez kolegium ds. wykroczeń na 3 mies. więzienia, 25 V 1982 zwolniony po rozprawie rewizyjnej; 27 V – 24 VI 1982 internowany w Ośr. Odosobnienia w Strzebielinku (gdzie redagował „TIS” za pomocą grypsów). Od VII 1982 kolporter podziemnych wydawnictw między Warszawą, Bydgoszczą, Toruniem, m.in. „TIS”, „Tygodnika Mazowsze”, „Gdańska”. Od 1986 wykładowca, następnie starszy wykładowca łaciny na Wyższej Szkole Pedagogicznej w Bydgoszczy (od 2000 Akademia Bydgoska im. Kazimierza Wielkiego, od 2005 Uniwersytet Kazimierza Wielkiego).

1989-1990 w KZ „S”.

Autor licznych publikacji w prasie podziemnej (głównie w „TIS”, także w „Kalendarzu Współczesnym”), haseł w ''Słowniku polszczyzny XVI w.'' (t. X-XXX, Ossolineum, 1976-2008), pracy ''Kształtowanie się idei narodu greckiego i rola w nim literatury i języka'', w: ''Starożytność w wielu perspektywach'' (Epigram Bydgoszcz 2006), przewodnika ''Chełmno i okolice'' (Wojewódzki Ośrodek Informacji Turystycznej w Toruniu, b.d.).

Uhonorowany odznaką Zasłużony dla Kultury Polskiej (2001), odznaczony Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski (2009).

Krzysztof Biernacki