Zrzeszenie Kaszubsko-Pomorskie Oddział w Toruniu
Zrzeszenie Kaszubsko-Pomorskie Oddział w Toruniu istnieje od 1956, po 13 XII 1981 zawiesiło działalność. W 1985 w skład Zrzeszenia weszli działacze związani z „S”, prezesem oddziału toruńskiego został Janusz Tandecki, wiceprezesem – Jan Wyrowiński. 11 XI 1985 podczas uroczystej mszy w kościele Wniebowstąpienia NMP w Toruniu odsłonięto tablicę upamiętniającą żołnierzy Pomorskiego Okręgu AK. Tablicę wykonał Jerzy Leżeński. W II Komisja Krajowa NSZZ „Solidarność”, II Komisja Krajowa NSZZ „Solidarność”, II, tzw. II Krajówka, powstała w III 1982 w Trójmieście z inicjatywy: Tadeusza Harasimowicza (od XII 1981 na emeryturze, wcześniej gł. księgowy w Gdańskich Zakładach Rybnych, doradca tamtejszej KZ „S”), Józefa Koska (dźwigowy w Zarządzie Portu Gdynia), Pawła Slezyngiera (mistrz na Wydz. K-2 Stoczni im. Komuny Paryskiej w Gdyni, przewodniczący „S” na największym wydziale stoczni), Jana Gawina (w III 1982 w SKP, od X 1982 pracownik Okręgowego Przedsiębiorstwa Wodno-Kanalizacyjnego w Gdyni), Pawła Zińczuka (ze Stoczni Gdańskiej im. Lenina, od IX 1980 łącznik Wydz. P-1 z Komitetem Założycielskim „S” w SG, nast. członek KZ), Janusza Satory (w 1980 w WZZ, w VIII 1980 członek KS w Elmorze; nast. wiceprzewodniczący KZ; 15 XII 1981 organizator 1-dniowego strajku w zakładzie, nast. w ukryciu), Ryszarda Jankowskiego (ze Stoczni Nauta w Gdyni), Jana Kisielewskiego, we współpracy z Tadeuszem Kulczyńskim (z Gdańskiej Stoczni Remontowej) i przedstawicielami Stoczni Północnej im. Bohaterów Westerplatte: Andrzejem Adamczykiem, Romanem Wyżlicem, Janem Wójcikiem. W komórce poligraficznej II Krajówki byli: Andrzej Andrzejewski, Justyn Baranowski, Witold Szaniawski; Tadeusz Szozda (łącznik z II KK). Członkowie II Krajówki m.in. kolportowali pisma podziemne („Tygodnik Mazowsze”, „Solidarność Narodu”). 28 VIII 1982 wystosowano „Apel do społeczeństwa” nawołujący do udziału w manifestacjach. Nazwa organizacji (miała posłużyć do sygnowania dokumentów) była kwestią sporną: II KK NSZZ „S” zaproponował T. Harasimowicz, by nadać większą rangę programowi, nad którym pracowali przedstawiciele największych zakładów Trójmiasta. Dokument: „Program budowy ugody narodowej” został ostatecznie zredagowany w VII 1982 przez P. Slezyngiera we współpracy z T. Harasimowiczem i P. Zińczukiem (podczas spotkania w jego mieszkaniu); był to przeredagowany tekst tez Prymasowskiej Rady Społecznej (opublikowanych 5 IV 1982). Wydany 4 VIII 1982 program podpisano: „Delegaci i Pracownicy. II KK NSZZ «S» (działająca na czas zawieszenia Związku)”. Zastrzeżenie to dołączono, by podkreślić, że II Krajówka nie dąży do przejęcia władzy w „S”. Żądano m.in.: odwołania stanu wojennego, likwidacji ograniczeń praw i swobód obywatelskich, uwolnienia internowanych, uniewinnienia aresztowanych, przywrócenia do pracy zwolnionych za działalność związkową, zaniechania represji wobec pracowników nauki. Spotkania II Krajówki odbywały się: w mieszkaniach T. Harasimowicza w Sopocie, P. Zińczuka w Gdańsku, w mieszkaniu przy ul. Leczkowa, na przystankach SKM Gdańsk Politechnika i Gdynia-Redłowo, w parkach. W V 1982 na Łysej Górze w Sopocie członkowie II Krajówki spotkali się z poszukiwanym listem gończym Bogdanem Lisem, który interesował się nastrojami w zakładach pracy; postanowiono utrzymywać kontakt, II Krajówka zobowiązała się przekazać mu przez łącznika opracowany program organizacji. II Krajówka została rozbita na przełomie XII 1982/I 1983; 9 XII 1982 zatrzymano, nast. aresztowano P. Slezyngiera, 19 I 1983 – J. Koska, 24 I 1983 – T. Harasimowicza, 27 I 1983 – J. Gawina, 7 II 1983 – P. Zińczuka, 30 V 1983 – R. Jankowskiego, na pocz. VII 1983 – J. Satora. J. Kisielewski od I 1983 ukrywał się, późn. został zatrzymany. 27 VII 1983 ppłk Stefan Rutkowski, Naczelnik Wydz. Śledczego WUSW w Gdańsku, wniósł wniosek o umorzenie śledztwa na mocy amnestii. 16 XI 1983 Sąd Rejonowy w Gdańsku umorzył śledztwo. 1987 Zrzeszenie utworzyło Klub Historyczny, któremu przewodziła legendarna cichociemna i kurierka AK, Elżbieta Zawacka. W ramach Klubu raz w miesiącu organizowane były wykłady, spotkania weteranów i wieczory wspomnień. Członkowie Klubu podjęli się również opracowania archiwum E. Zawackiej. Inną formą działania były częste msze rocznicowe, np. w rocznice stracenia we Wronkach dowódcy Zgrupowania AK Świerki, kpt. Alojzego Bruskiego czy powołania Służby Zwycięstwa Polski. 1988-1989 ukazywał się „Biuletyn Klubu Historycznego” (4 nr.), pod redakcją Leszka Michalskiego. W 1988 przeprowadzono zbiórki pieniężne w celu sfinansowania wykonania dwóch tablic upamiętniających pierwszego wojewodę pomorskiego Stefana Łaszewskiego, którą odsłonięto w Toruniu, oraz Zgrupowanie AK Świerki – we wsi Lipinki. W tym samym roku Klub zorganizował akcję zbierania podpisów pod petycją do Rzecznika Praw Obywatelskich w sprawie niedemokratycznej Ordynacji wyborczej do rad narodowych, wydał też oświadczenie, w którym poparł strajki robotnicze. 20 II 1988 przy Zrzeszeniu powstał Klub Społeczny, którego zadaniem było wspieranie samorządowych i gospodarczych inicjatyw w Regionie. Prezesem Klubu został Kazimierz Wajda, a jedną z głośniejszych akcji była kampania przeciwko zatruwaniu środowiska przez toruńskie zakłady Polchem – dzięki petycjom w tej sprawie sprawą zainteresowały się władze centralne. 23 III 1988 zorganizowano sesję naukową poświęconą wydarzeniom Marca ’68 na Pomorzu, a 27 X 1988 – Lechowi Bądkowskiemu. Klub zainicjował też współpracę z Polakami na Litwie i Białorusi, dzięki której w 1989 utworzono na Uniwersytecie Mikołaja Kopernika w Toruniu letnią szkołę języka polskiego dla nauczycieli i młodzieży akademickiej z tych krajów. Wydawano również „Biuletyn Informacyjny Pomorskiego Klubu Społecznego” (4 nr.), pod redakcją Grzegorza Górskiego. 19 II 1989 Klub Społeczny przyjął imię Antoniego Antczaka – działacza Stronnictwa Pracy i Delegata Rządu RP na Uchodźstwie. Działalność Klubu Społecznego przyczyniła się do integracji różnych, w tym opozycyjnych, środowisk Regionu.